ممقان؛ پایتخت نخودچی جهان و شهر اقتصاد مقاومتی

ممقان، شهری با جمعیت حدود 15 هزار نفر از توابع استان آذربایجان شرقی است. مردم ممقان به سخت کوشی و در عین حال برخورداری از سطح بالای ثروت در قیاس با شهرهای مشابه، معروف اند. ممقان اما چندی است که به شهر اقتصاد مقاومتی هم مشهور شده چرا که پایتخت نخودچی جهان محل تلاقی صنایع بزرگ و مادر با صنایع کوچک و به اصلاح زیر پله ای است.

نگین اقتصاد و صنعت آذربایجان، صنایع بزرگی همچون ایران خودرو تبریز، ایران خودرو آذربایجان، شرکت بزرگ شیرین عسل، شرکت مهراصل، مادخودرو، گسترش فولاد (فولادگستر کوثر تبریز)، معدن دیاتومیت و شهرک صنعتی شهید سلیمی را در خود جای داده است. به موازات برخورداری از این صنایع بزرگ، ممقان با برخورداری از یک هزار و 800 کارگاه تولید نخودچی، سالانه 40 درصد از نخود خام ایران را به نخودچی تبدیل می کند و از رهگذر صادرات این محصول به ایتالیا، برزیل هلند، کانادا، اتیوپی، کشورهای همسایه، کشورهای حوزه خلیج فارس و ... سالانه 500 میلیون دلار ارز وارد کشور می کند.

صادرات نوخودچی ممقان حتی در اوج تحریم های ظالمانه مستکبران علیه کشورمان نیز با قدرت ادامه داشت. میزان تولید نخودچی در این شهر سالانه بر 260 هزار تن بالغ می شود. ممقانی ها سنت ارسال بسته های نخودچی برای رزمندگان در دفاع مقدس را همچنان حفظ کرده اند و به صورت مداوم برای رزمندگان مدافع حرم، بسته های نخودچی را هدیه می فرستند!

شهری بدون اعتیاد، طلاق و بزهکاری

علم و تجربه روز اقتصادی جهان ثابت کرده است که اشتغالزایی در سطح وسیع بیش از هر چیز با گسترش بنگاه های کوچک و زود بازده (صنایع زیرپله ای) بویژه با هدفگذاری صادراتی محقق می شود. چین، برزیل، هند، آرژانتین و ترکیه از جمله کشورهایی هستند که با حمایت از بنگاه های زود بازده و نیز صنایع تبدیلی ضمن رقم زدن رشد اقتصادی بالا برای کشورهایشان، نرخ بیکاری را به میزان بسیار زیادی کاهش دادند.

شهر ممقان از این حیث در کشور، یکی از نمونه های منحصر به فرد است. اگر ممقان با کمترین میزان آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، طلاق، بزهکاری و مشکلات اخلاقی و بدفرهنگی رو به روست، حاصل این است که در این شهر به سختی می توان بیکار پیدا کرد. مردم در کارگاه های کوچک و خانگی زنجیره به هم پیوسته تولیدنخودچی از جمله تهیه مواد خام، حمل و نقل، پاک کردن، فرآوری، بسته بندی و فروش را تشکیل داده و از ثروت حاصله بهره مند می شوند. آنها 40 درصد نخودچی هایشان را در بازار آجیل ایران می فروشند و 60 درصد باقی مانده را صادر می کنند. کارگاه های فراوری نخود در ممقان به صورت خانوادگی اداره می شود و زنان هنرمند ممقان در کنار سوزن دوزی و صنایع دستی، پا به پای مردانشان در کارگاه ها فعالیت می کنند.

تولید نخودچی دانش بنیان

اما جریان داشتن روح اقتصاد مقاومتی در ممقان در همین موارد خلاصه نمی شود. کلیه دستگاه های صنایع تبدیلی نخودچی در خود ممقان تولید شود. ممقانی های سختکوش و هوشمند همچنین برای بالا بردن بهره وری تولید و خلق ارزش افزوده بیشتر، با دانشگاه ها و علم روز نیز پیوند خورده اند. جالب است بدانیم سوژه پایان نامه های فوق لیسانس و دکترای بسیاری از دانشجویان ممقانی، چیزی جز تولید و فرآوری نخودچی نیست. در ممقان اساتید دانشگاه و دارندگان مدرک دکتری که کارگاه تولید نخودچی شان را بر اساس تز پایان نامه شان اداره می کنند و حتی آزمایشگاه هم تاسیس کرده اند، کم نیستند. این پدیده را باید «تولید نخودچی دانش بنیان» نامید.

تولید نخودچی در ممقان البته با چالش هایی هم روبه روست. از جمله اینکه کمبود تولید نخود خام در کشور باعث می شود ممقانی ها، نخودچی را بعضا از کشورهای آفریقایی وارد کنند که موجب افزایش هزینه های تولید می شود. همچنین صنایع بسته بندی ممقان هم نیازمند جذب سرمایه برای ارتقاء و روزآمدی است. گزارش های متعدد حاکی است که نخودچی ممقان به خاطر ضعف نسبی در بسته بندی، در خارج از کشور توسط بازرگانان خارجی مجددا بسته بندی می شود و با قیمت بالاتری به فروش می رسد. بر این اساس فقط در صورت افزایش کشت نخود در کشور و نیز سرمایه گذاری در صنایع بسته بندی است که درآمد حاصل از فرآوری نخود در ممقان به نرخ واقعی خود نزدیک می شود.

بسیج و قطب بندی تولید و اقتصاد ملی

از زمان تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر مساله اقتصاد مقاومتی، نهاد بسیج ماموریت های متعددی را در این حوزه برای خود تعریف کرده است. طی سالهای 90 تا 92 با حمایت بسیج که شامل آموزش و ارائه تسهیلات بانکی است، 62 هزار کارگاه تولیدی کوچک و زودبازده راه اندازی و 230 هزار شغل جدید بدون کمک و سرمایه گذاری دولت ایجاد شد. بسیج سازندگی نیز ظرفیت های لازم را برای اینکه 10 هزار واحد ماشین آلات صنایع تبدیلی را در اختیار مردم در شهرهای کوچک و روستاها قرار دهد، ایجاد کرده است.

به موازت این طرح بنیادی، بسیج حمایت از قطب های اقتصادی کشور را نیز در دستور کار قرار داده است که ممقان از جمله نمونه های بارز و منحصر به فرد آن است. سردار محمد رضا نقدی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین که بخش وسیعی از ظرفیت مردمی و نیز امکانات بسیج را در حوزه اقتصادی فعال کرده است، با همین هدف هفته گذشته به ممقان رفت و ضمن بازدید از کارگاه های تولیدی و گفت و گو با مردم در کارگروه های تخصصی با حضور مسئولان و کارشناسان استان آذربایجان شرقی شرکت کرد.

اختصاص تسهیلات کم بهره با بازپرداخت 3 ساله به واحدهای کوچک

رئیس سازمان بسیج مستضعفین در جلسه تنظیم میثاق‌نامه صنایع تبدیلی هشترود با اعلام این خبر که تسهیلات کم‌بهره و ارزان قیمت با بازپرداخت 3 ساله به واحدهای تولیدی کوچک داده می‌شود گفت: یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی و ممکن شدنی صنایع تبدیلی کوچک روستایی است. امروز اگر چین بازارهای جهانی را در دست دارد از همین کارگاه‌های کوچک آغاز کرده است.

او با اشاره بهره وری پایین بخش کشاورزی ایران، خاطرنشان کرد: هر سال میلیون‌ها تن محصول تولید می‌کنیم اما آنها را دور می‌ریزیم و از بین می‌بریم. بخش اعظم تولید ما در حین تولید و بخشی هم در حمل و نقل و توزیع از بین می‌رود. به عنوان نمونه سالانه 200 هزار تن خرما و 7 هزار تن سیب در کشور به دلیل فقدان مرغوبیت یا اشباع شدن بازار از بین می‌رود. ما باید صنایع تبدیلی را توسعه بدهیم و تولید خود را به انبوه برسانیم که در این صورت کشور متحول می‌شود.

سردار نقدی ممقان را  شهر الگو در اجرای اقتصاد مقاومتی نامید و گفت: تولید نخودچی آجیلی با استفاده از فن آوری بومی و امکانات سنتی در تمام ماههای سال، حرکتی منحصر به فرد است که به علت درون زا بودن بحرانهای اقتصادی تاثیر چندانی بر آن ندارد. در سال گذشته 230 هزار فرصت شغلی برای متقاضیان اشتغال در کشور از طریق بسیج ایجاد شده و پیش بینی می شود امسال این میزان اشتغال با افزایش حمایتهای این سازمان از صنایع تبدیلی کوچک دو برابر شود. اجرای سیاست اقتصاد بدون نفت و تکیه بر توان داخلی شهرها، رویکرد مهم سازمان بسیج در کشور است.

او گز اصفهان، گلاب قمصر کاشان و سوهان قم را جزو محصولات تولیدی در حوزه اقتصاد مقاومتی دانست و گفت: نخودچی ممقان امتیاز دائمی بودن فرآیند تولید و کم بودن هزینه های استحصال را در قیاس با سایر محصولات داراست. مردم شهر ممقان این نکته کلیدی را به خوبی دریافته اند و در معیشت و اقتصاد خانواده های خود به کار گرفته اند. ممقانی ها با تکیه بر دانش بومی و ساخت دستگاههای فراوری نخود و تبدیل ان به محصول جدید ، دقیقا سیاستهای اقتصاد مقاومتی را اجرا می کنند.

لزوم اجتماع واحدهای تولیدی

سردار محمدرضا نقدی ظهر در مجمع عالی بسیج سپاه عاشورا استان آذربایجان‌شرقی نیز، با تاکید بر حمایت از محصولات بومی هر منطقه و برندسازی آن‌ها گفت: زمانی که واحدهای تولیدی مشابه در کنار هم باشند موفق‌تر هستند و در تلاطم‌های اقتصادی آسیب کمتری می‌بینند، یکی از عوامل موفقیت این واحدهای تولیدی مشابه در یک منطقه خاص آشنایی تمام تولیدکنندگان با فنون تولید محصول است، همچنین در چنین حالتی تبادل ابزار، فن و بازار به راحتی انجام می‌شود و مصرف‌کننده هم به آن کانون تولید انبوه مراجعه می‌کند.

وی با بیان اینکه هدف بسیج تسهیل تولید و کمک به مردم در رونق بخشیدن به اقتصاد است، افزود: قطب‌بندی شهرها براساس محصولات دامی و کشاورزی یکی از تاکتیک های بسیج در امر اقتصاد مقاومتی است. بسیج همچون دوران دفاع مقدس در عرصه سازندگی و اقتصاد مقاومتی و با دستان خالی و امکانات محدود این جهاد بزرگ را آغاز کرده و به حول و قوه الهی به دور از صحبت و شعار آن را ادامه خواهد داد.

نقدی با بیان اینکه محصولات اشباع شده ظرفیت تبدیل به ثروت را دارند، تصریح کرد: یکی از دلایل تشدید ضایعات این است که بخش بیشتر محصولات در مرحله عرضه به بازار، اشباع و موجب تنزل قیمت ها می‌شود که در نهایت به تلنبار شدن محصولات می‌انجامد.

چالش صنعت، مرغوب نبودن کالاهاست

رئیس سازمان بسیج مستضعفین با بیان اینکه رویکرد اردوهای جهادی در سال 95 توجه به اقتصاد تولیدی و صنایع تبدیلی خواهد بود، گفت: کاهش شدید قیمت تمام شده و رسیدن به سود به تولیدکننده حاصل تقویت صنایع تبدیل است. صنایع تبدیلی کوچک، زمان ماندگاری کالا را افزایش داده، فرصت بیشتری را برای عرضه کالا به بازار فراهم می‌آورد و به تولیدکننده فرصت می‌دهد تا از زمان اشباع بازار عبور کند. کوچک بودن صنایع تبدیلی، هزینه‌های سرباری و حمل و نقل و به تبع آن هزینه تمام شده محصول را بشدت کاهش می‌دهد و قدرت رقابت را برای تولید کننده بالا می‌برد. در صورت تمرکز صنایع تبدیلی کوچک به صورت انبوه، اصناف شهر و منطقه نیز در حمایت از آن قرار می‌گیرد و مصرف کننده نیز به صورت ناخودآگاه به سمت این بازار کشیده می‌شود.

رئیس سازمان بسیج مستضعفین با اشاره به زود بازدهی و نیز مقرون به صرفه بودن واحدهای تولیدی خرد و کوچک، توضیح داد: برخی از صنعت‌گران هنگام احداث کارخانه بزرگ هزینه های زیادی را متحمل می شوند اما هنگام فروش به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده‌ی محصول تولیدی و نبود بازار مصرفی متناسب با تولید با مشکل مواجه می شوند.

وی تعطیلی کارخانه‌ها به دلیل نبود نقدینگی را ادعای اشتباهی دانست و تصریح کرد: چالش اصلی پیش روی صنعت عدم مرغوبیت محصول نهایی تولیدی است.

اختصاص 15 میلیارد ریال تسهیلات به واحدهای نخودپزی

وی کارگاه های نخود پزی ممقان را یکی از نمونه های بارز و مثال زدنی اقتصادمقاومتی دانسته و افزود: کارگاه های کوچک تبدیلی ممقان نمونه عینی تحقق اقتصاد مقاومتی در یک بخشی از کشور است که البته باید این کارگاه ها از لحاظ مصرف انرژی و بهداشت بهتر شوند.

سردار نقدی یکی از وظایف رسانه ها را برجسته سازی و معرفی مناطق فعال اقتصادی مانند ممقان به جامعه دانست و خاطرنشان کرد: صدا و سیما باید چنین شهرهایی را که از لحاظ اقتصادی خود اتکا و پویا هستند در کشور به همه معرفی بکند.

وی با اشاره به اینکه راه موفقیت و شکوفایی در اقتصاد، فقط پیاده کردن شیوه های تقلیدی نیست، گفت: صنایع کوچک تبدیلی که بیشتر خانوادگی اداره می شوند تاثیر بسیار مهمی در پویایی و شکوفایی اقتصاد کشور دارند چنانکه ما در ممقان شاهد این مدعا هستیم. امسال 15 میلیارد ریال تسهیلات از طریق بسیج سازندگی آذربایجان شرقی در اختیار واحدهای نخودپزی ممقان قرار خواهد گرفت.