مجرم با بزهکار تفاوت دارد

مهرداد غفار‌زاده بعداز ساخت فیلم سینمایی گیرنده که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر باعثبحث‌های زیادی شده بود؛ امسال با فیلمی متفاوت‌تر به نام دریا و ماهی پرنده در سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده است.

فیلم سینمایی دریا و ماهی پرنده به کارگردانی مهرداد غفار‌زاده و تهیه‌کنندگی امیر‌ پورکیان با حضور بازیگرانی همچون همایون ارشادی، امیرحسین رستمی، نیوشا ضیغمی، نادر فلاح و ارشیا طالبی در سی وسومین دوره جشنواره فیلم فجر حضور دارد. فیلم درباره نوجوانی ناشنواست که به دلیل جرمی که مرتکب نشده در کانون اصلاح و تربیت دوره محکومیت خود را می‌گذراند. از آنجا که او کرولال است با زبان نقاشی و تصویر و رنگ سعی می‌کند از خود دفاع کند تا اینکه…

با غفار‌زاده به مناسب نمایش این فیلم گفتگو کرده‌ایم.

به نظر می‌رسد برای ساخت فیلمی مانند دریا و ماهی پرنده بیشتر از فیلم قبلی زحمت کشیدید؟

ساخت این فیلم در اوایل دهه هفتاد به ذهن من رسید و یکبار حتی به بهمن فرمان آرا مراجعه کردم و ایشان نیز از فیلمنامه خوشان آمد و ابراز علاقه کردند که اگر امکان دارد فیلم را به‌عنوان تهیه‌کننده بسازد. این فیلم با وجود اینکه فیلم تک لوکیشینی است اما برای انتخاب همین یک لوکیشن نیز بسیار زحمت کشیدم هرچند گیرنده نیز سختی‌های خودش را داشت و روی وانت فیلمبرداری کردن بسیار سخت بود اما جنس سختی این فیلم متفاوت بود. مثلا ما در این فیلم با ۳۰ کودک روبرو بودیم از طرفی وقتی لوکیشن واحد است باید مراقب تکرار نشدن میزانسن و دکوپاژ باشیم.

بازیگر نقش کرولال واقعا ناشنوا بود؟

واقعا کرولال بود. در این فیلم با یک نوجوان کرولال واقعی روبرو بودیم و سختی زیادی داشت. ایشان متوجه متن فیلمنامه نمی‌شد و ما باید متن را به زبان اشاره ترجمه می‌کردیم و به وی می‌گفتیم. به این دلیل از بازیگر برای نقش کرولال استفاده نکردم زیرا خوب از کار درنمی‌‌آمد و اصولا بدم می‌‌آید کسی ادای کرولال‌ها را دربیاورد. هرچند شاید اگر این کار ا می‌کردم ریتم تولید تند‌تر می‌شد ولی باورپذیری برای من مهم‌تر بود و اگر باورپذیری این شخصیت درنمی‌آمد؛ فیلم لطمه می‌خورد. برای انتخاب این بازیگر از بیش از ۴۰ نفر تست گرفتیم.

گیرنده به بخشی از سینمای اروپا بسیار نزدیک بود اما انگار دریا و ماهی نزدیک‌تر شده؟

گیرنده به سینمای امیر کاستاریکا نزدیک بود و نگاه امیر کاستارکیا؛ سینمای مورد علاقه من بود و دوست داشتم این علاقمندی دیده شود اما در فیلم دریا و ماهی پرنده اینگونه نبود.

چرا در زندان واقعی یا مراکز کانون اصلاح و تربیت فیلم را نساختید؟

چون باید یک ساعت خاصی به زندان می‌رفتیم و در یک ساعت خاصی از زندان بیرون می‌آمدیم به همین دلیل دست ما برای فیلمبرداری بسته بود. اصلا با زندانی‌ها نمی‌توانستیم ارتباط برقرار کنیم لذا دنبال یک لوکیشن مجزا رفتیم و حتی قرار بود فیلم را در کیش بسازیم اما سرانجام در تهران آن را ساختیم.

در فیلم هیچ فردی با هیچ فردی تعامل ندارد یعنی هم کسانی که به‌عنوان مجرم به زندان آمده‌اند و هم کسانی که کارمند این زندان هستند؛ انگار از روی اجبار اینجا حضور دارند؟

آدم‌ها یا بهتر بگویم کودکانی که در زندان‌های کانون و تربیت هستند؛ آدم‌های معمولی نیستند. بزهکارانی هستند که حتی بعضی از آن‌ها عادت به بزه دارند. وقتی این افراد کنار هم قرار بگیرند حتما رفتارشان با مردم عادی متفاوت‌تر است هرچند شاید گاهی عاطفی‌تر و گاهی عقلانی‌تر رفتار کنند. مربیان نیز همه به یک شکل رفتار نمی‌کنند. از طرفی ما مدیری را(با بازی همایون ارشادی) می‌بینیم که می‌خواهد مجموعه تحت مدیریتش را به شدت مدیریت و کنترل کند. از طرف دیگر مربی خانمی(با بازی نیوشا ضیغمی) می‌بینیم که به نوعی دل می‌سوزاند و آدمی‌ست که لبه تیغ رفتار می‌کند هم دافعه دارد و هم جاذبه. او مربی‌ای است که آمده رفتار کودکان را اصلاح کند زیرا بسیاری از این کودکان نه به خاطر انجام دادن یک جرم بزرگ بلکه بدنبال بزه‌کاری کوچک مثلا دزدیدن یک جفت کفش آنهم از روی ندانم‌کاری در زندان هستند پس باید بین بزه‌کاری و جرم و بزهکار و مجرم تفاوت قائل شد. این مربی هم این تفاوت را رعایت می‌کند و تاکید دارد نباید این دو مسئله را باهم یکی گرفت.

از بازی بازیگران راضی هستید؟

از اینکه نیوشا ضیغمی نقش را پذیرفت؛ راضی بودم زیرا ابتدا فکر می‌کردم ایشان قبول نمی‌کند. از بازی دیگر بازیگران هم راضی هستم. نیوشا ضیغمی نقش یک مربی کانون اصلاح و تربیت را پذیرفت و اجازه داد گریم سنیگین روی صورتش اجرا شود. خوشحالم و از بازی‌اش هم راضی هستم. امیرحسن رستمی هم بازی متفاوتی داشت البته از آنجا که ما با یک فیلمنامه کامل سر صحنه رفتیم؛ هنگام فیلمبرداری بازیگران کاملا نقشهای خودشان را می‌شناختند.