گفتگوی ایلنا با نرگس آبیار:
دفاع مقدس؛ مردانه روایت شده‌است
شاید نقش مردان در جنگ تمام شده باشد اما نقش زنان همچنان ادامه دارد. در فیلم‌های دفاع مقدس کمتر به پشت جبهه پرداخت شده درحالیکه افراد پشت جبهه که زنان هستند؛ شاید آسیب‌های بیشتری از جنگ ببینند.
نرگس آبیار از معدود زنان فیلمساز جوان ایرانی است که بعداز ساخت اولین فیلم سینمایی‌اش " اشیاء از آنچه در آیینه می‌بیننید به شما نزدیکترند " سراغ داستانی از هشت سال دفاع مقدس رفت و " شیار ۱۴۳ " را روایت کرد. می‌گوید در روایت‌های جنگ؛ تفوق با مردان است حال آنکه حضور زنان در مسایل بعداز جنگ هنوز ادامه دارد. با نرگس آبیار به بهانه اکران فیلمش گفتگو کرده‌ایم.
به نظر می‌رسد شیار ۱۴۳ از ابتدای فیلمسازی با شما همراه بوده؟
بله دقیقا، سال ۸۵ کتاب چشم سوم چاپ شد در همان زمان من شروع به فیلمسازی کردم. فیلم‌های کوتاه می‌ساختم اما کتاب چشم سوم نسبت به فیلمنامه تفاوت زیادی دارد. در کتاب ۱۳ شخصیت اصلی داریم اما در فیلم شیار ۱۴۳،۱۳شخصیت حذف شده و فقط یکی را پررنگ کردم و آن را نگه داشتم. در کتاب چشم سوم الفت فقط یک شخصیت است که داستان را روایت می‌کند. در شیار کاملا شخصیت اصلی و زاویه دید الفت بر داستان احاطه دارد و اوست که داستان را تعریف می‌کند.
گفته شده در سینمای جنگ زنان زیاد دیده نمی‌شوند و جنگ ما مردانه روایت شده…
بخش زیادی از جنگ مردانه روایت شده چون مردان بصورت طبیعی نقش پررنگی در هشت سال دفاع مقدس داشتند ولی زنان نیز حضور خوبی در آن داشتند اما به آنها خیلی توجه نشده. یکی از دلایل آنهم این است که در سینمای ما به زنان آنگونه که باید توجه نشده و سینمایمان کاملا مردانه است.
اما زنان نقش‌های خوبی ایفا کرده و شاهد حضور کار گردانان خوبی در عرصه‌ی فیلمسازی هستیم؟
بله؛ من هم منکر این مسئله نیستم ولی منظور من این است که در فیلم‌ها اگر داستان زنی روایت شده قطعا از یک نگاه مردانه نشات گرفته زیرا کارگردان آن مرد بوده. شاید حتی فیلم خوبی هم بوده باشد اما بازهم راوی مرد است. به همین دلیل ظرافت‌هایی که لازم است در زنان دیده شود؛ در فیلم دیده نشده و حس نشده حال این مسئله درباره فیلم‌های جنگی شدید‌تر است و در فیلم‌هایی که به جنگ هشت ساله‌ی عراق علیه ایران پرداخته شده؛ زنان بیشتر در سایه هستند و به نوعی مکمل‌اند.
وقتی مردان نقش پررنگ‌تری در جنگ دارند طبیعی‌ست که در فیلم‌های جنگی هم پررنگ‌تر باشند.
مردان نقش عمده‌ای در جنگ داشتند و به نوعی در خط مقدم و خطوط جبهه مردان حضور داشتند اما هر جبهه‌ای یک عقبه و پشتی دارد که بسیار مهم است ولی متاسفانه در فیلم‌های هشت سال دفاع مقدس کمتر به پشت جبهه پرداخت شده. درحالیکه افراد پشت جبهه که زنان هستند شاید آسیب‌های بیشتری از جنگ دیدند. امروز همچنان زنان جانباز و مادران جانباز و شهید حضور دارند و با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. امروز زنان بسیاری چشم‌انتظار و منتظر بازگشت عزیزانشان هستند اما اینها را کمتر در سینما دیدیم و درنهایت در حد یک گزارش تلویزیونی آن هم در زمانی که می‌خواهند پیکر مطهر یک شهید گمنام یا مفقودالاثر را دفن کنند؛ به آنها پرداخته می‌شود. شاید نقش مردان در جنگ تمام شده باشد اما نقش زنان همچنان ادامه دارد.
در شیار ۱۴۳ مرکزیت داستان روی الفت(مریلا زارعی) ست که فیلم را جلو می‌برد. سایر عناصر فیلم به اندازه الفت پررنگ نیستند و حتی به تغییرات محیطی نیز توجه نکردید؟
فضای فیلم فضای روستایی است لذا باید رشد و تغییر براساس همان فضای روستایی باشد. از طرف دیگر معتقدم که هرمسئله‌ای که حواس مخاطب را از داستان اصلی و شخصیت اصلی فیلم پرت کند؛ نباید در فیلم وجود داشته باشد به همین دلیل در فیلم باید همه عناصر در خدمت الفت باشد.
گروهی معتقدند فیلم خیلی احساسی است و اشک تماشاگر را درمی‌آورد.
هدف من از ابتدا گرفتن اشک و گریه نبوده. از نظر من دو عنصر مهم در هر اثر سینمایی داستانی باید باشد تا مورد استقبال قرار بگیرد: اول باورپذیر و بعد تاثیرگذاری. اگر این دو عنصر وجود داشته باشد فیلمساز موفق است. من هرگز در این فیلم دنبال برانگیختن احساسات تماشاگر نبودم به همین دلیل هم سعی نکردم از موسیقی یا حتی صحنه‌های آهسته زیاد استفاده کنم حتی عناصر ملودرام را کمرنگ کردم چون اگر فیلم ملودرام‌تر می‌شد؛ ضعیف‌تر می‌شد.
در هنگام کارگردانی آیا از قبل همه چیز را مشخص می‌کنید یا سر صحنه مسائل معلوم می‌شود؟
من سر صحنه خیلی حسی جلو می‌روم و خیلی غریزی. زیرا عقبه‌ی فکری من مستندسازی است به علت همین علاقه‌ای که به مستندسازی داشتم زیاد علاقه‌ای ندارم که از پیش تعیین شده سر صحنه بروم.
گویا فیلم قبلی‌تان اشیا از آنچه در آیینه می‌بینید به شما نزدیکترند؛ نوعی تمرین فیلمسازی بوده؟
نه اینگونه نیست. من هنوز فیلم اشیا از آنچه در آیینه می‌بینید به شما نزدیکترند را خیلی دوست دارم ولی این فیلم قربانی فیلم شیار۱۴۳ شد و به دلیل اینکه ساخت فیلم شیار۱۴۳ را خیلی زود شروع کردم؛ نتوانستم کارهای بین‌المللی پخش فیلم را پیگیری کنم.
انتخاب بازیگران چگونه بود؟ از ابتدا همین بازیگرها را انتخاب کردید؟
بله. مریلا زارعی بسیار بازیگر خوبی است و تمام فیلم‌هایش متفاوت است. فقط مریلا زارعی می‌توانست از نقش این زن روستایی بربیاید و فرد دیگری نمی‌توانست این نقش را به این خوبی بازی کند.
فیلم بعدی که می‌خواهید بسازید چگونه است؟
موقع نوشتن فیلمنامه و کارگردانی و جزئیات آن بسیار دیکتاتور هستم و هرچه به ذهن من نزدیک باشد را دوست دارم اما اگر از ذهن من دور باشد را قبول نمی‌کنم. باید فیلم به جهان فکری خودم خیلی نزدیک باشد تا سراغش بروم. به همین دلیل علاقه دارم فیلم‌هایی بسازم که دقیقا شخصیت‌هایش را بشناسم. هرگز چند فیلمنامه را نمی‌خوانم تا از میان آنها یکی را انتخاب کنم.
گفتگو از علی زادمهر
