«محبعلی» در گفت‌وگو با ایلنا:
مسائل ایران عربستان با میانجیگری حل نمی‌شود/ تهران و ریاض باید در سطوح عالی مذاکره کنند/ ایران و همسایگانش ناگزیر به ارتباط هستند
مدیرکل پیشین دفتر آسیای غربی وزارت امور خارجه ضمن ترسیم شرایط و ارتباطات ایران با همسایگانش به تحلیل چگونگی بهبود شرایط ایران و عربستان و آثار آن بر منطقه پرداخت.
«قاسم محبعلی» تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره شرایط ایران در ارتباط با همسایگانش اظهار داشت: ارتباط با همسایگان در روابط خارجی مهمترین بخش سیاست خارجی هر کشوری است، چراکه با جنبه‌های مختلف امنیت و منافع ملی مستقیماً در ارتباط است، یعنی سرنوشت و وضعیت همسایگان ارتباط کاملاً نزدیک و متواتری با کشورها دارد، البته این به معنای این است که با دیگر کشورهای جهان چنین روابطی نیست، اما همسایگان اولویت بیشتری دارند.
وی با بیان اینکه ایران همواره به فکر همسایگانش بوده است، گفت: توسعه روابط قواعدی دارد که اگر رعایت نشود، مناسبات به طور طبیعی توسعه پیدا نمی‌کند؛ مناسبات دیپلماتیک و روابط بین کشورها بر اساس احترام و منافع متقابل و در نگاه منفی‌تر، اقدام متقابل است.
مدیرکل پیشین آسیای غربی وزارت خارجه افزود: بخشی از همسایگان ایران مثل افغانستان و عراق از دیرباز دچار مشکلاتی بودند؛ ایران هشت سال با عراق جنگ داشته است و بعد از جنگ نیز، سقوط صدام را در این کشور شاهد بودیم و بعد از سقوط او این کشور همچنان دچار مشکلاتی است. در مورد افغانستان نیز وضعیت به همین شکل است؛ علیرغم اینکه ایران با هر دو کشور پیوندهایی دارد، اما شرایط کافی برای روابط ایده‌آل وجود ندارد.
وی اضافه کرد: اکثر همسایگان ما از ایران کوچکتر و ضعیف‌تر هستند و طبیعتا باعث می‌شود احساس دوگانه عشق و نفرت در آنها نسبت به ایران داشته وجود داشته باشد، علاوه بر این ممکن است همسایه‌ها احساس کنند که همسایه بزرگتر فضایی را دنبال می‌کند که حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، استقلال و ثبات آنها را به خطر بیندازد. ممکن است این امر سوءتفاهم باشد اما، بخشی از همسایگان ایران حداقل همسایگان کوچکترش دچار این سوءتفاهم هستند.
این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه همسایگان را نمی‌توان از یکدیگر جدا کرد و آنها چه دوست داشته باشند و چه نداشته باشند باید با یکدیگر زندگی کنند، گفت: به ویژه در کشوری مثل ایران که همسایگان زیادی دارد و یک موقعیت ژئوپلیتیک و ارتباطی نیز دارد، بسیاری از همسایگان به ویژه همسایگان شرقی و شمالی ناچار به ارتباط با ایران هستند. کشورهایی مثل افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ارمنستان و کشورهای آسیای میانه، محصور در خشکی هستند و دنبال فضای ارتباطی می‌گردند که منافع خودشان را حفظ و زندگیشان را بهبود ببخشند و یکی از راه‌های ارتباطی آنها به دنیای خارج، ایران است.
وی درباره منافع ارتباط ایران با همسایگانش با بیان اینکه روابط خارجی بر اساس منافع متقابل شکل می‌گیرد خاطرنشان کرد: یعنی همان قدر که ما باید انتظار داشته باشیم که از همسایگان سود ببریم آنها نیز انتظار دارند از روابطشان با ما سود داشته باشند؛ باید این موازنه برقرار باشد تا مناسبات گسترش پیدا کند. اگر همسایگان احساس کنند که منافع و ثبات‌شان در ارتباط با ایران تقویت می‌شود، اشتیاق پیدا می‌کنند که با ایران رابطه‌شان را گسترش دهند و برعکس اگر احساس کنند که ممکن است این مناسبات به موقعیت، منافع، امنیت و توسعه اقتصادی آنها آسیب بزند، به مناسبت با دیگر کشورها می‌پردازند، چراکه کشورها فقط با ایران ارتباط ندارند، همانطور که از ایران سود می‌برند در ارتباط با دیگر کشورها هم منافعی دارند و حاضر نیستند به خاطر ارتباط با ایران به منافع خودشان با دیگر کشورها لطمه بزنند. بنابراین همه این‌ها ملاحظاتی است که همسایگان دارند، در صورتی که این ملاحظات برآورده شود، روابط ایران با کشورهای پیرامونش گسترش پیدا می‌کند.
وی با تاکید بر این همسایگان ناگزیر از رابطه هستند اما گاهی رابطه به سطحی که باید نمی‌رسد، یادآور شد: مثال آن اروپا است که کشورهای این قاره سال‌ها با یکدیگر اختلاف داشتند، اما وقتی اختلافات را کنار گذاشتند، منافع متقابل بین خودشان ایجاد کردند و اتحادیه اروپا شکل گرفت، پس از آن توسعه پیدا کردند. کشورهای کوچکتر دیگر نگران همسایه‌های بزرگتر در این مجموعه نبودند اما متاسفانه در منطقه ما چنین چیزی وجود ندارد و شاهد اتفاق‌هایی نظیر آنچه که صدام با کویت کرد و اتفاقی که برای قطر افتاد، بوده‌ایم.
مدیرکل پیشین آسیای غربی وزارت خارجه، با بیان اینکه کشورهای کوچکتر منطقه همواره این نگرانی را داشته‌اند چراکه احساس می‌کنند منافع و امنیت‌شان در ارتباط با همسایگان بزرگتر در خطر است، گفت: همیشه به این موضوع اعتراض دارند و نگرانند که کشور بزرگی مثل روسیه که همواره تلاش داشته به سمت جنوب گسترش پیدا کند؛ با توجه به اینکه در گذشته این کار را کرده در آینده نیز این اقدام را انجام دهد.
وی درباره ارتباط عربستان و ایران و بحث میانجیگری این دو کشور بزرگ منطقه، گفت: ایران و عربستان دو عضو کلیدی منطقه خلیج فارس هستند. همه مسائل منطقه به منافع و سیاست‌های این دو کشور بستگی دارد به طوری که اگر دو کشور با یکدیگر روابط مناسبی داشته باشند، وضعیت منطقه رو به بهبود می‌گذارد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه بعید است که میانجیگری بین ایران و عربستان، خیلی تاثیر داشته باشد، ادامه داد: دو کشور باید به طور مستقیم بنشیند و در سطوح عالی با یکدیگر مذاکره کنند. مذاکرات در سطوح خرد هم پاسخ‌گو نیست. با توجه به سوءتفاهم‌ها و اختلافاتی که بین دو کشور وجود دارد، این موضوعات باید بین سران عالی دو کشور حل و فصل شود.
وی تصریح کرد: مسائل مذهبی، منطقه، مسائل کلیدی مثل یمن، عراق، سوریه، لبنان، خلیج‌فارس و همچنین مسئله انرژی، مسائل جهان اسلام و سرزمین‌های فلسطین و اقلیت‌های اسلامی همه و همه موضوع‌هایی هستند که جز مسائل فی مابین دو کشور تلقی می‌شوند و فقط از طریق مذاکره مستقیم در سطوح عالی قابل پیگیری و حل و فصل هستند.
محبعلی درباره آثار بهبود روابط ایران و عربستان بر منطقه خاطرنشان کرد: اگر دو کشور بتوانند سوءتفاهم‌ها را کنار بگذارند و مسائل را حل کنند، منطقه به سمت امنیت حرکت می‌کند و ثبات برقرار می‌شود؛ توسعه اقتصادی پیدا می‌شود، وضعیت معیشت و فقر و فلاکتی که منطقه خاورمیانه و همه کشورهای منطقه از جمله کشور ما دچار آن است و معیشت و سلامت مردم را دچار مشکل کرده است، رو به بهبود می‌گذارد.
وی گفت: آثار تفاهم ایران و عربستان حتی در کشورهایی مثل افغانستان، پاکستان، کشورهای شمال ایران، عراق، یمن، سوریه، لبنان و حتی تا مصر و سودان گسترش پیدا می‌کند.
