شرایط فعلی افغانستان به هیچ‌عنوان برای ایران خوشایند نیست/ تجربه نشان داده از این فضا گذر خواهیم کرد/ ظرفیت بالقوه مدیریت گفت‌وگوهای بین‌الافغانی در تهران وجود دارد

جعفر حق‌پناه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به تحولات اخیر در روابط تهران و کابل در ارزیابی اقدامات تهران برای تاثیرگذاری بر نزاع‌های داخلی افغانستان و آینده روابط دو کشور گفت: به عنوان مقدمه باید گفت وضعیت کنونی افغانستان به گونه‌ای است که موقعیت گروه‌های سیاسی در حال جابجایی بی‌سابقه‌ای بوده و در نتیجه ارتباط بازیگران مهم خارجی از جمله ایران با این بازیگران داخلی نمی‌تواند مثل گذشته باشد و طبیعتا این حالت تنها مختص ایران نیست و کار برای همه بازیگران خارجی صحنه افغانستان دشوار شده است. 

وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران تا حدودی مانند انگلیس و ایالات متحده جزو معدود دولت‌هایی بوده‌اند که تاکنون توانسته‌اند با همه گروه‌های داخلی صحنه افغانستان تعامل داشته باشند بدون اینکه این تعامل روابط آنها با سایر گروه‌ها را دستخوش تغییر کند؛ برای مثال تهران همزمان توانسته است با دولت مرکزی، جریان اپوزیسیون و حتی طالبان تعامل کند اما در حال حاضر فضا دچار تحول شده و این تحول روابط تهران و کابل را دچار مشکل کرده است. 

وی افزود: البته شرایط فعلی تنها حاصل تحولات اخیر در روابط تهران و کابل نیست بلکه روابط کابل و واشنگتن و همچنین گفت‌وگوهای صلح طالبان با ایالات متحده بدون درنظر گرفتن مردم افغانستان و نقش همسایگان نیز بر این فضا تاثیرگذار بوده که بعد از این تحول نیز شاهد انتخاباتی مناقشه‌برانگیز در افغانستان بودیم که گسست‌های داخلی را بیش از پیش بین هیات حاکمه و نخبگان مشخص ساخت. 

این تحلیلگر مسائل منطقه گفت: به هر صورت جمهوری اسلامی در دوره قبل انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان تلاش کرده بود که به نحوی بین آقایان عبدالله و غنی روابط مسالمت‌آمیزی ایجاد کند که البته این تلاش تهران با همکاری واشنگتن نیز همراه شد و در نهایت در دوره‌ای پنج ساله صحنه افغانستان ثباتی نسبی را تجربه کرد که این روابط نیز در انتخابات اخیر دچار گسست جدی شد. 

وی افزود: در نتیجه شرایط فعلی تا حد زیادی قابل پیش‌بینی بود که سیاست در افغانستان دچار تحولی شود که در نهایت دلخوری‌هایی را بین کابل و بازیگران خارجی پدید بیاورد که پیش‌تر نیز اشاره کردم تنها مختص به ایران نیست و بازیگری ایالات متحده را نیز تحت تاثیر قرار داده است. 

وی ادامه داد: البته شرایط فعلی به هیچ عنوان برای تهران به عنوان بازیگری که بیشترین تاثیر را از فضای داخلی همسایه شرقی خود متحمل می‌شود خوشایند و پذیرفته نیست و به هر صورت این مساله در ابعاد مختلفی نمودار شده که اقداماتی جدی را برای گذر هرچه سریع‌تر از این برهه را می‌طلبد و تجربه‌های گذشته نیز نشان داده که ما از این فضا اگرچه با صرف زمان و هزینه گذر خواهیم کرد که ناشی از برخی عدم قطعیت‌هایی است که یکی از آنها آینده توافقات گفت‌وگوهای صلح آمریکا و طالبان خواهد بود. 

حق‌پناه گفت: بر این اساس بنده معتقد هستم که قابل انتظار و منطقی است که شاهد سیاست سیاست صبر و انتظار از تهران باشیم تا وضعیت از شرایط مبهم و گنگ کنونی خارج شود که البته این انتظار به معنای انفعال نخواهد بود و باید بتوانیم ارتباط خود را علیرغم وجود متغیرهایی مانند واشنگتن با همه گروه‌ها حفظ کنیم.

وی ادامه داد: البته گاهی بزرگنمایی‌ها در خصوص توان مداخله‌گری واشنگتن در افغانستان دیده می‌شود که بنده اعتقاد دارم از این توان برخوردار نیست اما تهران نیز امروز با چالشی اولویت‌دارتر با عنوان تهدید‌های ایالات متحده مواجه شده که توان کشورمان را تا حدی برای تاثیرگذاری در فضای منطقه کاهش داده و مسائل خاورمیانه را تحت الشعاع قرار می‌دهد. 

وی افزود: امروز مسائل منطقه همچنین درگیر موضوعی با عنوان ویروس کرونا شده که مسائل دیپلماتیک را نیز در میان مدت تحت‌الشعاع  قرار می‌دهد. 

این استاد دانشگاه در خصوص ظرفیت تهران برای مدیریت گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و مشخصا بین آقایان اشرف غنی و عبدالله عبدالله گفت:  قطعا این ظرفیت به صورت بالقوه وجود دارد که برای بالفعل شدن با مشکلاتی همراه است. البته هرکشوری برای اینکه بخواهد در شرایط کنونی نقشی میانجیگرانه را به عهده بگیرد باید بتواند سایر بازیگران خارجی صحنه افغانستان را با خود همراه کند تا از روندی یکجانبه خارج شود چرا که حتی این عدم همراهی مذاکرات صلح واشنگتن با طالبان را نیز با مشکل مواجه ساخت.