ایران در زمینه توسعه خودروهای برقی نیازمند پارادایم جدید است

به گزارش ایلنا، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «آینده‌پژوهی توسعه خودروهای برقی و آثار آن بر صنایع معدنی» در تبیین چشم‌انداز خودروهای برقی در جهان، آورده است؛ در عصر کنونی، پیشران‌های مهمی مانند کاهش ردپای کربن و افزایش حساسیت‌های زیست‌محیطی، منجر به توسعه شتابناک خودروهای برقی شده‌ است. فراگیری خودروهای برقی در سطح دنیا به‌قدری بوده که در سال ۲۰۱۷ میلادی با ۵۴ درصد رشد نسبت به سال قبل از آن،  فروش این خودروها از مرز یک میلیون دستگاه عبور کرد و در همین سال، میزان فروش خودروهای برقی، حدود ۵ درصد کل بازار خودروهای سبک سواری بوده است.

در سال ۲۰۳۰ از هر پنج خودرو سبک یک دستگاه برقی خواهد بود

این گزارش افزود: براساس پیش‌بینی مؤسسات بین‌المللی، رشد فروش خودروهای برقیِ سواری، به ۴ میلیون در سال ۲۰۲۰، ۱۲ میلیون تا سال ۲۰۲۵ و نهایتاً ۲۱ میلیون دستگاه در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید. علاوه‌بر این، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ از هر ۵ خودروی سبکِ سواری در خیابان‌ها، یک خودرو تمام برقی باشد و به‌صورت تجمعی نزدیک به ۳۴۰ میلیون خودروی برقی وارد بازار شود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آورده است: خودروهای برقی به‌عنوان یک بازار بزرگ تقاضا، نیازهایی را به صنایع بالادست خود منعکس کرده‌اند که متأثر از موضوعات «ذخیره انرژی» و «استحکام و سبکی بدنه» این خودروهاست. مواد اصلی مورد نیاز باتری خودروهای برقی، مواد معدنیِ لیتیم، کبالت و نیکل و بدنه آن نیازمند آلومینیم و فولادهای پراستحکام پیشرفته است. برای مثال در سال ۲۰۱۹ ارزش کل منابع لیتیم، کبالت و نیکل (سه ماده اولیه اصلی تهیه باتری) در جهان، ۵ میلیارد دلار تخمین زده شده است و منابع کبالت بیشترین سهم را در این میان داشته و بعد از آن منابع لیتیم و نیکلِ کلاس ۱ (مناسب باتری‌ها) در رده‌های بعدی قرار دارند.

بنابر این گزارش، انتظار می‌رود با افزایش تقاضای این محصولات جهت تولید باتری، ارزش این مواد خام تا سال ۲۰۲۵ به ۴۶ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۰ به ۱۳۴ میلیارد دلار برسد. با در نظر گرفتن میزان انرژی مورد نیاز، تخمین زده می‌شود که مجموع استفاده از باتری‌ها با رشد سالیانه ۳۳ درصدی، در سال ۲۰۲۵ به ۱۰۰۰ گیگاوات‌ ساعت برسد. این پیش‌بینی برای سال ۲۰۳۰ رقم ۲۹۰۰ گیگاوات ‌ساعت را نشان می‌دهد. انتظار می‌رود تقاضای باتری برای وسایل حمل‌ونقل برقی در سال ۲۰۲۵ به ۷۳۵ گیگاوات‌ ساعت و در سال ۲۰۳۰ به ۱۸۹۰ گیگاوات‌ ساعت (دو ـ سوم تقاضای کل) برسد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ نزدیک به ۸۰ درصد مصرف لیتیم برای ساخت باتری مصرف شود. تولید «کبالت» در سال ۲۰۲۵ باید نسبت به مقدار مشابه در سال ۲۰۱۶ دو برابر شود.

این گزارش افزود: نکته اینکه هم‌اکنون بیش از ۶۰ درصد تولید کبالت دنیا از جمهوری کنگو تأمین می‌شود. کشوری که به‌دلیل ناپایداری‌های سیاسی، دارای چالش‌های متعددی در حوزه تجارت است. همچنین عمده کبالت تولیدی، محصول جانبی تولید نیکل و مس است. بنابراین سرمایه‌گذاری برای تولیدات جدید نیازمند توجه به بازارهای مس و نیکل است. با وجود اینکه درحال حاضر چالش جدی‌ای در بازار برای تأمین «نیکل» کلاس ۱ وجود ندارد، پیش‌بینی می‌شود تأمین این فلز در سال ۲۰۲۵ با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، درحال حاضر عمده‌ تقاضای نیکل مربوط به صنعت فولاد بوده و تنها ۳ درصد از تقاضای نیکل کلاس ۱ برای باتری‌هاست. اما با رشد بازار خودروهای برقی و افزایش تقاضای نیکل برای ساخت باتری‌های لیتیمی، این رقم تا سال ۲۰۲۵ تا ۴۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین انتظار می‌رود با افزایش تقاضا، فاصله قیمتی بین نیکل کلاس ۱ و ۲ افزایش یابد.

برهمین اساس، به‌واسطه توسعه خودروهای برقی، علاوه‌بر افزایش مصرف لیتیم، تقاضای مس نیز افزایش چشمگیری خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷، تقاضای مس، ۵۶۰ هزار تن افزایش داشته باشد. با در نظر گرفتن تولید جهانی حدود ۲۰ میلیون تن، این میزان افزایش سهمی معادل ۲/۵ درصد کل تولید جهانی خواهد بود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: درخصوص بدنه‌ خودروهای برقی نیز به‌نظر می‌رسد آینده این خودروها استفاده از «فولادهای پیشرفته با استحکام بالا» است. همچنین فولادهای پیشرفته یک تجربه ناموفق در صنعت خودروسازی داشته‌اند، اما پیشرفت فناوری‌های تولید فولاد، استفاده از این آلیاژ مستحکم، با چقرمگی بالا و از همه مهم‌تر سبک را دوباره به صنعت خودروسازی وارد کرده است.

 توسعه خودروهای برقی در ایران نیازمند پارادایم جدید است 

این گزارش تصریح کرد: چشم‌انداز توسعه خودروهای برقی در ایران تا حدودی مبهم است و این درحالی است که نیاز به این پارادایم جدید در حوزه‌ حمل‌ونقل، مسئله‌ای جدی و راهبردی است. احتمالاً صنعت ایران با یک تأخیر زمانی، الگوی یکی از کشورهای با صنعت و اقتصاد مشابه را برای توسعه خودروهای برقی پیاده خواهد کرد و لذا انتظار می‌رود نیاز به مواد معدنی و صنایع معدنی خاص این خودروها ایجاد شود. البته در صورتی که این اتفاق نیز رخ ندهد، همچنان تولید محصولات ارزشمند و با ارزش‌افزوده بالا (در اینجا مواد معدنی مرتبط با باتری‌ها و بدنه خودروهای برقی) و صادرات آنها، برای کشور جذاب خواهد بود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی است: براساس برآوردهای انجام شده با الگو قراردادن کشور ترکیه، لیتیم مورد نیاز برای ساخت باتری خودروهای برقی تا سال ۲۰۳۰ در کشور ترکیه حدوداً ۲۸ هزار تن خواهد بود. مقایسه این رقم با میزان تولید جهانی لیتیم در سال ۲۰۱۸ که برابر ۸۵ هزار تن است، نشان‌دهنده‌ بازار مستعد این کشور برای لیتیم است.

براساس این گزارش، همچنین نیاز این کشور به حدود ۵۰۰ هزار تن آلومینیم و بیش از ۱ میلیون تن فولاد پیشرفته استحکام بالا، برای تولید خودروهای برقی، می‌تواند ترکیه را به بازاری برای صادرات لیتیم، آلومینیم و فولادهای پیشرفته ایران تبدیل کند.

این در حالی است که به‌منظور سیاستگذاری و تعیین راهبردهای ایران در زمینه تأمین مواد اولیه خودروهای برقی باید در کل زنجیره ارزش حوزه ذخیره انرژی، بین تمامی ذی‌نفعان با محوریت وزارت صمت و سازمان‌های توسعه‌ای ایمیدرو و ایدرو، همکاری راهبردی انجام شود و استراتژی‌های مربوطه و نقشه راه توسعه برای مواد معدنی مذکور با حضور دیگر ذی‌نفعان از صنعت و دانشگاه ترسیم و اجرایی شود. به‌ویژه لازم است اهمیت توسعه این مواد معدنی در اسنادبالادستی (مانند برنامه هفتم توسعه کشور) انعکاس یابد.

براساس این گزارش، همچنین از ظرفیت بنگاه‌های بزرگ معدن و صنایع معدنی مانند زنجیره فولاد، مس و... استفاده شده و مشوق‌های لازم برای جهت‌دهی آنها به کنشگری در حوزه مواد معدنی باتری‌های لیتیمی، اعمال شود.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: علاوه‌بر این، با توجه به کلیدی بودن بحث «توسعه فناوری» در زنجیره ارزش باتری‌های لیتیمی، همکاری هدفمند صنعت، دانشگاه، شرکت‌های فناور و اکوسیستم استارتاپی برای دستیابی به دانش فنی مورد نیاز، الزامی است و باید در دستور کار کارگروه‌های ویژه و نهادهای فرابخشی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار گیرد.

این گزارش خاطرنشان کرد: به‌طور خاص و طبق نتایج این گزارش انتظار می‌رود که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با همکاری ایمیدرو، در زمینه شناسایی و اکتشاف منابع معدنی جدید برای موضوع ذخیره انرژی برنامه‌ریزی کند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: همچنین فراهم کردن بسترهای لازم برای دستیابی به دانش فنی فراوری مواد معدنی مذکور از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند توسط سازمان‌های توسعه‌ای صنعت و معدن مورد توجه قرار گیرد. رصد و پایش مستمر تحولات فناورانه و نوآورانه در حوزه ذخیره انرژی، فناوری‌ها و نیازمندی‌های مربوطه و ارزیابی تأثیرات آن بر معادن و صنایع معدنی و تدوین برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت از دیگر راهکارهای توسعه صنایع بالادستی خودروهای برقی است.