رئیس قوه قضاییه:
نقد آرای دستگاه قضایی به قضات کمک می‌کند/ هاضمه نظام اسلامی فساد را نمی‌پذیرد
رئیس قوه قضاییه در آیین نکوداشت هفته پژوهش در قوه قضاییه گفت: مهمترین ابزار قوه قضاییه علم و دانش است و این علم و دانش برای قاضی مهم است؛ لذا باید این دانش، به روز و به هنگام باشد.
به گزارش ایلنا، آیت‌الله رئیسی، رییس قوه قضاییه در آیین نکوداشت هفته پژوهش در قوه قضاییه حضور یافت.
رییس قوه قضاییه قبل از ایراد سخنرانی در این مراسم، سامانه ایده را در حاشیه برگزاری این مراسم افتتاح کرد.
آیت الله رئیسی پس از افتتاح این سامانه طی سخنانی با اشاره به اهمیت مقوله پژوهش گفت: گزارشات خوبی که هرکدام از عزیزان امروز ارائه دادند، بسیار مفید بود و بخشی که به بیان مشکلات اشاره داشت، ان‌شاءالله در جای خود پیگیری خواهد شد.
وی ادامه داد: بحث پژوهش به عنوان یک ضرورت مهم به شمار می‌رود و اهمیت آن در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مجموعه عظیمی مثل قوه قضاییه بر کسی پوشیده نیست. مهمترین ابزار قوه قضاییه علم و دانش است و این علم و دانش برای قاضی مهم است؛ لذا باید این دانش، به روز و به هنگام باشد.
رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: قاضی هم در جایگاه موضوع شناسی و هم حکم شناسی است. همچنین در مقام قضا و افتاء، موضوع باید برای مفتی و قاضی جهت صدور فتوا مشخص باشد. مگر ممکن است قاضی حکمی را بدون تبیین کامل موضوع صادر کند؟
وی با بیان اینکه موضوع شناسی امری بسیار مهم در مقام قضا برای قاضی به شمار می‌رود افزود: برای شناخت احکام موضوعی قاضی در قضاوت همواره باید خود را محتاج دانش به‌روز و به‌هنگام بداند و تصمیمات دستگاه قضایی، گره گشایی‌ها، حل کردن مشکلات و فصل‌الخطاب بودن‌ها از سوی قاضی، نیازمند اشراف وی به ابعاد علمی موضوع است.
رییس قوه قضاییه تاکید کرد: شناخت احکام، مقدماتی لازم دارد که باید در حوزه پژوهش آن را آماده کرد. از بخش‌هایی که بسیار ضرورت دارد تا در دستگاه قضایی تقویت شود، بحث پژوهش است.
آیت الله رییسی ادامه داد: شناخت بزرگان سلف به استناد تحقیق‌ها و پژوهش‌هایی است که ایشان انجام داده‌اند. یعنی اگر کسی از شما بپرسد "شیخ بهایی" کیست، پاسخ خواهید داد که وی را بر مبنای پژوهش‌های او میشناسم یا شناخت مرحوم "محقق" یا شناخت مرحوم "شیخ انصاری" و شناخت از سایر علما و دانشمندان از آثار تحقیقی و پژوهشی آنهاست؛ چراکه ما محضر آنها را درک نکرده‌ایم و صرفا سر سفره کلمات بلند و تحقیقات عمیق و انگیزه‌های ارزشمندشان بودیم.
آیت‌الله رئیسی افزود: مسئله پژوهش و تحقیق یک امر بسیار مهم و ضروری است. در دستگاه قضایی زمانی که قاضی موظف است برای رسیدگی به پرونده به قانون مراجعه کند، اگر حل مسئله‌ای را درقانون نیافت، باید به فتاوای مشهور فقها مراجعه کند. امروز یکی از عزیزان بیان کردند که قضات ما بیش از ده هزارمسئله را به بحث پژوهش ارجاع داده‌اند تا پاسخ مسائل و سوالات را از فقه جعفری و اجتهاد تمدن ساز و نگاه مراجع و مجتهدین بیابند.
وی بیان داشت: مبنای این سخن آن است که علیرغم همه تلاش‌هایی که مرحوم محقق، صاحب جواهر، آقای نجفی، مرحوم آیت الله بروجردی و امثال این بزرگان و علمای سلف انجام دادند، همچنان نیازمند پژوهش درباره مسائل جدید هستیم.
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: همه کارهایی که فقهای سلف کردند، یک تفاوت جدی با زمان ما دارد و آن این است که در زمان آنها فقه حکومت نمی‌کرد؛ اما در زمان ما فقه حکومت می‌کند و در این زمان سوالات زیادی برای کسانی که می‌خواهند زندگی‌شان مبتنی برفقه و آموزه های فقهی و مبتنی بر دین و توصیه‌های پیشوایان دینی باشد، ایجاد می‌شود. همچنین سوالات زیادی در رابطه با هنر، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و حوزه‌های مختلف وجود دارد که امروز باید تنها با پژوهش و تحقیق و تلاش فقیهان و پژوهشگران و محققان در حوزه‌های مختلف پاسخ داده شود.
آیت‌الله رئیسی گفت: کارهای پژوهشی در دستگاه قضایی امری ضروری است تا بر مبنای آن بتوان مسائل متعدد امروز را با یک نگاه ژرف پاسخ داد.
وی ادامه داد: همچنین نیازمحوری، مسئله یابی و مسئله‌محوری موضوعاتی است که باید در پژوهش به آن توجه شود و افرادی را که اندیشه و خلاقیت و ابتکارات خوبی دارند، باید با نگاه مثبتی نگریست. نگاه نو باید ابتکاری بوده ومبتنی بر مبانی باشد و از مبانی فاصله نگیرد. حرف نو باید بر یک جایگاه محکم استوار و به دنبال گره گشایی و حل مسائل و بر طرف کردن نیازها باشد؛ چرا که این موارد در حوزه پژوهش بسیار مهم است.
رئیس قوه قضاییه گفت: هر چه کار پژوهشی کاربردی‌تر باشد، نیاز دستگاه را بهتر و برتر مرتفع خواهد کرد. البته مشکلی نیست که برخی از مسائل نظری نیز مورد بحث قرار گیرد؛ لیکن پژوهش هر چه کاربردی تر باشد، می‌تواند برای دستگاه قضایی و قضات و همکاران ما گره‌گشاتر باشد.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به نکاتی در باب کار پژوهشی و فعالیت‌های پیرامون آن افزود: امروز در کشور ما به برکت نگاه عالمانه و حکیمانه رهبر انقلاب اسلامی، دانش و پژوهش از جایگاهی درخور بهره‌مند است. آنچه ایشان در نشست با دانشمندان و اساتید دانشگاه مطرح کردند، نشان می‌دهد که نگاه‌شان به این مقوله، نگاه به توسعه علم و دانش و دانش افزایی است. نگاه ایشان متضمن تقویت پژوهش علمی در کشور است که خوشبختانه در این زمینه رشد هم داشته‌ایم.
وی تاکید کرد: گزارش امروز دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دراین جلسه نشان داد که دانشگاه‌های ایران اسلامی به برکت انقلاب در سطح دنیا از رتبه‌های بالایی بهره‌مندند و جایگاه ایران اسلامی در تولید مقالات علمی در سطح بین المللی جایگاه ارزشمندی است که مرهون فعالیت‌های علمی و پژوهشی جوانان و مراکز علمی ما و در خور تقدیر است.
رئیس قوه قضاییه گفت: این فضا را رهبری خودشان شخصا در جلسات مختلف و در نشست با پژوهشگران و محققان تشویق می‌کنند و مراکز علمی را ترغیب می‌کنند تا کار مداوم پژوهشی انجام دهند و فعالیت‌های ماندگار در حوزه علم و دانش صورت گیرد.
آیت الله رئیسی گفت: در دستگاه قضایی که تصمیم سازی و تصمیم گیری در آن بسیار مهم است، کار باید بر پیوست پژوهشی، تحقیقی و کار علمی عمیق مبتنی باشد.
وی افزود: همکاری بخش‌های پژوهشی با یکدیگر در دستگاه قضایی امری ضروری است و باید در ارتباطات پژوهشی بین همه بخش‌های دستگاه قضا، هماهنگی وجود داشته باشد تا هم از کار موازی جلوگیری و هم از ظرفیت نیروی انسانی کارآمد پژوهشگر استفاده شود. عین این ارتباط باید بین دستگاه قضایی با مجموعه‌های پژوهشی خارج از آن نیز برقرار باشد.
رییس قوه قضاییه تصریح کرد: پژوهشگاه قوه قضاییه باید با همه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در ارتباط باشد و این مجموعه پل ارتباطی بین همه دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های کشور با دستگاه قضا باشد. در مرحله بعد این پژوهشگاه باید یک باشگاه فکری و اندیشه‌ورزی برای حضور نخبگان، فرهیختگان و صاحبان خرد و اندیشه باشد تا از جای جای کشور اسلامی صاحبان اندیشه و علم به عضویت این باشگاه درآیند و این مجموعه به این یک جایگاه ارتباطی با همه نخبگان کشور تبدیل شود.
آیت الله رییسی ادامه داد: در شهر قم نیز باید به همین صورت عمل شود و مرکز پژوهشی قم ارتباط با همه علما و فرهیختگان را مدنظر قرار دهد تا ما بتوانیم نگاه همه آنها را داشته باشیم. همانطور که می‌دانید وقتی سر کلاس استاد در حال تدریس قانون مدنی، قانون تجارت یا قانون آیین دادرسی و یا فقه و اصول است، در این میان نگاهی هم به عملکرد‌ها دارد و نگاهی دارد به اینکه احکام در میدان اجرا چگونه خواهد شد. این‌ها از مواردی است که باید به آن توجه شود.
وی بیان کرد: همچنین باید جایگاهی برای شنیدن نقد علمیِ اقدامات دستگاه قضایی توسط علما، دانشمندان، فقها و حقوقدانان فراهم شود؛ چراکه این نقد علمی می‌تواند در جهت رشد و ارتقاء دستگاه قضایی کمک رسان باشد.
رییس قوه قضاییه بیان داشت: در همین جهت آراء دادگاه‌ها باید در منظر و نگاه حقوقدانان و صاحبان خرد و اندیشه قرار گیرد تا اگر نقدی دارند، بیان شود و معلوم گردد که آراء تا چه حد مبتنی بر پژوهش و تحقیق بوده؛ لذا نشست‌های نقد آرا حتما باید برگزار شود.
رییس قوه قضاییه گفت: نقد آرا به اتقان آنها کمک می‌کند. نقد آرای دستگاه قضایی کمک علمی خوبی به قضات است و من این را بار‌ها اعلام کرده‌ام که این موضوع می‌تواند در اتقان آرا بسیار موثر باشد. تبیین دیدگاه‌ها و نظراتی که امروز در حوزه پژوهش در دستگاه قضایی وجود دارد، بسیار حائز اهمیت و نیازمند بسط گفتمانی است. همچنین موضوع عدالت، کرامت و مبارزه با فساد نیز نیازمند بسط گفتمانی است.
وی با انتقاد از مبارزه با فساد در نظام‌های سوسیالیستی و سرمایه‌داری افزود: در همه کشور‌های جهان موضوع مبارزه با فساد مطرح می‌شود؛ اما زمانی که ما مبارزه با فساد را بیان می‌کنیم، مبتنی بر عدالتخواهی است که این برای خداست.
آیت الله رییسی بیان کرد: نگاه ما در مبارزه با فساد متفاوت است. من در جلسات دیگر هم گفته ام: هاضمه نظام اسلامی فساد را نمی‌پذیرد و فسادناپذیر است؛ در حالیکه این با نگاه دیگران متفاوت است و لازم است مبانی آن گفته شود. بنده به عنوان یک مسئول یا قاضی، در این مورد حکمی صادر می‌کنم؛ اما تبیین مبانی آن نیازمند کار پژوهشی است.
وی افزود: در نظام مدیریتی آخرین حرفی که امروز می‌زنند، مشتری‌مداری است؛ درحالیکه نگاه اسلام به افراد بر مبنای همین مشتری‌مداری است و امروز این موضوع در نگاه‌های مدیریتی مطرح است. نگاه امیرالمومنین (ع) در این باب این است که دوست داشتن مردم، مرتبه نازله محبت‌الله است که این، موضوع بسیار مهمی است.
وی افزود: اگر روی این مبانی بحث شود، بدون شک متفاوت‌تر از دیگر مبانی در این مقوله خواهد بود. ما در مبارزه با فساد مبانی خاص خودمان را داریم. همچنین در بحث‌های عدالت و نظریه‌های پیرامون آن دارای مبانی هستیم. همانطور که می‌دانید در موضوع نظریه عدالت بحث‌های زیادی از سوی فلاسفه وجود دارد؛ اما نگاه ما چه نگاهی است که از بحث عدالت سخن می‌گوییم؟ نگاه ما نگاه پژوهشی بر مبنای آموزه‌های اسلامی است و این‌ها به بسیاری از افراد انگیزه می‌دهد.
آیت الله رییسی با اشاره به تدوین نقشه راه پژوهش و اولویت‌های آن گفت: ما در این زمینه کار بسیار داریم و حتما باید تدوین نظام اولویت‌بندی و نقشه راه پژوهش تبیین و معلوم شود که از کجا حرکت کردیم و می‌خواهیم به کجا برسیم و در این میان تعیین اولویت‌های اصلیِ امروز، بسیار مهم است که هم دانشگاه و هم پژوهشگاه در رابطه با اولویت‌ها نگاه واحد داشته باشند.
وی درباره برخی مطالب درباره ورود به مسائل میان رشته‌ای بیان کرد: حقوق و اخلاق، حقوق و روانشناسی، حقوق و جامعه شناسی باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از شرایط برای قاضی معرفت و شناخت بلد است؛ یعنی جامعه شناسی در قضاوت باید مورد بحث قرار گیرد. در مسأله حبس، ما می‌گوییم حبس زدایی؛ اما دانشمندان و بزرگان باید در مورد آن بحث کنند. کتابی درباره موارد حبس در اسلام نوشته شده است. ما در روایات‌مان موضوعی به نام حبس داریم؛ اما چه مواردی برای حبس وجود دارد؟ سخنانی از مرحوم مدرس در قالب خاطرات وی در خاف به چاپ رسیده است که نشان می‌دهد ایشان یک ملای روشنفکر در زمانی بوده که حاکمیت اسلامی در جامعه ما وجود نداشته است؛ اما ببنید مرحوم مدرس در خاف چه چیزی گفته است. ایشان بیان داشته که ببینید موارد حبس کجاست و از کجا این حبس‌ها درآمده است؟
رئیس قوه قضاییه افزود: حال ما باید ببینیم موارد حبس کجاست و فقهای ما درباره آن چه بحث‌هایی کرده اند که این‌ها از مواردی است که می‌تواند برای مجلس شورای اسلامی مبنای تصمیم گیری شود و اکنون نیز در مجلس این بحث‌ها مطرح است. بحث درباره کاهش حبس و موارد قانون آیین دادرسی از موارد مبتلابه ماست که باید نگاه ویژه‌ای به آن صورت گیرد.
وی افزود: نکته بعد درباره ارتباط قوه قضاییه با دانشگاه‌ها و پژوهشگران عزیز و کسانی است که می‌خواهند تحصیلات تکمیلی را بگذرانند یا تحقیقی انجام دهند. لازم است تا در این زمینه حتما با دانشگاه‌ها ارتباط داشته باشید و موضوعات مبتلابه ما مورد تحقیق قرار گیرد تا محققان در قالب پژوهش‌های خود پیشنهادات اجرایی ارائه دهند و این پیشنهادات وارد بخش‌های راهبردی ما شود و زمینه‌های اجرایی شدن آنها فراهم آید و اینگونه نباشد که نتایج پژوهش‌ها در کتابخانه‌ها خاک بخورد. ما می‌توانیم موضوع تحقیق دانشجویان را به آنها پیشنهاد دهیم؛ یعنی موضوعات مورد نیاز قوه قضاییه را به طلبه عزیزی که زحمت می‌کشد و مسائل را از منابع فقهی بیرون می‌آورد، اعلام کنیم. این‌ها می‌تواند برای ما گره‌گشا باشد و تبدیل کردن آن موضوعات به موضوع کار تحقیقی و پژوهشی برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا می‌تواند در حل مشکلات ما موثر باشد.
وی ادامه داد: ما مسائلی داریم که در واقع رویدادهایی است که باید نشست های پژوهشی برای آنها برگزار شود و از این نشست‌ها باید راهکارهایی را در این موضوعات برای دست اندرکاران جهت تصمیم‌گیری درآورد. لذا نشست‌های پژوهشی نکته مهمی است که می شود با استفاده از ظرفیت نخبگان در کشور برگزار کرد.
رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: نکته پایانی که عرض می کنم این است که حتما به جمع سپاری برخی از موضوعات و مسائل راهگشاست. همین جمع که متشکل از بخش‌ها، نگاه ها و مواضع مختلفی است، می تواند راهکارهای خوبی را برای مجموعه قوه قضاییه داشته باشد و من در پایان عرضم اشاره کنم که فرهیختگان گرامی و اساتید محترم! امروز ما در گام دوم انقلاب اسلامی هستیم؛ بر بستر گام دوم حرکتی نو و طرحی نو در حوزه پژوهش و تحقیق در اندازید.
