علوم انسانی غرب نباید به یک تابوی غیرقابل نقد تبدیل شود/ باید بین تخریب و نقد عالمانه تفاوت قائل باشیم

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی صبح امروز ۳ آذر ماه ۹۸ در پنجمین کنگره بین‌المللی علوم اسلامی که در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد، گفت: حضور بنده در این جلسه برای ارائه بحث نظری علوم اسلامی نیست بلکه در راستای ماموریت‌هایی است که برعهده دستگاه قضایی قرار دارد.

وی ادامه داد: در راستای این ماموریت‌ها، کمک خواستن از فرهیختگان علوم اسلامی برای اینکه بتواند در کاهش ناهنجاری‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه کمک کرده و هنجارهای مثبت را در جامعه بسط دهیم، ضروری است.

رئیسی با اشاره به سخنی از پیامبر اسلام (ص) درباره علم و دانش بیان کرد: علم به عقاید و باورهای دینی و اخلاق فاضله و کریمه و نسبت به بایدها و نبایدهای اللهی است.

وی در ادامه با بیان اینکه امام صادق سخن پیامبر اسلام (ص) را با دو سوال علم چیست و عالم کیست، تبیین کرده است، گفت: شناخت خدا و خداشناسی، ایدئولوژی، عقیده و دین‌شناسی، شناخت جهان و هستی‌شناسی و شناخت آسیب‌ و آسیب‌شناسی در راستای این علم است و انسان عالم کسی است که نسبت به این علوم و زوایای آن شناخت و دانش داشته باشد.

رئیس دستگاه قضا گفت: بدون تردید، علم و دانش یکی از مولفه‌های اقتدار برای یک جامعه است لذا مهم است که دانش و علوم و مدیریت و جهت آن تنظیم شود. اگر جهت علوم در جهت قدرت و ثروت بدون معنویت، اخلاق و عدالت باشد نسخه‌ آن می‌شود کلاهک‌های هسته‌ای، مواد مخدر، ساختن ابزاری برای استعمار و تضییع حقوق انسان.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه علم تجربه شده‌ای که در دنیا شاهد آن هستیم، بدون معنویت، اخلاق و عدالت است که نتیجه آن شده است ساختن ابزاری برای از بین بردن انسان، گفت: اکنون این ابزارها در دست حاکمان و مستکبرانی است که از آنها برای نابودی کرامت انسانی استفاده می‌کنند.

وی یادآور شد: علم و فناوری امروز در مغرب‌زمین بدون اخلاق و معنویت به بن‌بست رسیده و همه اندیشمندان آنها در این فکر هستند که چگونه می‌توانند جوانانشان را از آسیب‌های آن مصون بدارند.

رئیس قوه قضاییه افزود: دغدغه امروز اندیشمندان غربی و کسانی که دغدغه جوامع را دارند این است که چگونه از آسیب‌های این علوم جلوگیری کنند.

رئیسی تاکید کرد: مهم است که مدیریت علم در دست مستکبران یا در دست انسان‌های دانشمند دارای تزکیه نفس باشد.

وی با بیان اینکه ما نظاممان مبتنی بر فقه اکبر، فقه اوسط و فقه اصغر است، گفت: تفاوت زمان ما با شیخ انصاری صاحب مکاسب، محقق و دیگران در این است که شیخ باید حکومت کند و مسائل جامعه براساس آموزه‌های دینی باشد.

رئیسی افزود: اگر نظام مبتنی بر دین باشد باید مغزافزار و نرم‌افزار آن نیز مبتنی بر علوم انسانی اسلامی باشد. علوم انسانی سکولار نمی‌تواند مغزافزار جامعه و نظام مبتنی بر دین باشد.

رئیس قوه قضاییه تصریح کرد: این موضوع به این معنی نیست که علوم انسانی غرب قابل تحقیق و بررسی نباشد، هست اما قابل نقد هم هست؛ نباید علوم انسانی غرب به یک تابوی غیرقابل نقد تبدیل شود.

حجت‌الاسلام رئیسی ادامه داد: باید آنها را مورد بررسی، نقد و پژوهش قرار داد.

وی با بیان اینکه اگر می‌گوییم علوم انسانی اسلامی به این معنی نیست که راجع به آنها نقد نشود، باید توسط اندیشمندان این حوزه نقد، بررسی و مورد پژوهش قرار بگیرد، گفت: کار حوزه آزاداندیشی، نقد و پژوهش داشتن در این علوم است که البته رسم همه بزرگان، سلف و اندیشمندان نقد و بررسی در علوم دین بوده است.

رئیسی تاکید کرد: ما باید بین تخریب و نقد عالمانه تفاوت قائل باشیم. نقد عالمانه ارزشمند است اما تخریبی که ناشی از مسائل سیاسی باشد، قابل قبول نیست.

رئیس قوه قضائیه با اشاره به سخن رهبر انقلاب مبنی بر اینکه «این قرن، قرن اسلام است»، خاطرنشان کرد: این سخن، سخن پرمغزی است که اندیشمندان باید به آن توجه داشته باشند؛ چراکه روزنه‌های آن مشخص است و زمینه‌های ظهور آن در عالم پیداست که البته باید با یک نگاه آسیب‌شناسانه روی آن کار شود.

رئیسی گفت: امروز توجه به علوم انسانی اسلامی در متن زندگی جامعه و اجرائیات نظام در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اثر دارد که صاحبان اثر و بصر باید به آن نگاه آسیب‌شناسانه داشته باشند.

وی ادامه داد: در این زمینه کارهایی انجام شده که جای تقدیر دارد اما کارهای جدی زیادی هم باید انجام شود. چرا در هسته‌ای و نانو پیشرفت کرده‌ایم اما بحث‌های جدی در علوم انسانی اسلامی هنوز در حوزه و دانشگاه باید مورد بحث باشد.

رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: بهترین جا برای نقد و بررسی علوم انسانی اسلامی، دانشگاه و حوزه هستند و خارج از این دو مکان پاسخی دریافت نمی‌شود؛ چراکه این دو بهترین و برترین‌ها هستند که باید این بحث‌ها را دنبال کنند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه بحث در حوزه علوم انسانی اسلامی جسارت می‌خواهد، گفت: برای آنچه که براساس نوآوری و نوگرایی به این حوزه وجود دارد، جسارت لازم است که این جسارت و نوآوری باعث نشاط در این محیط‌ها می‌شود. البته این نوآوری باید مبتنی بر یک بنیاد محکم و استوار باشد.

رئیسی با بیان اینکه در این حوزه به چند نکته اشاره می‌کنم، گفت: اولین موضوعی که باید مورد بررسی قرار بگیرد مسئله متون آموزشی است که می‌بایست بازنگری شوند تا ببینیم چقدر علوم انسانی اسلامی در آنها بروز و ظهور دارند.

وی افزود: دومین موضوع این مهم است که برای پژوهشگران سرمایه‌گذاری شود، همان‌طور که در حوزه‌های دیگر این سرمایه‌گذاری انجام شده و نتایج آن را دیده‌ایم، باید در این حوزه نیز سرمایه‌گذاری انجام شده و منتظر نتایج آن باشیم.

رئیس قوه قضاییه سومین مسئله مهم در حوزه علوم انسانی اسلامی را سپردگی مباحث این حوزه به نخبگان و فرهیختگان دانست و گفت: این حوزه به واسطه سختی‌ها و پیچیدگی‌هایی که دارد باید به افراد باهوش سپرده شود.

وی ادامه داد: چهارمین نکته این است که حتما علوم انسانی اسلامی مبتنی بر علوم اسلامی است اما آیا کافی است؟ نه؛ چه لازم است؟ لازم است ریل‌گذاری‌هایی در این زمینه انجام شود که نمونه آن تاسیس دانشگاه‌ها و موسسه‌های تخصصی در این حوزه است.

پنجمین مورد مطرح شده است سوی رئیس دستگاه قضا در مورد علوم انسانی اسلامی پیوند اداره جامعه اسلامی به این علوم بود که در این زمینه گفت: تا این علوم در بطن جامعه و در صنعت، آموزش، فناوری و غیره اجرا نشود، اهداف محقق نخواهد شد

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به جمعی که در کنگره علوم انسانی حضور داشتند با بیان اینکه اینجا جمع شده‌ایم تا چند کار عمده انجام دهیم، گفت: نخستین کار مسئله‌یابی است، باید نظام مسئله تنظیم شود. دومین کار اولویت‌بندی است. همچنان مسائل جامعه روی میز است که باید راهکارهایی برای آن پیدا شود.

ابراهیم رئیسی با اشاره به تلاش فقهای گذشته در زمینه تبیین علوم اسلامی گفت: اینکه آنها چنین اقدامات مهمی انجام داده‌اند، بدون حضور در نظام اسلامی بوده است. اکنون که در نظام اسلامی قرار داریم، باید موثرتر و گسترده‌تر در این زمینه فعالیت شود. به طور مثال در موضوع قضا هزاران مورد وجود دارد که باید مبتنی بر تفکر تمدن‌ساز مورد بررسی قرار بگیرند و محافل علمی باید این موارد را برای قضات بررسی و تبیین کنند که این تنها به این مورد ختم نمی‌شود، بلکه باید در علوم دیگر از جمله، اقتصاد، اجتماع، سیاست و فرهنگ به آن توجه شود.

وی در پایان با بیان اینکه باید علوم انسانی اسلامی به دو مسئله عدالت و مبارزه با فساد ورود پیدا کند، این سوال را مطرح کرد که چه کنیم که در جامعه جرم و جنایت کاهش پیدا کند؟ این مسئله را باید علم و دانش به کمک اجرا آمده و حل کنند. چه کنیم که دیگر انگیزه و اندیشه جرم به وجود نیاید؟

رئیسی گفت: مساله اجرای عدالت در جامعه، پیوند بین حقوق و جامعه‌شناسی بسیار مهم است.

وی با اشاره به اینکه قاضی باید بلد را بشناسد، افزود: چه ارتباطی بین حقوق و جامعه مطرح است؟ بین جامعه‌شناسی و حقوق و نیز روانشناسی و حقوق و اخلاق و حقوق ارتباط وجود دارد. باید این میز و کنگره و دانشگاه در این موارد کاربردی مسائل را حل کند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: مسائل اجتماعی و آسیب‌شناسی‌های رهبری از مباحثی است که دانشگاه باید آن را حس کند و به میدان بیاید و حضور پیدا کند.

رییسی تصریح کرد: مسائل مطروحه در پایان‌نامه‌ها و تحقیقات غیربومی است و باید بومی شود. همچنین در مساله‌یابی و راهکارها نباید تقلید کنیم.

وی افزود: از مهمترین بسترهای گام دوم، علم و فناوری است و یکی از مهمترین محورهای آن عدالت و مبارزه با فساد است.

رئیس قوه قضاییه ادامه داد: دستگاه‌های حاکمیتی باید از نوآوری‌های علمی حمایت کنند. ارتباط جدی بین نظام برنامه‌ریزی و علوم انسانی اخلاقی بسیار مهم است و نمی‌توان گفت برنامه‌ریزی‌ها کار خودشان را کنند و دانشگاه‌ها کار خود را بلکه باید این ارتباط بین آنها وجود داشته باشد چراکه به طور کلی ارتباط بین برنامه‌ریزی و علم اجتناب‌ناپذیر است.

وی افزود: کارهای خوبی در این چهل سال شده است اما جامع‌ترین نسخه در گام دوم است که رهبری آن را فرمودند و تحولی که در بستر گام دوم باید صورت گیرد.

رئیسی افزود: ما توسعه را در پرتو عدالت تعریف می‌کنیم و باید در حوزه علوم انسانی اسلامی، عدالت مورد توجه قرار گیرد البته با نگاه کاربردی.

وی تاکید کرد: قضات و دست‌اندرکاران ما اگر از علم جدا شوند مشکلات جدی ایجاد می‌شود. این ارتباط معناداری است که همه بخش‌های اجرایی در نظام باید آن را تعریف کنند و از سوی شما نیز اینکه ارتباط برنامه‌ریزی تعریف شود ضروری و قطعی است.