احمدی در گفتوگو با ایلنا:
گام چهارم می‌تواند مقدمه تحولی عمده در روند جاری باشد/ نشانه‌ای حاکی از آمادگی عربستان برای گفتوگو وجود ندارد/ ایران ممکن است با اصل مذاکره از موضع بالا موافقت کند
یک تحلیلگر مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: با توجه به انواع اقدامات قابل تصور، گام چهارم در مقایسه با گام‌های قبلی دارای تفاوت عمده‌ای است و می‌تواند مقدمه تحولی عمده در روند جاری باشد.
کوروش احمدی در گفتوگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، در پاسخ به این سوال که نیمه آبان ماه موعد اتخاذ گام چهارم کاهش تعهدات ایران است که به گفته مسئولان کشور به جهت عدم وجود هرگونه تغییر در شرایط قطعا این گام برداشته خواهد شد؛ همچنین چندی پیش شاهد انتشار خبری از سوی روزنامه گاردین بودیم که حاکی از تهدید اروپا مبنی بر خروج از برجام در صورت ادامه روند کاهش تعهدات ایران و آغاز گام چهارم داشت که البته از سوی هیچ یک از طرف‌های اروپایی نیز تکذیب نشد. آیا با توجه به شرایط، گام چهارم ایران به معنای پایان برجام است، گفت: اینکه گام چهارم برداشته خواهد شد و بخصوص اینکه محتوای آن چه خواهد بود، هنوز روشن نیست. دکتر ظریف دوشنبه گذشته به خبرنگاران گفت که هنوز در مورد اینکه گام چهارم شامل چه مواردی خواهد بود، تصمیم گرفته نشده و شورای امنیت ملی باید در این مورد تصمیم بگیرد.
وی ادامه داد: با توجه به انواع اقدامات قابل تصور، گام چهارم در مقایسه با گام‌های قبلی دارای تفاوت عمده‌ای است و می‌تواند مقدمه تحولی عمده در روند جاری باشد. اخبار مربوط به تهدید اروپا به خروج از برجام و عدم تکذیب آن توسط مقامات اروپایی نیز در این رابطه حائز اهمیت است. لذا به مرحله‌ای رسیده‌ایم که سوال شما در مورد «پایان برجام» سوال بجا و درستی است. طبیعی است که با توجه به اهمیت موضوع، طرفین باید بسیار بیشتر از گذشته احتیاط کنند. چرا که برجام به هر شکل حتی صرفا از جهات سیاسی و حقوقی برای دو طرف بسیار مهم است و حفظ آن برای ما به مصلحت نزدیکتر است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص امکان استفاده از «مکانیسم ماشه» از سوی طرف‌های اروپایی برجام نیز گفت: «مکانیسم ماشه» هم موضوع مهمی است. (البته شاید این اصطلاح در این رابطه خیلی بجا نباشد. در زبان بین المللی بیشتر از عبارت snapback برای این موضوع استفاده می شود.) در صورتی که کار به خروج سه کشور اروپایی از برجام بیانجامد، در هر حال رجوع آنها به شورای امنیت ادعای عدم نقض جدی یعنی توسل آنها به این مکانیسم محتمل خواهد بود.
وی افزود: البته این قاعدتا باید به میزان کاهش تعهدات برجامی توسط ایران بستگی داشته باشد. ارزیابی اروپای‌ها تاکنون این بوده که کاهش تعهدات ایران ذیل برجام در مراحل سه گانه قبلی خیلی عمده و جدی و اثرگذار نبوده، اما اگر در گام چهارم احتمالی اقدامی صورت گیرد که از نظر آنها عمده و جدی باشد و منجر به خروج احتمالی آنها از برجام شود، در این صورت در برابر این تصمیم قرار خواهند گرفت که آیا برای اعاده قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت علیه ایران نیز اقدام کنند یا نه. البته در صورت خروج اروپایی‌ها از برجام فشار آمریکا بر آنها برای اعاده قطعنامه‌های شورای امنیت را باید مد نظر داشت.
احمدی همچنین در ارزیابی سه گام پیشین اتخاذ شده از سوی ایران و در پاسخ به این سوال که از نظر شما گام چهارم شامل چه مواردی خواهد بود، گفت: در پاسخ به سوال قبلی گفتم که در مورد گام چهارم هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است. اما از سرگیری غنی‌سازی در فردو، افزایش عمده سطح غنی‌سازی مثلا به 20 درصد، توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، کاهش سطح بازدید و دسترسی بازرسان آژانس و افزایش عمده شمار سانتریفیوژها و برخی اقدامات در نیروگاه اراک قابل تصور است.
وی ادامه داد: این اقدامات همگی مهم و جدی خواهند بود و بیش از گذشته محتمل است که واکنش‌هایی در پی داشته باشند. پیش از این نیز گام اول با عبور از مرز 300 تن ذخیره اورانیوم و پایبند نبودن به سقف ذخایر 130 تن آب سنگین آغاز شد و با عبور از درصد غنی‌سازی 3.67 درصد و رساندن آن به 4.5 درصد در گام دوم ادامه یافت و در گام سوم نیز ایران تعهدات خود در حوزه تحقیق و توسعه در چارچوب برجام را کنار گذاشت. در همین گام سوم گویا سانتریفیوژهای IR4 و IR6 راه‌اندازی شده‌اند و اکنون صحبت از راه‌اندازی سانتریفیوژهای IR7 و IR8 و IR9 و تزریق گاز به آنها است.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که در ماه‌های اخیر شاهد نقش‌آفرینی دو کشور ژاپن و فرانسه برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا بودیم که هرکدام به دلیلی به نتیجه مورد نظر دست نیافتند و حتی گمانه‌زنی پیشنهاد مشترک ژاپن و فرانسه برای اعطای وام به ایران روز دوشنبه از سوی سخنگوی دستگاه دیپلماسی تکذیب شد؛ آیا امید به هرگونه ابتکار جدید از سوی این دو کشور یا کشورهای دیگر تحقق نخواهد یافت، گفت: طی نزدیک به یکماه گذشته یعنی بعد از آنچه که در سازمان ملل شاهد بودیم، من تحرک خاصی را از ناحیه فرانسه یا ژاپن ندیده‌ام. تنها گویا اخیرا ماکرون ادعا کرده بود که ایران برای پذیرش اصل مذاکره به زمان بیشتری نیاز دارد.
وی افزود: اگر این خبر درست باشد، ممکن است تلاش‌ها برای نزدیک کردن ایران و آمریکا چند ماهی به حال تعلیق درآید و کسانی مثل ماکرون امیدوار باشند که در این فاصله ایران به اصلاح با «اصل مذاکره» موافق شود. برخی تحولات ممکن است موجب شکل گرفتن چنین امیدی شده باشد. تصور آنها این است که ایران طی چند ماه اخیر بخشی از توانایی‌های نظامی غیر متقارن خود را به عنوان یک نقطه قوت به نمایش گذاشته است. نقطه قوت دیگر این است که ایران در شرایط رکود، از لحاظ برخی شاخص‌ها مانند تثبیت قیمت ارز و کاهش انتطارات تورمی و کاهش سرعت رشد تورم و غلط بودن تبلیغ آمریکا مبنی بر فروپاشی اقتصادی و مانند اینها در وضعیت قابل قبولی قرار دارد.
وی ادامه داد: همچنین روند کاهش تعهدات ایران ذیل برجام باید موجب نگرانی غرب از خروج ایران از برجام و سرعت گرفتن برنامه‌های هسته‌ای ایران شود. نگرانی از بروز یک جنگ منطقه‌ای نیز که موجب خسارات زیادی به برخی کشورها شود، عامل نگران‌کننده دیگری برای این کشورها و نیز آمریکا است. با توجه به این تحولات نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است عربستان در مرحله کنونی برخلاف گذشته راه حل دیپلماتیک را به دیگر راه‌حل‌ها ترجیح دهد. این عوامل به نحوی است که ایران را در موقعیت بهتری نسبت به گذشته قرار داده و به این دلیل ممکن است برخی تصور کنند که ایران ممکن است به این دلایل با اصل مذاکره که اینبار می‌تواند از موضع بهتری باشد، موافقت کند.
احمدی در خصوص اینکه علاوه بر میانجیگری در رابطه ایران و ایالات متحده، در ماه‌های اخیر شاهد نقش‌آفرینی برخی کشورهای منطقه برای کاهش تنش میان ایران و عربستان بودیم که از آن دست می‌توان به تلاش‌های نخست‌وزیر عراق و نخست وزیر پاکستان اشاره کرد؛ در پاسخ به این سوال که این تلاش‌ها تا چه میزان راهگشای کاهش تنش هرچند حداقلی میان تهران و ریاض خواهد بود و آیا مواضع اتخاذ شده از سوی ایران همچون آنچه روز دوشنبه در مصاحبه وزیر امور خارجه در مصاحبه با نشریه «المسیره» مبنی بر آمادگی برای سفر به ریاض منتشر شد را مثبت ارزیابی می‌کنید، گفت: ایران همیشه آماده گفتوگو با عربستان و دیگر کشورهای منطقه بوده و بارها این آمادگی را اعلام کرده است و طبعا وجود چنین آمادگی امری مثبت است و می‌تواند حداقل راه را باز نگه دارد. اما هنوز نشانه‌ای که حاکی از آمادگی عربستان برای مذاکره باشد را حداقل من ندیده‌ام. البته نشانه‌هایی مانند مسکوت گذاشتن قضیه حمله به آرامکو و برخی اظهارات کمتر خصمانه وجود دارد که حاکی از ترجیح عربستان به احتراز از جنگ و قرار گرفتن در مسیر دیپلماتیک برای حل مشکلات است و این فی نفسه مهم است چرا که در زمان اوباما عربستان مخالف حل مشکل برنامه هسته‌ای ایران از طریق مذاکره بود و قبلا در دوره ترامپ نیز مشوق او برای خروج از برجام بود.
وی ادامه داد: اما اینکه اقدام برخی مقامات منطقه‌ای به میانجیگری به درخواست ریاض انجام گرفته یا این مقامات خود داوطلب میانجیگری شده‌اند، حداقل بر من روشن نیست. همچنین من هنوز نشانه‌ای از اینکه از این تماس‌ها نتیجه‌ای حاصل شده باشد، ندیده‌ام. البته طبیعی هم هست؛ چرا که با توجه به عمق دشمنی‌ها باید انتطار داشته باشیم که کار قاعدتا با کندی پیش برود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که «طرح صلح هرمز» ابتکاری بود که برای حفظ امنیت دریایی از سوی رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شد؛ برخی کارشناسان معتقد هستند که آنطور که باید به این ابتکار پرداخته نشده است. نظر کلی شما در خصوص این ابتکار چیست و اینکه چگونه می‌توان این ابتکار را همچنان در صدر موضوعات منطقه قرار داد، گفت: ما از این قبیل طرح‌ها طی چندین دهه گذشته که دعوت از همسایگان به نشستن و گفتوگو کردن در یک قالب مشخص در مرکز آنها قرار داشته، باز هم داشته‌ایم. اما به نتیجه‌ای نرسیده‌اند؛ چرا که ملاحظات ژئوپلیتیک و نگرانی‌های امنیتی از جمله اموری است که بسیار به کندی و دشواری رفع یا تعدیل می‌شود.
وی افزود: نفس ارائه این طرح‌ها خوب است اما طرف‌ها قبل از اینکه بتوانند به کار در یک قالب مشخص راغب شوند، لازم است که گام‌های خیلی کوچکی مثلا در جهت تغییر لحن و اتخاذ تدابیری برای ایجاد اعتماد مثل تشویق سفر شهروندان عادی، تسهیل صدور ویزا، رسیدگی به وضع زندانیان و افزایش تماس‌ها بین مدیران سطوح پائین و میانی و تشویق تبادل کالاها بردارند. اکثر کشورهای منطقه ما کشورهای بسیار کوچکی هستند؛ کشورهایی که در شرایط عادی هم مایل‌اند رابطه‌ای با قدرت‌های بزرگ خارج از منطقه برای تضمین امنیت خود در شرایط غیرقابل پیش ینی داشته باشند.
وی ادامه داد: توجه به این امور از لوازم و پیش شرطهای موفقیت ابتکارات بزرگ سیاسی و دیپلماتیک است.
