آیا هدف واقعی برجام، گره زدن آن به معیشت مردم بود؟

طی روزهای اخیر، مطالب مختلفی در رسانه‌‌های گروهی و شبکه‌‌های اجتماعی، پیرامون اظهارات محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در رابطه با برجام و دستاوردهای آن منتشر شده است. مطالبی که برگرفته از مصاحبه رئیس دستگاه سیاست خارجی ایران با روزنامه خراسان مطرح شده و با هجمه‌‌‌ها و حملات بسیار تندی از سوی برخی گروه‌‌‌ها و بالتبع، رسانه‌‌های همفکر آنان همراه گردید.

نوک پیکان حملات شکل گرفته به وزیر امور خارجه، به بخشی از این مصاحبه در رابطه با منافع ایران از برجام بازمی‌‌‌گردد. آنجا که جمله‌‌‌ای به نقل از وی مبنی بر گره زدن برجام به معیشت مردم با هدف افزایش مطالبات به منظور انعقاد توافق هسته‌‌ای منتشر شد. اگر نگاهی دقیق و موشکافانه به گفته‌‌های ظریف بیندازیم کاملاً متوجه خواهیم شد که به هیچ وجه چنین مضمونی در اظهارات او وجود نداشته و برخی رسانه‌‌ها آگاهانه یا ناآگاهانه، سوال خبرنگار را تحت عنوان پاسخ وزیر امور خارجه منتشر کرده‌‌اند.

انعکاس همین نقل قول و به دنبال آن گروهی دیگر از رسانه‌‌ها، به دستمایه‌‌ای برای آغاز حملات گسترده به وزیر امور خارجه کشورمان تبدیل شد تا جائی که معدود رسانه‌‌‌‌های خاص، بدون رعایت اخلاق و اصول حرفه‌‌ای، آن را تصریح بر فریب اقتصادی مردم در برجام توصیف کرده و سزاوار توبیخ و تنبیه دانستند.

اساساً در این مسئله که گروهی در کشور با توافق هسته‌‌ای صورت گرفته موافق نبوده و به هر شکل و شیوه ممکن سعی در زیر سوال بردن این توافق و به ویژه عاملان و بانیان امضای آن داشته و دارند، شکی وجود ندارد، اما آیا ماهیت و هدف برجام، چنین است؟

طی روزها و ماه‌‌های پس از انعقاد توافق هسته‌‌ای، تحلیل‌‌ها و اظهار نظرات متعددی از سوی کارشناسان مختلف درباره دستاوردهای مثبت برجام مطرح شد و زوایای مختلف این توافق تاریخی، مورد ارزیابی و حتی بحث و جدل‌‌های فراوان قرار گرفت. اما باید توجه داشت که توافق هسته‌‌‌ای یا همان برنامه جامع اقدام مشترک، دو هدف و البته دستاورد بزرگ را به دنبال داشته است.

نخست، مقابله با پروژه امنیتی‌‌‌سازی ایران در سطح بین‌‌المللی و منطقه‌‌ای و لغو قطعنامه‌‌های ضد ایرانی شش گانه سازمان ملل متحد بود. تا قبل از آغاز مذاکرات هسته‌‌‌ای، آمریکا به همراه رژیم صهیونیستی و برخی حامیان منطقه‌‌ای آنان، برنامه هسته‌‌ای کشورمان را در تضاد با امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه و جهان مطرح می‌‌‌کردند و بر لزوم پایان دادن فوری فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای کشورمان تأکید داشتند. در کنار این مسئله، جمهوری اسلامی ایران نزد جامعه بین‌‌‌الملل به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه و کل جهان تلقی می‌‌شد.

در حالی که به دنبال انعقاد توافق هسته‌‌‌‌ای در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴، یک هفته پس از آن نیز شورای امنیت سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه ۲۲۳۱، شش قطعنامه تحریمی پیشین را که بر علیه برنامه هسته‌‌ای ایران وضع شده بود، ملغی کرد و به بیش از یک دهه تلاش برای منزوی‌‌سازی دیپلماتیک و تحریم کشورمان از طریق این قطعنامه‌‌ها در سطح بین‌‌المللی پایان داد.

آمریکا و کشورهای غربی در هر مورد که قطعنامه‌‌‌‌ای علیه ایران صادر می‌کردند، مدعی می‌شدند انگیزه صدور آن، جلوگیری از برنامه اتمی ایران است؛ ولی واضح بود که هدف نهایی از تصویب آنها به ‌زانو درآوردن اقتصاد کشور و تسلیم مردم سلحشور و نظام مقاوم جمهوری اسلامی ایران بود؛ خوابی که البته هیچ گاه تعبیر نشد.

اما دستاورد دیگر جمهوری اسلامی ایران از برجام، تثبیت حق برخورداری از انرژی صلح‌‌آمیز هسته‌‌ای در چارچوب داشتن چرخه کامل سوخت هسته‌‌ای و تداوم فعالیت‌‌‌های اتمی به ویژه حق غنی‌‌‌‌‌سازی برای کشورمان بود. بر این اساس، توافق هسته‌ای را می‌‌توان حاصل کارزاری دیپلماتیک، پیشرفت‌های بازگشت‌‌ناپذیر هسته‌‌ای و پایداری و صبوری نظام و ملت سرافراز ایران دانست.

اینکه در فضای حساس کنونی و با توجه به خروج آمریکا از برجام و هیاهوی ترامپ که با بازگشت تحریم‌‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه ایران همراه شده است، برخی افراد، گروه‌‌‌ها و طیف محدودی از رسانه‌‌‌ها همچنان به دنبال تجزیه و تحلیل اهداف برجام هستند و اظهارات وزیر امور خارجه و همکارانش را در راستای اهداف سیاسی خود تعبیر و تفسیر می‌‌کنند، نتیجه‌‌ای جز آثار و تبعات منفی برای منافع و مصالح کشور نداشته و باعث ایجاد هزینه‌‌‌های مضاعف برای نظام خواهند شد.   

شایان ذکر است، برجام با حفظ و پاسداشت ارزش‌‌ها و توانمندی‌‌هایی به دست آمد که ملت ایران و نظام جمهوری اسلامی با استقامت و پایداری بر مواضع خود، در طول بیش از یک دهه بر آنها پافشاری کرد و چه شایسته است که همه جناح‌‌ها و گروه‌‌ها به‌خصوص رسانه‌‌های مختلف کشور، به جای تشبیه کردن آمریکا به یک اسطوره شکست‌ناپذیر، ایجاد شکاف عمیق میان اروپا و آمریکا و نیز شکست‌‌‌های متعدد سیاست‌‌‌های ترامپ را که یکی بعد از دیگری اتفاق می‌افتد، برجسته کنند.

در نتیجه، منصفانه‌‌ترین روایت از برجام آن است که مهم‌ترین دستاورد جمهوری اسلامی ایران از این توافق را از یک سو مقابله با پروژه امنیتی‌‌سازی ایران و جلوگیری از تصویب قطعنامه‌‌های سازمان ملل متحد و از سوی دیگر، حق برخورداری از انرژی صلح‌‌آمیز هسته‌‌ای و عادی‌‌سازی روابط و مناسبات با جامعه بین‌‌الملل دانست.