ایلنا گزارش می‌دهد؛
شفافیت آرای نمایندگان؛ بیم‌ها و امیدها
اهمیت «شفافیت آرای نمایندگان» زمانی مشخص می‌شود که رییس مجلس شورای اسلامی برای رایگیری در موضوعات مختلف در مجلس به کرات از نمایندگان درخواست میکند که در رایگیری شرکت کنید، هرچند که این مورد الزام قانونی ندارد و مستوجب مواخذه نمایندگان نمی‌شود اما مردم به این دلیل در انتخابات شرکت می‌کنند که بتوانند به طور غیر مستقیم در قانون‌گذاری کشور مشارکت داشته باشند درنتیجه توقع دارند که موکلانشان در رای‌گیری‌های مجلس شرکت کرده و نسبت به مسائل کشور بی‌اهمیت نباشند.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، یکی از موضوعاتی که این روزها تلاش می‌شود بیش از پیش صدایش به گوش مسئولان و مردم برسد و در مرکزیت توجه قرار بگیرد «شفافیت» است. هرچند که شفافیت به طور کلی مورد تاکید بسیاری از تصمیم‌گیران کشور است اما این مهم در عرصه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی کشور با موافقان و مخالفانی سرسخت همراه می‌شود؛ به عنوان مثال در بحث تصویب لوایح چهارگانه FATF مخالفان این لوایح معتقد بودند که شفاف کردن امور مالی کشور برای دشمنان موجب سوءاستفاده آنان از صداقت ما خواهد شد؛ از این رو بر مخالفت خود با تحقق شفافیت مالی اصرار داشتند.
شفافیت در مسائل متعددی در کشور اخیرا از سوی مردم و مسئولان مورد تعقیب قرار گرفته است؛ اما شفافیت تنها به حوزه اقتصادی کشور محدود نمی‌شود بلکه سیاست نیز می‌تواند از آن بهره‌مند باشد. یکی از موضوعات سیاسی که ضرورت شفافیت آن اخیرا در صحن مجلس مطرح شده، آرای نمایندگان بود. این طرح در صورت تصویب باعث می‌شود اسامی نمایندگان موافق، مخالف و ممتنع، در رای‌گیری‌ها مشخص شده و به اطلاع عموم مردم برسد، همچنین هیأت رئیسه مجلس نیز موظف می‌شود نسبت به ایجاد سامانه الکترونیکی به طوری که قابلیت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد اقدام کند.
شفافیت آرای نمایندگان در بسیاری از کشورها امری متداول است، به عنوان مثال در کنگره آمریکا میتوان در مورد هر لایحه‌ای آرای هرکدام از نمایندگان را بررسی کرد؛ اما این شفافیت درحال حاضر برای نمایندگان مجلس در کشور ما وجود ندارد، چه بسا در گذشته که از تکنولوژی بهره‌مند نبودیم این شفافیت با قیام و قعود نمایندگان محقق بود.
بررسی ضرورت تحقق شفافیت آرای نمایندگان می‌تواند به نوع برگزاری انتخابات مجلس در کشور مربوط باشد. انتخابات در کشور ما به صورت حزبی برگزار نمی‌شود هرچند که در سال‌های اخیر رای دادن به لیست‌ها در کشور باب شده است اما این دلیلی بر برگزاری انتخابات حزبی نیست. مردم در انتخابات مجلس علاوه بر توجه به پیشنهادات جناح‌های سیاسی، توجه ویژه‌ای به سخنرانی‌ها، بنرها و شعارهای انتخاباتی داوطلبان دارند درنتیجه داوطلبانی که با رای مردم به عنوان وکلای ملت وارد مجلس می‌شوند نسبت به شعارهای انتخاباتی خود مسئول هستند و باید در تحقق آن شعارها بکوشند. از این رو اگر نقطه نظرات هر نماینده در موافقت و مخالفت با طرح‌ها و لوایح مجلس مشخص باشد این امکان برای مردم محقق خواهد شد که عملکرد وکلای خود را نسبت به شعارهای انتخاباتیشان مورد ارزیابی قرار دهند و آنان را پاسخگو کنند.
اهمیت «شفافیت آرای نمایندگان» زمانی مشخص می‌شود که علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی برای رایگیری در موضوعات مختلف در مجلس به کرات از نمایندگان درخواست میکند که با نشستن در جای خودشان در رایگیری شرکت کنند، همچنین اهمیت شفافیت آرا زمانی مشخص می‌شود که در رایگیری درباره مهمترین مسائل کشور مثل CFT پنج نماینده نظر ممتنع دارند؛ هرچند که این موارد الزام قانونی ندارد و مستوجب مواخذه نمایندگان نمی‌شود اما مردم به این دلیل در انتخابات شرکت می‌کنند که بتوانند به طور غیر مستقیم در قانون‌گذاری کشور مشارکت داشته باشند درنتیجه توقع دارند که موکلانشان در رای‌گیری‌های مجلس شرکت کرده و نسبت به مسائل کشور بی‌اهمیت نباشند.
هرچند که شفافیت رابطه مستقیمی با پاسخگویی دارد و می‌تواند یکی از مولفه‌های مبارزه با فساد باشد اما وجود آرای موافق و مخالف در هر طرح و لایحه‌ای طبیعی است و جای تعجب ندارد.
در این گزارش به بیان دلایل موافقان و مخالفان در موضوع «شفافیت آرای نمایندگان» پرداخته شده است.
اولین موافقت عمده با این طرح که توجه همگان را به سوی خود جلب کرد مطرح شدن آن در صحن مجلس با ۱۶۰ امضا بود اما اولین مخالفت با این طرح نیز همان روز یعنی چهاردهم شهریورماه امسال رقم خورد که فوریت آن در مجلس رد شد و تنها ۵۹ نفر از نمایندگان با آن موافقت کردند. گرچه مخالفت با فوریت یک طرح به معنای مخالفت با محتوای آن طرح نیست و ممکن است طی پنج‌ماه آینده که به طور عادی در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد مورد تایید نمایندگان واقع و تصویب شود.
دلایل موافقت نمایندگان ی طرح شفافیت آرا: در اختیار قرار گرفتن اخبار و مشروح مذاکرات نمایندگان بر اساس اصول قانون اساسی، امضا کردن طرح توسط هر سه جریان سیاسی درون مجلس، به سمت تحزب پیش رفتن جریان‌های سیاسی، مشخص شدن همراهی نمایندگان با توهین‌هایی که به اشخاص می‌شود، فراتر دانستن شفافیت از یک دستاورد و وظیفه، آگاهی مردم از رویکرد نمایندگان و آگاهی بیشتر مردم از داوطلبان برای شرکت در دوره‌های بعدی انتخابات ازجمله دلایل موافقان با این طرح بود که تاکنون توسط محمدجواد فتحی، مصطفی کواکبیان، سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و برخی دیگر مطرح شده است.
دلایل مخالفت نمایندگان: تسلط نهادهای امنیتی در نظارت‌ها، جامع نبودن این طرح و دربر نداشتن جنبه‌های دیگر شفافیت، عدم رشد کافی جامعه در اجرای این طرح، امکان مورد آزار و اذیت قرار گرفتن نمایندگان توسط گروه‌های فشار در حوزه‌های انتخابیه، ضایع شدن حق نمایندگان در نظارت‌ها، امکان اعمال نکردن نظر واقعی نماینده و محذور شدن نماینده نیز از جمله دلایل مخالفان با این طرح بود که از سوی علی مطهری، علیرضا سلیمی و دیگران مطرح شده است.
پورمختار: فکر نمی‌کنم نماینده‌ای در طول این ۴۰ سال به خاطر رای مثبت یا منفی از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده باشد.
محمدعلی پورمختار در گفتوگو با ایلنا درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان اظهار کرد: در مسائل مهم ملی و بین‌المللی که موضوعات به حساسیت بالا می‌انجامد همه مردم نسبت به آرای نمایندگان حساس می‌شوند حتی در غیر از این موارد هم روشن بودن رای نماینده امری مطلوب است.
وی با بیان اینکه مواضع نمایندگان باید به طور شفاف و روشن بیان شود، تصریح کرد: دلیلی برای نگرانی از شفافیت آرای نمایندگان وجود ندارد چرا که نمایندگان عضو فراکسیون‌های مجلس هستند و جهت‌گیری‌های سیاسی آنان مشخص است در نتیجه چه بهتر که خود نماینده هم اعلام کند که در یک موضوع موافق یا مخالف است. شفافیت آرای نمایندگان موجب اعتماد خود نماینده هم می‌شود. تصویب این طرح می‌تواند باعث شود که اگر نماینده استدلالی قوی در موافقت یا مخالفت با موضوعی دارد بتواند از آن دفاع کند.
این عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس خاطرنشان کرد: فراکسیون نمایندگان ولایی ۳۴ نفر موافق در این طرح داشتند و در فراکسیون امید هم تنها چند نفر رای منفی دادند و این نشان‌دهنده دموکراسی حاکم بر مجلس است. شورای نگهبان هم بر مبنای دیدگاه‌های استدلالی نمایندگان تصمیم نمی‌گیرد و به نظر نمایندگان احترام می‌گذارد. من فکر نمی‌کنم نماینده‌ای در طول این ۴۰ سال به خاطر رای مثبت یا منفی از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده باشد.
ملکشاهی: خیلی از دوستان ما از این می‌ترسند که استاندار، فرماندار یا مدیر کل‌ها با شفافیت آرا دیگر آنان را همراهی نکنند.
محمدرضا ملکشاهی هم در گفتوگو با ایلنا در این باره گفت: بنده با این طرح موافقم و یکی دو بار که به هیئت رئیسه مجلس نامه نوشته شد بنده آن نامه‌ها را امضا کردم. ساده‌ترین استدلال موافقت من این است که ما نماینده مردم هستیم و مردم ما را به عنوان وکیل خود انتخاب کرده‌اند در نتیجه باید آن چه در انجام وظیفه عمل می‌کنیم را به مردم اطلاع دهیم.
وی خاطرنشان کرد: کار مجلس به صورت پنهان‌کاری نیست آرای ما در تصویب قوانین، رای اعتمادها، استیضاح‌ها و تحقیق و تفحص‌ها روشن است. چرا ما باید بترسیم و رای خودمان را به مردم نگوییم. ممکن است عده‌ای ملاحظه‌کاری کنند و نخواهند آن نیات و کارکرد را دیگران بدانند که این ضعف نماینده مجلس است.
این عضو کمیسیون صنایع ومعادن تصریح کرد: ما نمایندگان باید از نوع نگاه‌مان دفاع کنیم و از آنچه نسبت به دولت، قوانین و تحقیق و تفحص‌ها انجام می‌دهیم را به مردم بگوییم. بنده هیچ دلیل برای مخالفت با طرح شفافیت آرای نمایندگان نمی‌بینم. شفافیت آرای نمایندگان اعتماد مردم به مجلس را افزایش می‌دهد. مردم در این صورت به آن کسی که رای دادهاند توجه کرده و او را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و این باعث خواهد شد برای دور بعدی انتخابات با چشم باز رای دهند.
این نماینده اصولگرا عنوان کرد: کسانی که رفتار دوگانه دارند در تامین منافع خود ملاحظه دارند خیلی از دوستان ما از این می‌ترسند که استاندار، فرماندار یا مدیر کل‌ها با شفافیت آرا دیگر آنان را همراهی نکنند. ما در جهت تامین منافع ملت کوتاه نمی‌آییم. رای مردم قابل خرید و فروش نیست اما دوگانگی ها یک خرید و فروش رای است این دو جور رفتار کردن با مردم راه نفاق است. نمایندگان باید تفکر سیاسی و چارچوب داشته باشد تا بتوانند مسائلشان را بیان کنند. بر اساس قانون همه نمایندگان در بیان مسائلشان آزاد هستند و کسی نمی‌تواند آنها را محاکمه و مواخذه کند. ما می‌توانیم هر راستی را نگوییم اما بنا نیست که دروغ بگوییم. نمایندگان برای یک بار نمایندگی کنند اما در راستای منافع مردم و نظام حرکت کنند.
حاجی دلیگانی: تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان باعث می‌شود آیندگان همه افراد را به یک چشم نبینند.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی هم با اشاره به همین مساله به ایلنا گفت: در قانون برنامه ششم تصویب شد که دولت سامانه‌ای را ایجاد کند که مردم بتوانند حقوق مسئولان را ببینند اما دولت این سامانه را تعریف نکرد و حاضر نشد این شفافسازی را برای مردم انجام دهد. در مجلس هم علیرغم ۱۶۰ امضا برای این طرح تنها بیش از پنجاه نفر به آن رای مثبت دادند و حاضر نشدند آرا برای ملت ایران شفاف شود اما FATF را که دشمن به دنبال شفافسازی امور مالی کشور بود تصویب کردند و جای تعجب داشت که برای شفافیت آرا رای ندادند.
وی تصریح کرد: وقتی در مجلس شفافیت باشد و رای‌ها معلوم باشد دیگر نمی‌توان به چیزی رای داد و حرف دیگری را عنوان کرد و مردم می‌توانند به آن آرا دسترسی پیدا کنند. تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان باعث می‌شود مردمی که به ما رای دادهاند و ما را به عنوان خدمتگزار خود انتخاب کرده‌اند متوجه شوند که یک نماینده چه نظری داشته است و این باعث می‌شود که آیندگان همه افراد را به یک چشم نبینند.
این نماینده اصولگرای مجلس عنوان کرد: نمایندگان مجلس در اظهارنظر آزاد هستند و کسی نمی‌تواند مانع اظهارنظر آنان شود. من بعید می‌دانم که شورای نگهبان بر اساس رای نمایندگان آنان را رد صلاحیت کند. این طرح را هم روز اول تنها ۲۷ نفر امضا کردند ولی وقتی در شبکه های اجتماعی پخش شد، عده‌ای تحت فشار نظرات قرار گرفتند و فکر میک‌ردند اگر اسمشان در شبکه های اجتماعی باشد کفایت میکند به همین دلیل بود که عده بیشتری از این طرح دفاع کردند.
شیویاری: شفافیت در مباحثی چون استیضاح و سوال از وزرا و مسائلی از این دست در تصمیمات مجلس مشکلاتی را ایجاد میکند
یعقوب شیویاری در گفتوگو با ایلنا درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان گفت: بنده با برخی از جنبه‌های شفافیت موافق و با برخی دیگر مخالف هستم. نیاز نیست همه موارد و امورات شفاف شود. شفافیت در حقوق، مزایا و فعالیت‌های اقتصادی کار خوبی است.
این نماینده اصولگرا تاکید کرد: شفافیت در مباحثی چون استیضاح و سوال از وزرا و مسائلی از این دست می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. این باعث می‌شود که روشن بودن و دخیل بودن نماینده‌ها در تصمیمات مجلس مشکلاتی را ایجاد کند چراکه گاهی حتی یک رای می‌تواند وضعیت را عوض کند و به نظر من این نوع شفافیت به صلاح نیست. بین موافقان و مخالفان یک طرح مشکلاتی را ایجاد میکند.
این عضو کمیسیون بهداشت ادامه داد: اما درباره مصالح عمومی و معاهدات و... با شفاف سازی موافقم.
شهریاری: مردم محرم هستند و باید از اعمال نمایندگان آگاه باشند
حسین علی شهریاری در گفتوگو با ایلنا درباره شفافیت آرای نمایندگان اظهار کرد: مردم باید بدانند نمایندگان نسبت به طرح‌هایی که به مجلس می‌آید چه نظری دارند. مردم محرم هستند و باید از اعمال نمایندگان آگاه باشند.
کدخدایی: نمایندگان با خیال راحت طرح شفافیت آرا را امضا کنند
عباسعلی کدخدایی در گفتوگو با ایلنا، درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان، اظهار کرد: این طرح خیلی خوبی است. ما که اعلام کردیم و همان موقع هم اعلام کردیم و توییت آن را هم زدیم و حمایت هم کردیم و گفتیم که کار خوبی است.
وی در واکنش به این اظهارنظر که برخی معتقدند شفافیت آرای نمایندگان ممکن است در نظارت‌های شورای نگهبان تاثیر بگذارد و باعث رد صلاحیت نمایندگان در سال‌های بعد شود، گفت: قانون اساسی گفته است که نمایندگان در بیان آرا و نظراتشان آزاد هستند و شورای نگهبان هم هیچ وقت ورود نکرده و در آینده هم ورود نخواهد کرد.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: نمایندگان با خیال راحت طرح شفافیت آرا را امضا کنند و عمل کنند و شورای نگهبان هم ورود نخواهد کرد.
بنا بر این گزارش، به نظر می‌رسد که عمده دلیل مخالفت نمایندگان با طرح «شفافیت آرای نمایندگان» به دلیل ترس از نهادهای ناظر برای دوره‌های بعدی انتخابات باشد اما با توجه به قانون اساسی کشور که نمایندگان را در اظهارنظرها و آرایشان محدود نکرده و با توجه به وعده عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان مبنی بر اینکه شورا به رای نمایندگان ورود نخواهد کرد و نمایندگان با خیال راحت این طرح را امضا کنند، باید منتظر باشیم که این طرح طی پنج ماه آینده در صحن مجلس مطرح و مشخص شود نمایندگانی که با فوریت این طرح رای مخالف بودند آیا با محتوای آن هم موافق یا مخالف هستند.
