تاجیک در گفتوگو با ایلنا:
فرمول حضور امسال روحانی در سازمان ملل با سال‌های گذشته متفاوت باشد/ نباید از باز کردن باب مذاکره ترسی به خودمان راه دهیم
یک کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: ما هرسال بنا به دلایل و ضروریات خاص هر زمان تصمیم به حضور و یا عدم حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌گرفتیم اما چهارچوب‌های جدید مانند یک دستورالعمل است که به ما می‌گوید می‌توانیم در مجمع عمومی امسال در ارتباط با کشورهای دیگر و عناصر تاثیرگذار و مخصوصا کشورهای قدرتمندی که در رابطه با برجام همچنان در کنار ما قرار گرفته‌اند برای تخفیف تهدیدهای موجود وارد مذاکره شویم.
نصرت الله تاجیک در گفتوگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، با اشاره به سفر رییس‌جمهور به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: فعالیت‌های دیپلماتیک باید بتواند برای کشور ظرفیت خلق کند؛ این به معنی آن است که این فعالیت‌ها شرایطی را به وجود بیاورد که ما بتوانیم از آن شرایط برای پیشبرد اهداف یا بیان نقطه نظرات، سیاست‌ها و تبیین درست و شفاف منافعمان استفاده کرده و حتی هیچ ابایی هم نداشته باشیم که از اهدافمان در خصوص مناطق مختلف و منافعی که در پی این اهداف دنبال می‌نمائیم، صحبت کنیم.
وی افزود: یکی از مشکلات ما در سیاست خارجی این است که بدلیل جدایی نظام بورکراتیک اجرای سیاست خارجی و مراکز عملیاتی با دانشگاه و مراکز مطالعاتی مستقل که دست به نظریه‌پردازی می‌زنند، کمتر به طراحی‌هایی توجه می‌کنیم که به ما فرصت می‌دهد تا بطور شفاف و واضح اهداف و منافع خود را درنامه‌هایمان در سیاست خارجی بیان کنیم. این طراحی‌ها و نحوه نسخه‌های پیشنهادی برای اجرای آنها معمولا به دانش روابط بین لمللی، آگاهی به تاریخ تحولات سیاست خارجی و بین‌الملل، ظرفیت‌ها و چالش‌های کشورها در صحنه بین‌المللی مخصوصا کشورهای تاثیرگذار، بصیرت و عقل سیاسی، فرصت‌ها و تهدیدات کشورمان درکنار نقاط ضعف و قوت، شجاعت و جامع نگری برای اصلی فرعی کردن اهداف مرحله و دراز مدت و استراتژیک نیاز دارد.
این دیپلمات پیشین ادامه داد: از همه مهم‌تر اینکه ما در هدف‌گذاری مرحله‌ای دچار غفلت شده‌ایم و به همین سبب هم متاسفانه نمی‌توانیم از ظرفیت‌هایی که در صحنه بین‌المللی به وجود می‌آید به نحو احسن استفاده کنیم. من معتقد هستم ما در هر شرایطی باید در بستر تحولاتی که در سیاست خارجی اتفاق می‌افتد، حضور فعال، موثر و تاثیرگذار داشته باشیم.
وی افزود: قهر، خالی کردن صحنه و یا انفعال در برابر تحولات را بنده به دو دلیل نمی‌پسندم؛ نخست آنکه اینگونه رفتارها عموما مبنای تئوریک و نظری نداشته و منجر به تامین منافع حداکثری نمی‌شود و دوم اینکه موقعیت ژئوپلیتیک ایران به گونه‌ای است که نمی‌توانیم نه در سیاست خارجی و نه در سیاست بین‌الملل انزواگرایی پیشه کنیم. مهمترین عامل این موضوع هم این است که متاسفانه ما یک کشور تک محصولی و نفت‌خیز هستیم و تحولات سیاسی و اقتصادی این صنعت و فروش نفت رابطه تنگاتنگی با اقتصاد و معیشت مردم دارد و بنابراین ما باید در همه صحنه‌های بین‌المللی حضور فعال، با برنامه و با هدف داشته باشیم و دائما دوره کنیم که چه دستاوردهایی از این حضور فعال داشته‌ایم و اگر در جایی غفلت کرده‌ایم چه زیان‌های مادی و معنوی بر سیاست انزواگرائی و منافع ملی‌مان وارد شده است.
سفیر پیشین ایران در اردن گفت: در خصوص حضور آقای رییس‌جمهور در مجمع عمومی امسال سازمان ملل و یا احتمالا شورای امنیت، معتقد هستم حضور امسال را باید در چهارچوب جدیدی ببینیم؛ نخست آنکه اولین سال خروج ترامپ از برجام است، در ثانی شکایت ما از عدم پایبندی آمریکا به عهدنامه مودت در دادگاه لاهه ثبت و صحبت‌هایی پیرامون آن صورت گرفته است که در خصوص دو نکته فوق می‌توانیم با حضور موثر نه تنها این دو بعد را پیگیری کنیم بلکه می‌توانیم هرچه بهتر موضوع خروج ایالات متحده از برجام را در صحن و دیدارهای جداگانه موشکافی کنیم.
وی افزود: نکته بعدی که در چهارچوب حضور امسال رییس‌جمهور در نیویرک حائز اهمیت است این است که ما در منطقه خاورمیانه در حال گذار به دوران پسا داعش هستیم که با سرمایه‌گذاری مادی و معنوی زیاد ایران انجام شده است؛ بر همین مبنا باید بتوانیم ضمن ایجاد گفتوگو با جامعه بین‌الملل در این خصوص از اهداف کاخ سفید نیز برای ایجاد تنش در منطقه پرده‌برداری کنیم.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی ادامه داد: چهارمین عامل در این چهارچوب هم آغاز فعالیت گسترده ائتلاف عبری، عربی و آمریکایی علیه ایران است که با استفاده از تمامی ابزارهای جنگ روانی شکل گرفته است و برای ایجاد بحران‌های داخلی به صورت نرم تلاش می‌کند. توضیح این چهارمین عامل این است که کشور ما در حال حاضر با یک هجمه اطلاعاتی و روانی روبرو است که تلاش می‌کند از هرگونه مسائل داخلی برای تبدیل به تنش‌های سیاسی و اجتماعی بهره بگیرد.
وی افزود: شکافتن این محور چهارم سناریوسازی‌هایی را برملا می‌کند که معمولا با هدف بحران‌سازی علیه جمهوری اسلامی توسط آمریکا و هم‌پیمانانش صورت می‌گیرد. بنابراین اگر ما همه این موارد را در این چهارچوب‌ها در یک ترازنامه بگذاریم و مزایایش را بررسی کنیم خواهیم دید که یقینا حضور با برنامه، تصمیم و با طراحی جدید در هر اجلاس بین‌المللی به نفع ما خواهد بود.
رایزن فرهنگی پیشین ایران در انگلستان گفت: ما هرسال بنا به دلایل و ضروریات خاص هر زمان تصمیم به حضور و یا عدم حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌گرفتیم اما این چهارچوب‌های فوق‌الذکر مانند یک دستورالعمل است که به ما می‌گوید می‌توانیم در مجمع عمومی امسال در ارتباط با کشورهای دیگر و عناصر تاثیرگذار و مخصوصا کشورهای قدرتمندی که در رابطه با برجام همچنان در کنار ما قرار گرفته‌اند برای تخفیف تهدیدهای موجود وارد مذاکره شویم.
وی افزود: پس این حضور اگر با یک اجماع داخلی میان نخبگان و سیاستمداران و دستورالعمل مشخص حکومتی که ناشی از بررسی همه جانبه موضوع در نهادهای بالادستی ذیربط و یک طراحی جدید باشد و این چهارچوب‌ها نیز به ما تحکم کند می‌توانیم حضور موثر و قدرتمندی را در این صحنه بین‌المللی تجربه کنیم. البته ممکن است یک تحلیلگر و یا یک نخبه برخی از ابعادی را که من برشمردم قبول نداشته باشد و یا وزن آن را کمتر یا بیشتر در نظر بگیرد؛ ولی اگر هرکسی حداقل وزن را به این ابعاد بدهد و یا ابعاد دیگری را نیز اضافه کند بر این عقیده صحه خواهد گذاشت که ما امسال باید با پیشنیازهای برشمرده شده در فوق با یک طراحی جدید وارد صحنه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و یا شورای امنیت شویم.
تاجیک گفت: البته ما در این مسیر از یک سو نیازمند اجماع داخلی در میان نخبگان ، محافل دانشگاهی ، رسانه‌ها، دستگاه‌های تصمیم‌ساز هستیم و از سوی دیگر نیز دولت و حاکمیت باید یک تصمیم جدی راجع به خواست جامعه اتخاذ کنند. ما نباید از باز کردن باب مذاکره ترسی به خودمان راه دهیم؛ مذاکره نخستین قدم در دنیای ارتباطات است در این دنیا همه ما به صورت تارعنکبوتی به هم وصل هستیم.
وی افزود: این شرایط در خصوص کشور ما به مراتب صادق‌تر است؛ چراکه در یک موقعیت ژئوپلیتیکی و حساس در صحنه بین‌المللی قرار گرفته، نقش‌آفرینی می‌کند و قدرت منطقه‌ای است. قدرت منطقه‌ای باید اهداف، منافع، رویکردها و سیاست‌هایش را با قدرت و بدون ترس و بدون دنبال کردن تئوری‌های توطئه و یا انفعال دنبال کند.
این دیپلمات پیشین گفت: ما باید در کنار عقل‌گرایی و خرد جمعی، واقع‌گرایی را هم به سیاست خارجی خود بیفزاییم؛ یعنی در این مسیر ضمن آنکه دنبال اهداف بلند پروازانه خود هستیم اما در کنارش موقعیت جهانی، واقعیت امکانات خودمان و توانمندیها و نقاط آسیب‌پذیرمان برای تحقق آن اهداف را هم در نظر داشته باشیم.
وی ادامه داد: در کنار اینکه نباید از اهداف بلندپروازانه عدول کنیم و باید به آن به عنوان چشم اندازهای وسیع نگاه کنیم اما منافع ، توانمندیها و نقاط ضعف خود و مخصوصا مشکلات داخلی را نیز ترسیم کرده و حرف‌های جدید بزنیم. ما باید یک واقعیت را در روابط بین‌الملل در نظر بگیریم؛ پایه روابط بین‌الملل قدرت است و تاثیرات قدرت نرم بیش از قدرت سخت است. در این میان کسی دارای قدرت نرم است که ضمن انسجام داخلی و اتحاد ملی زیر ساخت و توانمندی اقتصادی داشته باشد. اگر کشوری چنین ویژگی‌هایی داشته باشد طبیعی است که بتواند اهدافش را به پیش ببرد. اگر می‌بینیم آمریکا درصدد سلطه‌گری و ایجاد هژمونی برمی‌آید به این دلیل است که دارای یک اقتصاد قوی بوده که دنیا به آن اقتصاد و پول آمریکا وابسته است.
تاجیک افزود: بنابراین با شرایط موجود؛ به عقیده من واقع‌گرایی قدم اول است که ما بتوانیم طراحی سیاست خارجی خودمان را براساس توانمندیها و شرایطی که در داخل کشور با آن روبرو هستیم و آسیب‌پذیری‌ها روی میز ریخته، بررسی کنیم و ببینیم واقعا از این معجون چه چیزی به دست می‌آوریم. برهمین اساس، فرمول شرکت امسال آقای رییس‌جمهور در سازمان ملل چه مجمع عمومی و چه احتمالا شورای امنیت یقینا باید با سال‌های گذشته متفاوت باشد.
وی ادامه داد: نکته‌ای که ما در سیاست خارجی شاید کمتر به آن دقت می‌کنیم دغدغه‌های طرف موثر و طرف مقابل ما است؛ متاسفانه فرمول ما در مذاکرات این است که تنها دغدغه‌های خود را مطرح کرده و دغدغه‌های طرف مقابل را نادیده می‌گیریم. در صورتیکه ما باید بصورت شفاف دغدغه‌های خود را بیان کنیم و به طرف مقابل نیز این پیام را بدهیم که دغدغه‌های او را نیز درک کرده‌ایم و حاضریم در مذاکرات جدی برای توجه به دغدغه‌های طرفین راه حل پیدا کنیم.
سفیر پیشین کشورمان در اردن ادامه داد: به عقیده من یکی از مهمترین نکاتی که باید در نطق پیش روی رییس‌جمهور مورد توجه قرار بگیرد توجه به همین امر است؛ یعنی ضمن واقع‌گرایی و توجه به دغدغه‌ها باید فرمول پیشنهادی خود را هم برای مرتفع ساختن آن دغدغه‌ها بیان کنیم که اگر بتوانیم این را جا بیندازیم منافعمان را نیز در همین راستا تبیین کرده‌ایم.
وی افزود: برای مثال مادر خاورمیانه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و منافعی هم داریم که در پی تحقق این منافع هستیم؛ اگر این منافع با منافع سایر کشورها چه منطقه‌ای و چه فرامنطقه‌ای در تضاد است؛ پشت میز مذاکره بنشینیم و صحبت و بررسی کنیم تا راه حل پیدا شود. ما در خاورمیانه سرمایه‌گذاری کردیم و سایه تروریسم و خشونت را از منطقه و غرب زدودیم ولی الان نمی‌توانیم از منافع این سرمایه‌گذاری استفاده کنیم؛ باید طلبکار باشیم و از طریق مذاکره و تعامل سازنده این موضوعات و مطالبه را بطور شفاف بیان کنیم.
تاجیک گفت: ما باید بتوانیم با یک اعتماد به نفس و اراده قوی و با یک قدرت ناشی از دولتی که توانسته چنین سرمایه‌گذاری را به نتیجه مطلوب برساند در اجلاس امسال شرکت کنیم. طبیعی است که در اجلاس پیش رو از همین الان هم هجمه‌ها علیه ایران آغاز شده است. باید خودمان را آماده کنیم تا با یک طراحی جدید شرایطی را به وجود بیاوریم که بهترین دستاورد را از این سفر و حضور چه در سخنرانی مجمع، یا شورا و چه در دیدارهای دوجانبه داشته باشیم.
وی ادامه داد: البته مهمترین بحث امسال انتظاری است که ترامپ برای ملاقات با رییس‌جمهور کشورمان دارد که تاکنون نیز بارها بدون هیچ ابایی آن را مطرح کرده است. در همین رابطه من معتقدم ما باید برای جلوگیری از انفعال و بدهکار شدن به او جامعه جهانی و دادن کارت مظلومیت و تائید ژست صلح‌خواهی به ترامپ، یک طراحی شفاف و مدون داشته باشیم. نباید خودمان را منفعل کنیم و در نقطه آسیب‌پذیر و گوشه رینگ قرار دهیم. باید بتوانیم کلیه سناریوهای آینده را در نظر گرفته و بر مبنای آن ترامپ را با ابتکار عمل منفعل کنیم.
تاجیک تاکید کرد: دستاورد خوب امسال ما در پرتو اجرای استراتژی بی ضرر کردن اقدامات ترامپ خصوصا در رابطه با تحریم‌ها خواهد بود که می‌تواند بر مشکلات داخلی نیز تاثیر مثبت داشته باشد. زیرا با توجه به اهداف، شخصیت، رویکرد و سیاست‌های ترامپ بعید است ما بتوانیم یک تفاهم مفید و پایدار با وی داشته باشیم اما باید اهرم‌های تبلیغاتی و اجرائی را نیز از دست وی گرفت.
وی خاطرنشان کرد: این را هم همیشه مدنظر داشته باشیم که ما بعنوان یک قدرت تاثیرگذار و منطقه‌ای در صورت وجود اجماع داخلی در مورد مساله‌ای و طراحی سیاست تبیین شده در سطوح بالای کشور بر اساس همان اجماع عمومی در کنار تبیین صحیح منافع و اهدافمان در سیاست خارجی هیچ گاه در مذاکره ضرر نمی‌کنیم. یکی از سناریوهای بازی مثبت و قاعده‌مند ما می‌تواند طرح این موضوع باشد که بدلیل بی اعتمادی مفرط بین ایران و آمریکا، هرگونه مذاکره باید با حضور قدرت‌های تاثیرگذار جهانی باشد و چون برجام یک موافقتنامه بین‌المللی است مذاکره ایران و آمریکا فقط زمانی میسر است که همچنان برجام پله اول حرکت باشد و لازمه این امر بازگشت آمریکا به برجام و تدوین نقشه راهی برای ادامه مذاکرات برای شنیدن دغدغه‌ها و دستیابی به راه حل آنهاست.
تاجیک گفت: ترامپ مشکلات داخلی و خارجی زیادی دارد و معلوم نیست تا دوسال آینده در چه وضعیتی است؟ اما اقداماتش در ضدیت با موافقتنامه چند جانبه و بین المللی وجاهتی برای او باقی نگذاشته است و چه بسا اقداماتش باعث بهم ریختن دنیا شود و اینگونه مسائل باید در نطق مجمع عمومی و یا ملاقات‌های دوجانبه بیاید ولی در جلسه احتمالی شورای امنیت بسته به دستور جلسه و مطالبی که ترامپ مطرح می‌کند.
وی تاکید کرد: به نظر می‌رسد بسیاری از نخبگان و سیاستمداران بین‌المللی متوجه خطراتی شده‌اند که متوجه صلح و امنیت بین المللی شده و نقش شخصیت و سیاست‌های ترامپ که این حق را برای خود قائل است که با اقداماتش جهان را در آستانه ناامن‌سازی قرار دهد. لذا باید اینگونه موارد با جامعه بین المللی در میان گذاشته شود و یا اذعان و اعتراف افراد و گروه‌های مخالف حکومت ایران به اینکه از کمک‌های مادی و معنوی آمریکا برای سرنگونی و ترویج خشونت در ایران و اینکه آمریکا محل فعالیت‌های براندازانه علیه ایران شده را باید هم مطرح و هم راه حل حقوقی و قضائی پیدا نمود.
