رژیم حقوقی دریای خزر یک مسئله حقوقی نیست

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، الهه کولایی در همایش واکاوی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر که عصر امروز در خانه اندیشمندان علوم انسانی به همت انجمن اندیشه و قلم، انجمن حقوق‌شناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: نگاهی به پیمان‌های قبلی میان ایران و شوروی و امروز، بیانگر سیطره معادله قدرت میان روابط کشورهای ساحلی با یکدیگر است. 

وی با بیان اینکه رژیم حقوقی دریای خزر یک مسئله حقوقی نیست، اظهار داشت: رژیم حقوقی دریای خزر بیانگر وظایف و تکالیف کشورها در خزر است که یک مسئله سیاسی و مبتنی و تابع موازنه قدرت میان کشورها است؛ آنهم در زمانی که دولت قلدر و یکجانبه‌گرا ترامپ ما در سیطره اعمال تحریم‌ها قرار داده است. 

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران ادامه داد: هرچند ادعا می‌شود در کنوانسیون خزر ادعا می‌شود تصمیمی برای تحدید حدود بستر نشده ولی در واقع پذیرش دوفاکتو و غیررسمی توافقات غیرقانونی و غیرحقوقی و مغایر دیگر کشورهای ساحلی خزر است. جای خالی آقای صفری مذاکره‌کننده ارشد اسبق ایران درباره خزر خالی است که بگویند چه شد سهم ایران از ۱۸ درصد به اینجا رسید. 

کولایی با بیان اینکه تحولات ۲۴ ساله نشان می‌دهد روند دستیابی به کنوانسیون خزر تابع معادله قدرت در منطقه است، تصریح کرد: متناسب با رویکردهای حاکم بر سیاست خارجی، آثارش را در مذاکرات دریای خزر و فرایند شکل‌گیری رژیم حقوقی دریای خزر مشاهده می‌کنید. در زمان‌هایی که چشم‌انداز تقویت اعتدال و بهبود روابط با غرب پیدا بوده و زمانی که چشم‌انداز فشار بر ایران هویدا بوده، شاهد روندهای مختلفی بودیم.

وی افزود: آقای خاتمی در اولین نشست سران کشورهای ساحلی به عشق‌آباد رفت و در برابر پیشنهادات زیاده‌خواهانه مراد قلی ضیااف، حتی حاضر صدور یک جمله برای حاصل نشست عشق‌آباد در سال ۲۰۰۲ نشدند زیرا بوش پسر ایران ایران را محور شرارت خوانده بود و چهار کشور ساحلی فکر می‌کردند که ایران تن به این توافق نخواهد داد اما در نشست ۲۰۰۷ که در ایران بود، آقای متکی که وزیر وقت امور خارجه بودند گفتند که ایران هیچ گاه سهمی بیشتر از ۱۱ درصد نداشته است. با این وجود، پنجمین نشست در حالی برگزار شد که با اقدامات غیرقانونی و ظالمانه ترامپ روبه‌رو بودیم، این توافق امضا شد.

این تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: بر اینکه با تحریک احساسات و عواطف نمی‌توان رویکرد خردمندانه با کشورهایی دیگر حاکم شود آنهم در منطقه‌ای که بسیاری از رقبای ما سعی کردند تصویر غیرواقع‌گرایانه توسعه‌گرایانه ایدئولوژیک و حتی شوونیست از ما ایجاد کرده و در روابط ما با همسایگان شکاف ایجاد کند. 

کولایی یادآور شد: اگر اتحادیه اروپا توانسته ۲۸ کشور را در درون خود جا افتاده است، باید ببینیم چه سازوکاری وجود داشته است. ایران در سال ۱۹۹۲ پیشنهاد تشکیل سازمان همکاری‌های کشورهای ساحلی خزر را مطرح کرد ولی به هیچ جایی نرسید. تا سال ۱۹۹۴ کشورهای ساحلی خزر به رژیم حقوقی خزر توجه نداشتند ولی وقتی کنسرسیوم نفت آذربایجان بسته می‌شود، مسکو به شرکت بی‌پی نامه می‌زند و می‌گوید شما حق استفاده یکجانبه از نفت خزر را ندارید و دائما ایران و روسیه به توافقات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ اکتفا کرده‌اند.

وی با بیان اینکه خود را گول نزنیم زیرا میان حقوق بین‌الملل و واقعیت روابط بین‌المل فاصله وجود دارد و هر کدام مسیر خود را می‌روند، خاطرنشان کرد: توافقات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ به معنای تن دادن به حقوق ملت ایران نیست کمااینکه روس‌ها از این توافقات با دیگران نیز داشتیم. همین رویه را نیز امریکا نسبت به دیگران از جمله ایران دارد. واقعیت نظام بین‌الملل لزوما با حقوق بین‌الملل همخوانی ندارد.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه روسیه همسایه برزگ ماست و باید با این کشور روابط گسترده و متوازن داشته باشیم، ابراز داشت: وقتی کنوانسیون خزر در آستانه تحریم امضا می‌شود یعنی کشورهای ساحلی خزر امیدوار به کوتاه امدن ایران از حقش شده‌اند.