رئیس پیشین دبیرخانه دریای خزر:
کنوانسیون خزر ربطی به مناسبات جهانی، ترامپ و تحریم‌ها ندارد
رئیس پیشین دبیرخانه دریای خزر گفت: کنوانسیونی که امروز امضا شد، ماحصل تحریم نیست بلکه دو، سه سال اخیر تمام شد و در این مدت، کشورها مشغول بررسی وضعیت داخلی، قوانین‌شان و بررسی‌های داخلی بودند و ربطی به مناسبات جهانی، ترامپ و تحریم‌ها ندارد.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، مجید صابر در همایش واکاوی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر که عصر امروز در خانه اندیشمندان علوم انسانی به همت انجمن اندیشه و قلم، انجمن حقوق‌شناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: خزر موضوع بسیار پیچیده‌ای است. در نشست‌هایی که حاضر می‌شویم همه صاحبنظران در این باره نظر می‌دهند که جای خرسندی دارد؛ از ادبا تا جغرافیدانان تا حقوقدانان تا متخصصان علوم سیاسی.
وی با بیان اینکه همه رشته‌ها دست به دست هم می‌دهند تا موضوع خزر را بفهیم تا حل و فصل کنیم، اظهار داشت: رژیم حقوقی دریای خزر از ۲۵ سال پیش دستاورد هر پنج کشور است. هر پنج کشور نظر داد و پیش‌نویس اولیه تهیه شد و در این باره سال‌ها مذاکره شد. چند موضوع عمده داشت. یکی از مهمترین آنها تعیین حدود زیربستر و سپس تحدید حدود بود.
رئیس پیشین دبیرخانه دریای خزر ادامه داد: این مسائل سال‌ها مانده بود و دیگر مسائل را وابسته به خود کرده بود. از حدود سه سال مذاکره‌کنندگان به این نتیجه رسید مسائل خزر را تمام کنیم و دستاوردها را امضا کنیم و مسائلی که معلوم نیست کی تمام می‌شود را به آینده موکول کنیم. ما به ۵۰ درصد در تحدید حدود اعتقاد نداریم ولی تا زمانی به چیزی که حق خود می‌دانیم که حدود ۲۰ درصد است، پای چیزی را امضا نخواهیم کرد. به همین خاطر همه دستاوردها امضا شد و درباره دو مسئله تحدید حدود بستر و زیربستر به آینده موکول شد.
صابر با بیان اینکه کنوانسیون خزر با یکسری داشته‌ها و یکسری نداشته‌ها امضا شد، تصریح کرد: تحدود حدود بستر و زیربستر و تعیین خط مبدا به آینده موکول شد. ۱۵ مایلی آب به ساحل آب سرزمینی است ولی مابقی آب، پهنه مشترک محسوب می‌شود. پس بخش عمده‌ای از دریای خزر پهنه مشترک است. از خط مبدا تا ۱۵ مایلی آب سرزمینی دارند و سپس پهنه ماهیگیری و سپس پهنه مشترک خواهد بود.
وی با بیان اینکه کشورها در ۱۵ مایلی حاکمیت دارند که آنهم پس از تعیین خط مبدا است، خاطرنشان کرد: معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ هیچ صحبتی از درصد نشده است. از واژه مشاع هم در این معاهدات بکار نرفته است. رویه پس چه بوده است؟ برای مشخص شدن وضعیت خزر، مورد دیگری نداریم. دوستان از دو، سه بند این معاهدات تفسیراتی دارند که براساس آن از ۵۰ درصد دریای خزر صحبت می‌کنند که در مورد دریانوری مشترک است.
سفیر ایران در قزاقستان افزود: علمای حقوق بین‌الملل معتقدند تسری حق کشتیرانی به مسائل دیگر ممکن نیست. ایران از دریای سرخ حق کشتیرانی دارد ولی در دریای خزر حق داشتن آب سرزمینی، استفاده از فلات قاره و... داریم؟
صابر با تاکید بر اینکه در هیچ سندی در قبل و بعد از انقلاب از سهم ۵۰ درصدی ایران سخنی گفته نشده است، ابراز داشت: جای تاکتیک و استراتژی عوض شده است. کنوانسیون خزر منافع ایران را تعیین می‌کند. این کنوانسیون خزر را دریاچه شناسایی کرده است. البته در برخی از کشورها از حقوق دریاها الگو گرفته شده است. با این وجود، تصمیم‌گیری به دریا مبنی بر اجماع هر پنج کشور است.
وی اضافه کرد: در همه دنیا حق مبدا یک اقدام یکجانبه است ولی در کنوانسیون خزر، حق مبدا را مبتنی بر تصمیم‌گیری هر پنج کشور کرده‌ایم. از طرفی شکل ساحلی ایران مناسب نیست و از طرفی جزیره هم نداریم. تنها جزیره آشوراده است که در سمت خزر قرار دارد.
این دیپلمات عالی کشورمان با بیان اینکه بخش عمده کنوانسیون خزر در زمان آقای صفری تمام شده بود و تنها در چند موضوع دچار اختلاف بودیم، عنوان کرد: کنوانسیونی که امروز امضا شد، ماحصل تحریم نیست بلکه دو، سه سال اخیر تمام شد و در این مدت، کشورها مشغول بررسی وضعیت داخلی، قوانین‌شان و بررسی‌های داخلی بودند و ربطی به مناسبات جهانی، ترامپ و تحریم‌ها ندارد.
صابر با بیان اینکه هنر ما در مذاکرات خزر این بود که مناسبات قدرت را نپذیرفتیم، یادآور شد: ما حتی در دوران ضعف، از حق سرزمینی خود کوتاه نیامدیم. یکی از دستاوردهای ما این است که موارد منفی توافقات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ را در کنوانسیون خزر حذف کردیم. توافقات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰، توافقاتی سراسر یکجانبه به نفع روس‌ها بود.
وی ادامه داد: مسائل خزر در کنوانسیون خزر حل شده و موارد اختلافی به آینده موکول شده است. بستر و زیربستر تعیین نشده است و از حق ایران که حدود ۲۰ درصد هیچ استفاده‌ای نشده است. در حوزه‌های انرژی که ادعا داریم، نه تنها حق بهره‌برداری بلکه حتی اجازه اکتشاف را ندادیم. در منطقه مورد ادعا حتی یک قطره استفاده نشده و اجازه این کار ندادیم. اینکه چرا استفاده نمی‌کنیم به دلیل مسائلی نظیر عمق زیاد، مقرون به صرفه نبودن است. البته برخی از چاه‌ها را هم زده ولی درب‌هایش را بسته‌ایم.
سفیر ایران در قزاقستان با تاکید بر اینکه در این کنوانسیون، دریاچه بودن خزر، حق حاکمیت، انحصار پرچم، ممنوعیت حضور نظامی کشورهای غیرساحلی در خزر و... آمده است، بیان کرد: شوروی بدون گرفتن نظر ایران کارهای بسیاری کرده است. مثلا ولگا را به خزر وصل کرد. چند راکتور را در ساحل خزر پایه‌گذاری کرد در حالی که الان انجام این کارها بدون در نظر گرفتن دیگر کشورها ممکن نیست. الان همه پذیرفته‌اند کشورهای ساحلی هم از فضا و هم از آب علیه کشور ثالثی استفاده‌ای نشود. ما اقدام تامینی کردیم.
صابر افزود: تعیین حدود بستر و زیربستر و بهره‌برداری از زمان پهلوی و در زمان شوروی انجام شده بود. دیگر کشورهای ساحلی دیگر نمی‌توانند محدودیت‌های زمان شوروی را به ما تحمیل کنند. الان سهم بستر و زیربستر قزاقستان و روسیه مشخص است ولی سهم ایران، ترکمستان و آذربایجان مشخص نشده است اما تا زمانی که ایران با آذربایجان و ترکمستان توافق نکند، سهم روسیه و قزافستان نهایی نمی‌شود.
وی با بیان اینکه از سهم ۲۰ درصدی خود حراست می‌کنیم، گفت: گفته‌ایم در مورد مناطق مورد ادعایمان، کسی حق بهره‌برداری ندارد یا باید به صورت مشترک باشد که در یکی از مناطق با آذربایجان در حال همکاری هستیم. از سویی، این مختصات را سال‌ها قبل به کشورها داده بودیم و اینگونه نیست که الان به کشورهای دیگر بدهیم.
