برای باج ندادن به غرب نباید به روسیه باج داد/ ترامپ می‌‌‌داند که به نفعش نیست که پوتین را از دست بدهد

به گزارش ایلنا، در این نشست حسن بهشتی‌‌‌پور تبیین اتفاقات و بحران‌های جدید در روابط روسیه و آمریکا در قالب آغاز دوباره جنگ سرد را ساده‌اندیشی خواند و گفت: به نظرم برای تبیین دقیق نیاز داریم که جامعه اندیشمند ایران برای این شرایط جدید عبارت جدیدی نیز به کار بگیرد که بتواند شرایط را تبیین کند.

روسیه و آمریکا هیچ‌‌کدام ادعای نابودی طرف مقابل را ندارد

وی اضافه کرد: صرف اینکه بگوییم دوران جنگ سرد جدید آغاز شده است؛ نمی‌‌‌تواند بیانگر وضعیت جدید باشد. شرایط فعلی با دوران جنگ سرد به دلایل مختلف بسیار متفاوت است. از جمله اینکه در دوران جنگ سرد دو طرف رسما اعلام می‌کردند که قصد نابودی یکدیگر را دارند ولی در شرایط فعلی روسیه و آمریکا هیچ‌‌کدام ادعای نابودی طرف مقابل را ندارد و اصولا هم از نظر ایدئولوژیک با هم رو در رو نیستند.

این کارشناس سیاست خارجی ادامه داد: در دوره فعلی دو طرف بیشتر پیگیر رقابت هستند در حالی که در دوران جنگ سرد تقابل وجود داشت. به علاوه در آن دوران یک جنگ تبلیغاتی در رسانه‌‌‌ها در جریان بود و دو طرف میلیون‌‌‌ها دلار در عرصه تبلیغات برای رسوا کردن طرف مقابل خرج می‌‌کردند. اما امروز شکل دیگری از رقابت به نام فضای سایبری ایجاد شده و با ترکیبی از قدرت نرم و قدرت سخت، قدرت هوشمند شکل گرفته است.

بهشتی‌پور اضافه کرد:  محیطی که امروز در آن فعالیت می‌کنیم از نظر کمی و کیفی کاملا با دوران جنگ سرد متفاوت است.

روسیه و آمریکا هر کجا که منافعشان اقتضا کند با یکدیگر همکاری می‌‌کنند

وی با اشاره به مسمومیت یک جاسوس روس در لندن اظهار داشت: کیفیت و ماهیت این عملیات با آنچه که درباره فعالیت‌های جاسوسی دوره جنگ سرد وجود داشت، کاملا متفاوت است.

این کارشناس روابط بین‌الملل با اشاره به مذاکرات آمریکا و روسیه برای کاهش تعداد سلاح‌‌های هسته‌‌ای دو طرف تصریح کرد: خود آنها واقف هستند که نسل اول سلاح هسته‌‌‌ای در دوران جنگ سرد یک حدی از قدرت تخریبی داشت ولی قدرت تخریبی نسل دوم بسیار بیشتر از قبل است. در واقع تعداد این سلاح‌‌‌ها هرچند کاهش پیدا کرده، ولی قدرت تخریبش بسیار بیشتر شده است.

بهشتی‌پور افزود: قبلا یک نگاه کلیشه‌‌‌ای وجود داشت مبنی بر اینکه هر چقدر روسیه با آمریکا درگیر باشد، به نفع ماست و هر چقدر که آشتی داشته باشند، به ضرر ماست. اما هم اصل این ادعا باید بررسی شود و هم باید پرسید که ما چقدر به طور واقعی می‌‌توانیم از اختلافات بین این دو کشور استفاده کنیم؟

وی ادامه داد: باید در نظر داشت که روسیه و آمریکا هر کجا که منافعشان اقتضا کند با وجود همه اختلاف‌‌‌ها، با یکدیگر همکاری می‌‌کنند. همانطور که در اوج جنگ جهانی دوم و در اوج اختلافات شاهد بودیم برای مقابله با هیتلر با یکدیگر همکاری کردند.

اینکه فکر کنیم می‌‌توانیم با اتکا به روسیه تضادهایمان با آمریکا را حل کنیم، اشتباه است

بهشتی‌پور اضافه کرد: وقتی در شرایطی هستیم که طرف روسی هر زمان که منافعش اقتضا کند به راحتی می‌‌تواند ۱۸۰ درجه تغییر مسیر دهد، باید حواسمان جمع باشد که دل به این تعارضات نبندیم و فریب این را نخوریم که همواره می‌‌‌توانیم با یکی علیه دیگری استفاده کنیم. اینکه ما فکر کنیم می‌‌توانیم با اتکا به روسیه تضادهایمان با آمریکا را حل کنیم، اشتباه است. از آن طرف هم اگر فکر کنیم با همکاری غرب می‌توانیم علیه روسیه اقدام کنیم اشتباه است.

وی ادامه داد: اینکه مطلق نگاه کنیم که کشورها در همه زمینه‌‌ها همکاری کنند، اشتباه است. بلکه باید بر اساس شرایط از همکاری‌‌‌ها استفاده کنیم. وتوی روسیه در موضوع یمن برای ما بسیار مهم بود اما اینکه این اقدام را برای منافع خودشان انجام دادند یا به خاطر روابط با ما باید گفت، به هر دو علت وجود دارد. بر این اساس نتیجه می‌گیرم که نباید در درازمدت به تضاد بین آمریکا و روسیه دلخوش باشیم ولی برای کوتاه‌‌‌مدت و به صورت تاکتیکی می‌‌توانیم از آن بهره‌‌برداری کنیم.

روابط روسیه و امریکا بدتر نمی‌شود

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: در این میان باید در نظر داشت که ترامپ کاسب و بازرگان است و خوب بلد است، بازی کند و پوتین هم در دوره چهارم ریاست‌‌جمهوری‌‌اش این آمادگی را دارد که با غربی‌‌ها بازی کند. من این پیش‌بینی را ندارم که اوضاع روابط طرفین بدتر شود. چون هم ترامپ می‌‌‌داند که به نفعش نیست که پوتین را از دست بدهد و هم طرف مقابل.

وی تأکید کرد: روسیه الان این روند را نیاز دارد که به سمتی برود تا خود را اثبات کند و این روند را متوقف نمی کند اما این روند حتما منجر به تخاصم نمی‌شود.

امریکا و روسیه در مورد رژیم اسرائیل دیدگاه بسیار نزدیک به هم دارند

بهشتی‌پور یادآور شد: ما نباید روابط روسیه با غرب و آمریکا را یکپارچه بدانیم. اما در عین حال در مورد رژیم اسرائیل آمریکا و روس دیدگاه بسیار نزدیک به هم دارند. آنها می‌‌گویند بیت المقدس پایتخت رژیم صهیونیستی است. روس‌ها می‌گویند شرق بیت‌المقدس متعلق به فلسطین است و غرب متعلق به اسرائیل است.

گسترش ناتو به سمت شرق باعث حساسیت روسیه شد

در ادامه این نشست،‌ حمیدرضا عزیزی با برشمردن عواملی که در هر دو طرف روسی و غربی باعث ایجاد حساسیت نسبت به روابط شده، خاطرنشان کرد: وضعیت فعلی نه تک عاملی است و نه تک سطحی، یعنی صرفا نمی‌شود آن را به سیاست خارجی دو کشور تقلیل داد یا تنها یک عامل را موثر دانست.

وی ادامه داد: اگر رویکرد سیاست خارجی روسیه را از ابتدای فروپاشی شوروی نگاه کنیم، می‌‌بینیم برای توسعه دنبال همکاری با غرب بوده است، اما این روند تحت تأثیر اتفاقات مختلف و رفتارهای ناتو تغییر کرده است. از جمله گسترش ناتو به سمت شرق باعث شده که روسیه بیش از گذشته نسبت به رفتارهای طرف غربی حساسیت پیدا کند.

این کارشناس روابط بین‌‌الملل با اشاره به تلاش آمریکا برای حفظ موقعیت برتر خود از فضای جنگ سرد تاکنون ابراز داشت: خیلی نگذشت که روسیه فهیمد که در سطح نظری و عملی این رویکرد در تفکر راهبری غرب وجود دارد و وقوع انقلاب‌‌‌های رنگی در منطقه قفقاز و اتفاقات دیگر آن را ثابت کرد.

روسیه در سوریه نشان داد می‌تواند دستاوردهای نظامی را هم به دستاورد سیاسی تبدیل کند

عزیزی افزود: روسیه به این نتیجه رسید که سیاست غرب این نیست که چراغ سبزهای روسیه را با چراغ های سبز نشان دهد و زمانی برای دومین بار به این نتیجه رسید که بعد از چراغ سبز نشان دادن به ناتو در حمله به لیبی، در نهایت بازار تسلیحات خود در منطقه را از دست داد. از طرفی کارشناسان روس هم بر این باورند که تجربه روسیه در همکاری با غرب شکست خورده است.

وی اضافه کرد: از طرفی تفکری که در غرب شکل گرفت این بود که روسیه در مناطق همسایه با غرب روز به روز حالت تهاجمی‌تری پیدا می‌کند.

استادیار دانشگاه شهید بهشتی به حضور روسیه در جنگ سوریه اشاره و بیان کرد: در روزهای نخست همه تحلیل‌‌‌ها بر این بود که سوریه باتلاقی برای روسیه خواهد بود ولی مجموع رویکردی که روسیه به نمایش گذاشت، خلاف این پیش‌‌‌بینی‌‌‌ها بود و روسیه نشان داد در خارج از جغرافیای نزدیک خود، در خاورمیانه هم می‌‌‌تواند بازیگری کند و دستاوردهای نظامی را هم به دستاورد سیاسی تبدیل کند.

اتحاد اورآسیایی می‌‌‌تواند قدرت آمریکا را به چالش بکشد

به اعتقاد عزیزی، حوزه اورآسیا به عنوان یک قطب قدرت جدید در نظام بین‌‌الملل آینده یک موضوعی است که تحلیل‌گران با اتفاق نظر درباره آن صحبت می کنند.

وی با اشاره به حضور چین در عرصه روابط بین‌‌الملل یادآور شد: خیلی ادبیات گسترده‌‌‌ای درباره ظهور چین تولید شده است و یک نگرانی عمده بر اساس آن روابط روسیه و چین است و اگر به کتاب صفحه شطرنج بزرگ رجوع کنیم می‌‌‌بینیم یکی از نگرانی‌‌هایی که آمریکایی‌‌‌ها از سال‌ها قبل مطرح کرده‌‌اند این اتحاد اورآسیایی است که می‌‌‌تواند قدرت آمریکا را به چالش بکشد.

او ادامه داد: روابط ایران و روسیه یک اتحاد استراتژیک نیست. یکی از پرطرفدارترین بحث‌‌‌ها همیشه همین است. در عرصه رسانه‌‌ها گاهی این صحبت مطرح می‌‌‌شود که رابطه دو کشور اتحاد استراتژیک است ولی در عمل این گونه نیست.

روابط ایران و روسیه در مسیر حرکت به سمت مشارکت راهبردی قرار دارد

عزیزی اضافه کرد: من فکر می‌‌‌کنم روابط ایران و روسیه در مسیر حرکت به سمت مشارکت راهبردی قرار دارد. ولی هنوز به یک شراکت راهبردی نرسیده است. ما برای اینکه بخواهیم از شراکت راهبردی صحبت کنیم نیاز است که در حوزه‌‌‌‌‌های مختلف روابط جریان داشته باشد و روابط تک بعدی نباشد. روابط ما با روسیه اساسا طی سال‌‌‌های مختلف محدود به روابط نظامی و هسته‌‌ای بوده و در عرصه اقتصادی سطح روابط ما مأیوس‌‌‌کننده است.

وی ادامه داد: در مواردی بوده است که روسیه در روابط با ایران، پشتیبان غرب بوده است ولی آنچه برخی در تفسیر این رفتار با عنوان از پشت خنجر زدن از آن یاد می‌‌‌کنند، تعبیر دقیقی نیست چون بحث منافع در میان است.

این کارشناس روابط بین‌الملل افزود: باید گفت که تحرک دیپلماتیک دو کشور حالت واقع‌‌‌بینانه‌‌تری پیدا کرده است و یک بخش آن مربوط به عرصه دیپلماتیک است. آقای سنایی (سفیر ایران در مسکو) به طور فردی نقش موثری در سطح روابط دو کشور داشته‌اند.

منطق سیاست خارجی روسیه همیشه استراتژیک بوده است

عزیزی تأکید کرد: اگر ما می‌‌‌خواهیم در آینده صحبتی مبنی بر اینکه روسیه به ما پشت کرد، نشنویم، باید حداقل از این فرصت استفاده و مزیت‌‌‌سازی کنیم. زمانی که روابط اقتصادی ما به روسیه گره خورده باشد، روسیه بیشتر پشتیبان منافع ما خواهد بود.

وی ادامه داد: حضور روسیه در اوکراین به معنای دستور تجاوزکارانه نیست. منطق سیاست خارجی روسیه همیشه استراتژیک بوده است. نگاه کنید چه زمانی روسیه وارد کارزار سوریه شد، وقتی گروه‌‌‌های مسلح به لاذقیه که پایگاه‌های روسیه در آنجا مستقر است، نزدیک شدند و امنیت پایگاه‌های امنیتی روسیه به خطر افتاد.

این استاد دانشگاه افزود: اما در واکنش به این حضور خیلی‌‌‌ها در آمریکا و کشورهای اروپای شرقی که تجربه تحت اشتغال بودن توسط روسیه را دارند، ممکن است که بگوید که هدف بعدی روسیه اروپای شرقی است. اما در پاسخ باید گفت روسیه نه امکانات این کار را دارد و نه از این کار نفعی می‌‌‌برد.

عزیزی با تاکید اینکه روسیه و آمریکا در کلیت نظم بین‌‌‌الملل جهانی اشتراک نظر دارند و فقط در نوع توزیع قدرت با هم اختلاف نظر دارند، بیان کرد: روسیه هرگز به دنبال بن‌افکنی نظام بین‌‌‌‌الملل کنونی نیست و تجدیدنظرطلبی انقلابی ندارد. بعضی در ایران رویکرد خوش‌‌‌‌بینانه به روسیه دارند. فکر می‌‌‌‌کنند روسیه هم تجدیدنظرطلب انقلابی در نظم بین المللی است. روسیه فقط می‌‌‌خواهد جایگاهش به عنوان یک قدرت برتر برابر با آمریکا به رسمیت شناخته شود. هرجا این اتفاق افتاده، روسیه آماده بوده است و هرگز راه را در این زمینه نبسته است.

آمریکا، چین و روسیه اگر بخواهند ما را بدوشند، نباید اجازه دهیم

بهشتی‌پور در بخش پایانی این نشست، در پاسخ به پرسش یکی از حضار گفت: قطعا ایران باید دقت کند که ایران گاو شیرده برای آمریکا، روسیه، چین و یا غرب نباشد. برای باج ندادن به غرب نباید به روسیه باج داد و همینطور برعکس آن. دموکراتیک بودن در سیاست خارجی خیلی شیک است ولی در عمل آمریکا در پنج سال گذشته ۵۰۰ میلیارد دلار قرارداد با عربستان بسته وترامپ صادقانه آن را دوشیدن گاو شیرده می‌‌‌خواند.

وی ادامه داد: انگلیس هم قراردادهایی با امارات و قطر و غیره بسته است، برای اینکه اصلا به دموکراتیک بودن توجه ندارد بلکه به منافعش توجه دارد. چه آمریکا، چه چین و روسیه اگر بخواهند ما را بدوشند، نباید اجازه دهیم، ما در برجام توانستیم هم منافع آنها را تامین کنیم هم منافع خودمان را. ما باید دنبال این باشیم که به جای تعارض، به راه حل مشترک برای رسیدن به منافع دو طرفه برسیم.

سیاست نه شرقی، نه غربی دیپلماسی متوازن است

عزیزی نیز در پاسخ به سوال یکی از حضار اظهار داشت: من با طیف‌های مختلف جمعیت روسیه صحبت کرده‌‌ام. آنها می‌گویند ضعف‌های نظام خودمان را می‌‌دانیم، اما پوتین را می‌خواهیم چون احیای قدرت جهانی روسیه را دارد. ممکن است برخی معتقد باشند در روسیه جابجایی قدرت بر اساس روند دموکراتیک نبوده است ولی نکته اینجاست که در ایران همواره رویکرد به روسیه یک رویکرد دوقطبی بوده است. برخی کاملا موافق و برخی کاملا مخالف بوده‌‌اند در حالی که سیاست خارجی متوازن ما می‌‌تواند بهره از روسیه ببرد. هرچند ما با روابط با غرب بهتر می‌‌توانیم به شکوفایی اقتصادی برسیم، اما وقتی غرب راه را بسته است، راهی نیست.

وی با بیان اینکه قطعا ما باید به سمت این برویم که از ارتباطات دیپلماتیک در مسیر بهبود اوضاع اقتصادی‌‌مان بهره ببریم، تصریح کرد: قطعا اگر سیاست نه شرقی، نه غربی را قبول داریم این سیاست همان دیپلماسی متوازن است که باید تلاش کنیم به سمت آن برویم.

این استاد دانشگاه افزود: اگر تا الان موفق نبوده‌‌ایم نباید برای جبرانش به این سمت برویم که حالا که با غرب ارتباطات خوبی نداریم ارتباطاتمان با روسیه را هم قطع کنیم. بلکه به جای موازنه منفی باید به چندجانبه‌‌‌گرایی و موازنه مثبت روی آوریم.