فرشاد مومنی:
بقای جامعه در خطر است/ مردم نجیبانه با فقر مبارزه می‌کنند
عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: با بیان اینکه وضعیت برخی از تولیدکنندگان ما از برخی فرودستان هم بدتر است، اظهار داشت: بقای جامعه در خطر است. برنده‌ها کسانی هستند که نکاشته‌ها را درو می‌کنند؛ رباخورها، واردکننده‌ها و... از این قسم هستند.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، فرشاد مومنی در سلسله نشست‌های حقوق شهروندی و توسعه با بیان اینکه ما در ایران با یک پارادوکس بزرگ روبرو هستیم، گفت: این پارادوکس بزرگ، پارادوکس توسعه‌خواهی در یک اقتصاد رانتی است. در این نوع اقتصاد تعابیر دید کوتاه‌نگری دارند و به صورت نظام‌وار ملاحظات دورمدت قربانی ترجیح امور کوتاه‌نگرانه است.
فراز و فرودهای زیادی را بعد انقلاب تجربه کردیم
وی افزود: برای برون‌رفت از چنین شرایطی ابتدا باید وجهه اندیشه ماجرا را صورت‌بندی کنیم، بعد گام‌به‌گام به جلو حرکت کنیم تا موقع عینیت پیدا کردن موضوع با بحران روبه‌رو نشویم. در زمان کوتاه انتظار می‌رود ابتدا طرح مساله شود و ذهن‌ها درگیر مسائل شوند.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه شهروندی در کلی‌ترین و عمومی‌ترین حالت خود به معنای عضویت فرد در جامعه است، اظهار داشت: برای اینکه این عضویت معنی‌دار باشد یک سلسله امور زیربنایی لازم است. متاسفانه در این زمینه با مشکلات بنیادی روبه‌رو هستیم زیرا فراز و فرودهای زیادی را بعد انقلاب تجربه کردیم.
مردم را در برابر سرمایه‌داری بی‌دفاع می‌بینیم
مومنی با بیان اینکه عضویت کامل فرد در جامعه برای پیشبرد اهداف دورنگرایانه چند لازمه دارد، تصریح کرد: از منظر ملاحظات توسعه‌ای معنای حقوق شهروندی یعنی داشتن و حمایت از نظام حقوق مالکیت داشته باشیم. حقوق مالکیت یعنی از مالکیت انسان در همه جنبه‌ها دفاع می‌کند؛ نه فقط مالکیت اقتصادی.
وی ادامه داد: حقوق مالکیت قصدش دفاع از شهروندان در برابر تعرضات حکومت و شهروندان دیگر است؛ بررسی ما نشان می‌دهد این مهمترین زیربنا با یک وضعیت بحرانی روبه‌رو است. طنزهای تلخی در این زمینه وجود دارد. کسانی دم از بازارگرایی می‌زنند اما بازارگرایی واقعی را نمی‌بینیم و مردم را در برابر سرمایه‌داری بی‌دفاع می‌بینیم
بیش‌از ۹۰ درصد بنگاه‌ها یک نفره است
این کارشناس ارشد مسائل اقتصادی با بیان اینکه درحال حاضر نرخ بهره در بازار رسمی چند برابر میانگین جهانی است، خاطرنشان کرد: من همیشه می‌گویم چقدر خوب شد در شرع ما ربا در حکم مبارزه با خداست. یکی از مقیاس‌هایی که در فهم اوضاع کمک می‌کند، مقیاس فعالیت بنگاه‌های اقتصادی است. بر اساس آمار رسمی از کل بنگاه‌های رسمی بیش‌از ۹۰ درصد بنگاه‌ها یک نفره است که ملاک بدترین نوع مالکیت است.
در اقتصادهای رانتی با غربت اندیشه توسعه‌گرا روبه‌رو هستیم
بالغ بر ۹۰ درصد مطالبات مردم پیش از انقلاب بر رفع فقر، ظلم و بی‌عدالتی بود
مومنی با بیان اینکه در اقتصادهای رانتی با غربت اندیشه توسعه‌گرا روبه‌رو هستیم که در اینجا مسئولیت جامعه مدنی سنگین‌تر می‌شود، ابراز داشت: در زمینه عدالت در ایران با بحران مواجه هستیم. از نظر اعتقادی خودمان در زمره عدلیه محسوب می‌کنیم و عدل را جز اصول دین می‌دانیم. پروژه تحقیقاتی برگزار شد تا بررسی شود مطالبات مردم قبل انقلاب چه بود و چه چیز محور بود. بالغ بر ۹۰ درصد مطالبات مردم که در شعارهای آن زمان مطرح بود بر رفع فقر، ظلم و بی‌عدالتی تکیه داشت یعنی این مولفه‌ها در مشروعیت سیستم حاکم هم موثر است.
به تبع تقسیم ناعادلانه قدرت، توزیع ثروت هم ناعادلانه است
وی با بیان اینکه وقتی به ساختار جغرافیایی ایران نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که این موقعیت هم نابرابری تولید می‌کند، عنوان کرد: ما یک ساخت ۲۵۰۰ ساله استبدادی داریم که قدرت ناعادلانه تقسیم شده است. ما باید عدالت اجتماعی را بیشتر جدی می‌گرفتیم. به تبع تقسیم ناعادلانه قدرت، توزیع ثروت هم ناعادلانه است. فارغ از شعار دادن بنیاد اندیشه و نهادی که حقوق شهروندی را معنا می‌کند و نسبت آن را با توسعه فراهم می‌کند، غایب است.
مردم نجیبانه با فقر مبارزه می‌کنند
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: در تمام دنیا نابرابری در مصرف در برابر نابرابری با درآمد ناعادلانه‌تر است اما در نیم‌قرن گذشته این نابرابری غیرتحمل‌تر شده است و ملت ایران نجیبانه با فقر مبارزه می‌کنند.
خانوارهای ایرانی در ۱۰ سال اخیر به صرفه‌جویی کالاهای پروتئینی روی آوردند
وی با اشاره به آمار رسمی بیان کرد: طبق آمار رسمی، خانوارهای ایرانی در ۱۰ سال اخیر به صرفه‌جویی کالاهای پروتئینی روی آوردند. در اینجا می‌گوییم وقتی مردم در اینجا قادر به رفع حاجت خود در این زمینه‌ها نیستند، ما در آستانه ناهنجاری قرار داریم و بنابراین این قضیه مهمی است که همه و همه باید در این زمینه طرح مساله کنند، ارزیابی انتقادی کنند و راهکار برون‌رفت ارائه دهند.
حاکمیت نباید به دنبال پنهان کردن واقعیات جامعه باشد
این تحلیل‌گر ارشد مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه هیچ کشوری به توسعه دست پیدا نمی‌کند الا اینکه جرات روبرو شدن با واقعیت‌های خود را داشته باشد، بیان کرد: با پنهان کردن واقعیت اجازه می‌دهیم پیشروی در باتلاق بیشتر شود امیدواریم حکومت به این نتیجه برسد راه حل پنهان کردن مساله نیست. حاکمیت نباید به دنبال پنهان کردن واقعیات جامعه باشد.
اکثر مشکلات ما ریشه در نبود هماهنگی است
مومنی تاکید کرد: مساله مشارکت در این موضوع بسیار مهم است؛ در این زمینه نیز کارهای بسیار درخشانی شده است. در همه زوایا درکی که از مشارکت است درک شکلی و صوری است و فارغ کارکرد اصولی و توسعه‌ای است. اول باید به بلوغ فکری در سطح حاکمیت برسیم و آنها بفهمند مشارکت پیوند مستقیم با هزینه هماهنگی دارد. به هر میزان مشارکت پایین آید، هزینه هماهنگی بالا می‌رود. اکثر مشکلات ما ریشه در نبود هماهنگی است.
در درون دستگاه اجرایی با بحران ناهماهنگی روبه‌رو هستیم
وی اضافه کرد: در تاریخ برنامه توسعه ما تا حالا یک گزارش نگفته مشکل ناهماهنگی‌ها در کجاست. ما در درون دستگاه اجرایی با بحران ناهماهنگی روبه‌رو هستیم.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در کلی‌ترین حالت اگر بخواهیم مشارکت معنا‌دار باشد سه لازمه حداقلی وجود دارد، گفت: باید امکان مشارکت همه مردم و ذی‌نفعان در همه سطوح جامعه باشد. در تصمیم‌سازی‌ها همه مردم سهم خود را لحاظ کنند اوضاع احوال در این قسمت بد است. در ربع قرن اخیر یک قاعده حکمرانی وجود دارد و الان هم هست. در پنج ساله دولت روحانی هم در این زمینه بهبود ندیدیم و آن موضوع، این است که در تمام تصمیم‌گیری‌ها ما دو بازنده ثابت داشته‌ایم که فرودستان و تولیدکنندگان این دوگروه هستند.
بقای جامعه در خطر است/ تعداد بازنده‌ها در حال افزایش هستند
مومنی با بیان اینکه وضعیت برخی از تولیدکنندگان ما از برخی فرودستان هم بدتر است، اظهار داشت: بقای جامعه در خطر است. برنده‌ها کسانی هستند که نکاشته‌ها را درو می‌کنند؛ رباخورها، واردکننده‌ها و... از این قسم هستند. اوضاع احوال به گونه‌ای است که مسئولان از فساد سیستمی نام می‌برند؛ و این مسئله یعنی فرصت‌طلب‌ها و رانت‌جویان بهره می‌برند و در این بین تعداد بازنده‌ها در حال افزایش هستند. در ۱۲ سال اخیر با فروپاشی طبقه متوسط روبه‌رو هستیم و در این زمینه، متاسفانه حتی شاهد طرح مساله از جانب دولت هم نیستیم.
وی با بیان اینکه چاره همه اینها در تسخیر علم است، تصریح کرد: ما اجمالا هم می‌دانیم چه خطاهایی شده است و هم می‌دانیم راه‌حل چیست؟ ما الان گرفتار نداشتن دانش نیستیم بلکه مشکل ما این است که اقتدار مبتنی بر زور، زر و فریب قوی‌تر هستند. باید اقتدارهای مبتنی بر علم جایگزین اینها شوند.
اقتدار زور، زر و فریب قوی‌تر می‌شوند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه گویی جامعه مدنی به مناسبات موجود خو کرده و برانگیخته نمی‌شود، خاطرنشان کرد: در کلی‌ترین حالت اقتدار زور، زر و فریب قوی‌تر می‌شوند به صورت نظام‌وار، بخش مولد به بخش‌های غیر مولد می‌بازند و عمق فساد زیاد می‌شود.
مومنی ادامه داد: به هیچ‌وجه رویکرد جزئی‌نگر به کار اقتصاد ایران نمی‌آید. وقتی وزیر دادگستری دولت اول روحانی می‌گفت در سیستم بانکی ما ۵۰ میلیون حساب مخدوش وجود دارد، این یعنی عدم شفافیت بیداد می‌کند و نشان می‌دهد متغییر کنترلی بیشتری احتیاج است.
وی با بیان اینکه براساس گزارشات رسمی از کل جمعیت در سنین فعالیت ایران نزدیک به ۶۰ درصدشان هیچ نقشی در تولید ملی ندارند، ابراز داشت: با این اوضاع و احوال باید به عزیزانی که در ساختار قدرت هستند بگوییم دلخوش به مشارکت در انتخابات نباشیم. این دموکراسی رقیق است که برای توسعه ملی نفعی ندارد باید طرز نگرش بنیادی‌تر در دستور کار قرار دهیم.
