کاتوزیان حد آزادی را می‌شناخت/ پرهیز از پیمودن راه افراط

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، لعیا جنیدی در مراسم بزرگداشت امیرناصر کاتوزیان با بیان اینکه همین قدر که فضایی هست که دور هم بنشینیم چراکه زمانی بود که همین مسئله نیز مقدور نبود، گفت: از اینکه می‌شود دور هم نشست و از دکتر کاتوزیان صحبت کرد، باید هزار باز خدا را شکر کرد.

آزادی و عدالت دوخصیصه مهم دکتر کاتوزیان هستند

وی با اشاره به دستاوردهای علمی کاتوزیان اظهار داشت: بهتر است ارزش‌های نظریه حقوق استاد کاتوزیان صحبت کرد؛ ارزش آزادی و ارزش عدالت دو خصیصه مهمی است که بر پهنه ادبیات حقوقی ایشان حکومت دارد. در عین حال که اینها ارزش هستند و در کنار ارزش اینها از ارزش نظم صحبت کردند و همین طور یک ویژگی دیگر اینکه نفوذ مذهب در درون نظام حقوق موضوعه و باور به آن از مختصات حقوق ایشان است.

معاون رئیس جمهور افزود: تقریبا در تمام نوشته‌های دکتر کاتوزیان، ایشان ارزش آزادی را تعقیب کردند. یادم است یک روز همه را در دانشکده جمع کردند که راجع به آزادی اندیشه و بیان بنویسیم و کتابی که در نتیجه آن منتشر شد، یادگار تلاش ایشان است.

کاتوزیان در مقام تکریم ارزش آزادی راه افراط را نرفت

جنیدی با بیان اینکه در رثای آزادی و آزادی بیان بسیار می‌شود حرف زد اما در مقام تکریم ارزش آزادی استاد کاتوزیان راه افراط را نرفت، تصریح کرد: گاهی ایشان گفته اند نظم و ارزش‌های دیگر آزادی محدود است. او متاثر از کانت بود. کانت فردگرا به آزادی معتقد بود و آن را از بزرگترین ارزش‌ها می‌دانست و حد آزادی اما نظم بود و در همین راستا، استاد برای من تکلیف نوشتن محدودیت‌های آزادی بیان را مشخص کرده بود.

وی با بیان اینکه کاتوزیان در عین اینکه به آزادی بیان و آزادی به طور کلی بسیار ارزش می‌داد اما حد آن را می‌شناخت، خاطرنشان کرد: ایشان نه تنها در اینجا بلکه در خیلی جاهای دیگر هم تبیین می‌کند که آزادی اراده حدی دارد. ایشان آزادی اراده را بهترین وسیله برای حاکمیت آزادی قراردادها می‌دانست اما نمی‌گفتند حقوق باید کارگزار اراده باشد.

کاتوزیان می‌گفت عدالت هر قدر زلال‌تر و بی‌قیدتر باشد، بهتر است

این استاد دانشگاه تهران با اشاره به دیگر آثار و پژوهش‌های کاتوزیان ابراز داشت: ارزش دیگری که دکتر کاتوزیان به آن پرداخت و هیچ حدی برای آن نمی‌شناخت، ارزش عدالت بود. ایشان می‌گفت ارزش عدالت هر قدر زلال‌تر و بی‌قیدتر باشد، بهتر است. ایشان در تبیین مفهوم عدالت اعلام کرد که عدالت ابهامی دارد. از این ابهام استفاده می‌کند و سعی می‌کند برخی چیزهایی که بشر به دنبال آن است را بپوشاند. 

جنیدی با بیان اینکه امروز بشر به دنبال مفهوم حفظ و اعتلای تمدن است، عنوان کرد: دکتر کاتوزیان عدالت را طوری تبیین می‌کند که حکمی عادلانه‌تر است که اعتلای تمدن و اقتصاد را به همراه دارد. ایشان هم به قانونگذار و هم به قاضی پیشنهاد کرد مقتضیات زمانه را در نظر بگیرند و عدالت زمانه را تامین کند.

کاتوزیان معتقد نبود نظام حقوقی ما عینا نظام حقوقی اسلام است

وی اضافه کرد: آنچه امروز برای حفظ کیان نظام حقوقی مهم است و شاید سال ۵۲ آنقدر مهم نبود اما سال ۵۷ مهم شد اعتقاد ایشان به کارکرد مذهب بود.

معاون رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه دکتر کاتوزیان برحسب تفکری که داشت به تئوری پیوست اعتقاد داشت، بیان کرد: ایشان معتقد نبود نظام حقوقی ما عینا نظام حقوقی اسلام است. ما به هر حال نظام حقوقی با قوای سه گانه و مجلس قانونگذاری داریم که با رعایت تشکیلات شکلی حکم می‌کنند. مشخصا قانون و مجلسی دارید که به کار قانونگذاری مشغول است و شاید هم بیش از حد به این کار مشغول است.

مشروطه به قانون واحد اعتقاد داشت

جنیدی یادآور شد: ما در سطح قانون اساسی قضات را مکلف کردیم که بر اساس قانون موضوعه حکم کنند و اجازه ندادیم مستقیما به کتاب و سنت رجوع کنند. این نتیجه قانون مشروطه بوده است که هدف آن یکسان‌سازی است. این یکی از بزرگترین دستاوردهای مشروطه بوده که یک کد قانونی باید رفتار شهروندان را شکل بدهد. یعنی دورانی که ممکن بود ما بر اساس احکام سنت به احکام متفاوت برسیم اما مشروطه به قانون واحد اعتقاد داشت و یکی از بازتاب‌های جدی آن قانون مدنی است و منجر شد بر اساس یک قانون حکم شود منتها با وجود این نظام مستقل کارکرد منبع مذهب در حقوق موضوعه انکارناپذیر است و الان از هر وقت دیگری، انکارناپذیرتر.

وی با بیان اینکه امروز مذهب از بسیاری از حقوق‌ها از جمله حقوق مدنی جلو زده است، گفت: در حقوق جزا آشکارا از مذهب متاثر هستیم و در جاهایی هم که مستقیما متاثر نیست با مذهب قهر نیست. البته خیلی از مقررات امروز مانند مالیات، ارز و پول و خیلی از چیزهای دیگر مقتضیات نظام مالی و دیگر نیازهاست.

برای مجلس قانون‌گذاری وقتی وارد یک حکم می‌شوید با اقوال مختلف روبه‌رو هستید

معاون رئیس‌جمهور ادامه داد: مسلما منبع مذهب کار می‌کند و به همین دلیل شورای نگهبان کنترل می‌کند تا قوانین مغایرت با دین نداشته باشند ولی چه چیزی معیار عمل است؟ به خصوص وقتی به اصل ۱۶۷ می‌رسند. برای مجلس قانون‌گذاری وقتی وارد یک حکم می‌شوید با اقوال مختلف روبه‌رو هستید. چه چراغ راهنمایی می‌تواند راه مجلس را روشن کند؟ می‌دانیم اهل سنت معتقد هستند در موضوعی اگر فقهای مختلف به آرای مختلف برسند همه آنها صواب است. امامیه معتقد است وقتی در امر واحد هزار فقیه هزار رای دهند یکی از آنها می‌تواند صواب باشد و آرای متعدد قابل انتصاب به خدا نیست اما در عمل معیار مشخصی برای ترجیح نمی‌دهند یعنی نمی‌توان یک فقیه را به راحتی نفی کرد. بنابراین برای مجلس که با اقوال متعدد روبه‌رو است از نظر معیار بیرونی شما هزار حکم دارید که ممکن است هزار و یکمین درست باشد اما شما نمی‌توانید کسی را برای این حکم‌ها مورد شماتت قرار دهید.

جنیدی تاکید کرد: طبیعی است که وقتی مجلس در حال انتخاب است وجه ترجیح را بخواهیم بدانیم. معیار چیست؟ از نظر من یکی از مهمترین وجوه ترجیح قولی است که بهترین گزینه‌ای است که کارآمدی را برای اداره کشور بالا می‌برد. اهل سنت برای خودشان راهکارهای دیگری دارند اما در اهل سنت در نهایت اجماع نقش مهمی دارد اما در امامیه این طور نیست.