۱۴ شکایت از نامزدها نسبت به مواضع یکدیگر به کمیسیون نظارت بر تبلیغات واصل شد/ فضای مجازی میدان‌دار اصلی فضای رقابت بود

به گزارش خبرنگار پارلمانی ایلنا، سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی در جریان نشست علنی مجلس در گزارش خود به تشریح عملکرد کمیسیون نظارت بر تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت.

متن کامل گزارش به این شرح است:

متن این گزارش به شرح زیر است:

شورای نظارت بر سازمان صداوسیما مرکب از دو نماینده از هر یک از قوای سه گانه کشور، بر اساس اصل ۶۷۵ قانون اساسی تشکیل می شود. افزون بر وظایف ذاتی این شورا، براساس بند ۴ ماده ۶۳ قانون انتخابات کشور یکی از اعضای کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، رئیس شورا یا یکی از اعضای شورای نظارت بر سازمان صداوسیما به انتخاب شورا می باشد.

اینجانب در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم افتخار این را داشتم که به عنوان یکی از نمایندگان قوه مقننه در شورای نظارت بر سازمان صداوسیما، عضو منتخب آن شورا در کمیسیون انتخابات ریاست جمهوری باشم. در ادامه بنده توفیق این را داشتم که از اعتماد این کمیسیون برخوردار و به وظیفه سخنگویی آن ریاست کمیسیون تبلیغات مستقر در صداوسیما انتخاب شوم و این نخستین بار در ادوار انتخابات ریاست جمهوری بود که منتخب مجلس مورد اعتماد و اعضای کمیسیون تبلیغات قرار می گرفت. بر این مبنا در ایام انتخابات و از پیش از شروع تبلیغات و اعلام فردهای تایید صلاحیت شده اینجانب به مدت ۲۷ روز و روزانه به مدت ۱۲ تا ۱۸ ساعت در رسانه ملی مستقر شدم و در کنار دیگر اعضای این کمیسیون وظایف قانونی مبتنی بر مواد ۶۲ تا ۶۸ قانون انتخابات را اجرا می نمودیم.

نکته حائز اهمیت فرا قوه ای بود کمیسیون تبلیغات با حضور ۲ نماینده از دولت (وزیر کشور با نماینده تام الاختیار ایشان، و دبیر هیات اجرایی انتخابات، دادستان کل کشور یا نماینده تام الاختیار ایشان، رئیس سازمان صداوسیما یا نماینده تام الاختیار ایشان، عضو شورای نظارت صداوسیما و یک نفر به نمایندگی از شورای محترم نگهبان به عنونا عضو ناظر تشکیل می شود.

این کمیسیون مسئولیت نظارت پیش از پخش و نظارت بر پخش زنده برنامه های ۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری را برعهده داشت و کلیه برنامه ها براساس قانون و سیاست های ابلاغی و مصوبات کمیسیون اجازه تولید و پخش می یافت و سازمان صداوسیما صرفاً یک عضو از ۵ عضو کمیسیون بوده و با دارا بودن یک حق رأی، مجری نهایی مصوبات کمیسیون بود.

برنامه های تحقق شده مبتنی بر قانون انتخابات برای هر نامزد در مدت ۲۲ روز تبلیغات ۵۷۳ دقیقه در سیما و ۴۰۸ دقیقه در صدا طراحی شد و به طور متوسط هر یک از ۶ نامزد با احتساب مناظرات بیش از ۳۰ ساعت در صداوسیما حضور به هم رسانید که ۳ مناظره تلویزیونی به عنوان پربیننده ترین، موثرترین و جذاب ترین آنها محسوب می شوند.

تنوع برنامه ها به گونه ای بود که کاندیداها تمام اندیشه ها، گفتمان ها و دیدگاه های خود را در رسانه ملی برای مردم ایران تبیین نمایند و از انجام تبلیغات پرهزینه دیگر بی نیاز باشند.

اهم راهبردهای تبلیغاتی کمیسیون بررسی تبلیغات در انتخابات به شرح ذیل است:

۱- جلب مشارکت حداکثری مردم

۲- رعایت اصل بی طرفی

۳- آگاهی و بصیرت بخشی به جامعه

۴- فراهم کردن عدالت رسانه ای برای تبلیغ نامزدهای انتخاباتی در رسانه ملی

۵- پوشش خبری و رسانه ای منطقی ون استدلالی به منظور ترغیب مردم در مشارکت

۶- تبلیغ سلامت انتخابات و لزوم صیانت از آرای مردم به مثابه امانت الهی و حق الناس

۷- ترغیب جریانات و احزاب فعال سیاسی، نامزدها و مردم به رعایت اخلاق انتخاباتی

۸- خنثی سازی تبلیغات مسموم رسانه های معاند

از جمله اقدامات دیگر کمیسیون ابلاغ سیاست ها و ضوابط تبلیغات انتخابات به روسای ستادهای ۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود. همچنین تدوین ضوابط نحوه انعکاس اخبار رئیس جمهور و دولت مستقر و اعضای آن در بخش های مختلف خبری و برنامه های مشارکتی سازمان صداوسیما بود که علاوه بر اطلاع رسانی لازم، بدون پروپاگاندا و اقدامات تبلیغاتی غیرضرور، عدالت رسانه ای در بین نامزدهای انتخابات حفظ و ایجاد شود.

این کمیسیون در این مدت پیرامون ۸۹ برنامه تولیدی نامزدها در صداوسیما صورتجلسه تنظیم نمود. با هر یک از ۶ نامزد انتخابات ریست جمهوری به صورت مستقل ۲ جلسه تشکیل داده و ۳ جلسه با حضور مشترک ۶ نامزد پیش از برگزاری مناظره ها برگزار نموده و در تمامی این جلسات ضوابط قانونی انتخابات علی الخصوص ماده ۶۴ آن مبنی بر عدم نقض قوانین، نفی هتک حیثیت و حرمت سایر نامزدها و دیگر آثار واهی ایراد اتهامات واهی و در برگیرنده مطالب توهین آمیز به آنان توضیح حضور داده شده و ابلاغ گردید.

همچنین با نمایندگان تام الاختیار ۶ نامزد ۳ جلسه برگزار گردید و روند کلی تبلیغات انتخابات، ضوابط و دستورالعمل ها و روند برگزاری مناظرات انتخاباتی توضیح داده شد و ضوابط قانونی ابلاغ کتبی گردید.

اگر چه در ابتدای کار کمیسیون دو دیدگاه مبنی بر ضبطی و زنده بودن مناظره های انتخاباتی مطرح بود اما اعتماد به درخواست افکار عمومی به پخش زنده خواست ۶ نامزد انتخابات و نیاز به گرم شدن فضای انتخابات و به پای صندوق کشانیدن مرددین شرکت در انتخابات، نیاز به اعتماد سازی رسانه ای داشت و این امر جز با زنده بودن مناظرات محقق نمی شد. بر این اساس پس از بحث های فراوان ۳ مناظره به صورت زنده طراحی شد و همین اقدام کمیسیون منجر به موفقیت رسانه ملی در انتخابات براساس نظرسنجی ها به میزان ۷۷ درصد و با اعتماد ۵۵ درصدی به این رسانه گردید. این در حالی است که موفقیت صداوسیما در انتخابات سال ۹۲ تنها ۶۸ درصد بود.

بررسی و مطالعات صورت گرفته در مرکز پژوهش ها و سنجش افکار سازمان و پیمایش های مشابه ۴ مرکز معتبر نظرسنجی در ایران از ۸۷ طرح پیمایشی از تاریخ ۱۴ آذر ۹۵ لغایت ۶ خرداد ۹۶ (یک هفته پس از انتخابات) مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری شهر تهران، مراکز استان ها، شهرهای تابعه و روستاها، نشان می دهد میزان مشارکت مردم در انتخابات از ۵۲.۲ درصد در اولین نظرسنجی به ۷۳.۱ درصد در آخرین نظرسنجی افزایش یافته است.

رشد ۱۰ درصدی مشارکت دوم در بعد از مناظره ها، همچنین کاهش مرددین شرکت در انتخابات از ۳۰ درصد به ۱۸.۵ درصد در ۱۰ روز مانده به انتخابات و روند افزایش اعتماد مردم به دریافت اطلاعات و اخبار مربوط به انتخابات از طریق صداوسیما به میزان ۷۷ درصد و اعتماد ۵۵ درصد به آن در طول نظرسنجی ها نشان از توفیقات رسانه، اقدامات موثر کمیسیون در امر تبلیغات، اطلاع رسانی دقیق، متقن و اطمینان بخش منتج به اعتماد مردم می باشد.

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ریزی خود را از ۲۴/۱۱/۹۵ لغایت ۲۹/۲/۹۶ با مدیریت واحد تحت عنوان ستاد  انتخابات رسانه ملی، تشکیل شده از ۶ معاونت آن سازمان با چهار رویکرد در دوره "تبیینی"، "تبلیغی"، "تهییجی" و "فراخوان" آغاز نمود. از مجموع ۱۶ هزار ساعت برنامه، ۱۰۴۶ ساعت برنامه در ۱۷ شبکه سیما، ۱۰۵۹ ساعت برنامه در ۱۴ شبکه صدا، ۶۹۱۷ ساعت برنامه در ۳۳ شبکه استانی، ۵۷۶ ساعت برنامه در ۳۰ شبکه برون مرزی و ۶۶۱۴ ساعت برنامه خبری – تحلیل در معاونت سیاسی در بخش‌های مختلف خبری ملی و استانی پخش شد.

این برنامه ها در بیش از ۱۰۰ استدیوی رادیویی – تلویزیونی و با خدمت گرفتن ۲۰ واحد SNG و به کارگیری ۵۰ واحد سیار رادیویی – تلویزیونی و مشارکت بیش از ۱۲ هزار نفر از نیروی انسانی سازمان صدا و سیما تولید و پخش شده است.

حجم گسترده و قابل ستایش  اقداماتی که امید می رود، از بودجه چند صد میلیاردی انتخابات که در اختیار وزارت کشور است، سهم قابل قبولی به سازمان صدا و سیما بابت مشارکت صادقانه و تلاش هنرمندانه تعلق گیرد.

در مورد شکایات در طول انتخابات، ۱۴ شکایت از نامزدها نسبت به مواضع یکدیگر به کمیسیون واصل شد. در مورد تفاوت زمانی ولو به میزان چند ثانیه در مناظره دوم این موضوع جبران شد و در مورد مطالب محتوایی با عنایت به داشتن زمان کافی در برنامه‌های تبلیغاتی از نامزدهای محترم خواسته شد در زمان خود پاسخ اتهامات ایراد شده را بدهند و بر این اساس ۲ دقیقه اضافی در مناظره سوم برای همه نامزدها در نظر گرفته شد.

در مورد شکایت سایر اشخاص حقیقی و حقوقی و نهادها، ۴۳ شکایت از مواضع نامزدها انتخابات به کمیسیون تبلیغات واصل شد. با عنایت به آنکه اگر همه شکایت‌ها وارد دانسته شده و زمان پاسخگویی به همه آنها داده شد ضمن ایجاد یک دور تسلسل نافرجام بین شاکیان و نامزدها، سیر اصلی انتخابات و تبلیغات در مسیر دیگری قرار می‌گرفت و منجر به کشانیدن سایر موضوعات به موضوع انتخابات می‌شد و نتیجه کل این فرایند کاهش مشارکت انتخابات بود. زمانی برای پاسخگویی برای هیچ یک از شاکیان در نظر گرفته نشد. البته کمیسیون در آسیب‌شناسی تبلیغات انتخابات، این موضوع را به عنوان آسیب جدی در انتخابات‌های آتی ریاست جمهوری می‌داند که عدم رعایت اخلاق و حریم اشخاص و نهادها در روند انتخابات‌های آتی می‌بایست در لایحه جامع به عنوان قانون انتخابات با ابزارهای بازدارنده محدود شود در غیر این صورت نامزدهای دوره‌های آتی انتخابات مواضع‌شان پیرامون اشخاص و نهادهایی خواهد بود که سوم شخص غایب هستند و در مناظرات و برنامه‌های تبلیغاتی حضور ندارند.

از دیگر نکاتی که در اصلاح قانون انتخابات نیاز به آسیب شناسی دارد تضاد و تمارض مواد ۶۲ و ۶۸ قانون انتخابات است که در ماده ۶۲ تضمین برخورداری یکسان نامزدهای انتخابات از امکانات دولتی را بیان نموده است و در ماده ۶۸ هرگونه استفاده از امکانات دولتی را در امر تبلیغات ممنوع نموده است. این امر علی‌الخصوص در مورد مطبوعات و خبرگزاری‌ها و تعریف عنوان دولتی تبدیل به موضوعی با تفسیر متفاوت گردید. ضروری است در لایحه جدید تعریف امکانات دولتی، استفاده از امکانات دولتی، نحوه استفاده، نحوه نظارت و نحوه برخورد با تخلفات تبلیغاتی به صورت شفاف و متقن پیش‌بینی و بیان شد.

از موضوعات دیگر قابل آسیب شناسی، ممنوعیت تبلیغات توسط رسانه‌های رسمی (صدا و سیما، مطبوعات و خبرگزاری‌ها) از ۲۴ ساعت قبل از شروع انتخابات است.

این در حالی است که رسانه‌های دیگر ممنوعیتی برای تبلیغات ندارند. به عنوان نمونه فضای مجازی به عنوان یک رسانه فعال و نوین با در اختیار گرفتن ۲۷.۳% مرجعیت رسانه‌ای در ۴۸ ساعت آخر، یعنی روز قبل از انتخابات و روز انتخابات میدان دار اصل فضای رقابت و تبلیغات انتخاباتی بود. از جمله پایش دقیق صورت گرفته در فضای مجازی توسط سامانه هوشمند جمع آوری اخبار کانال‌های فارسی، ۱۵۹۸۹۲ کانال فعال در انتخابات به ترتیب در روزهای پنجشنبه و جمعه ۲۸ و ۲۹ اردیبهشت ماه به ترتیب ۲۹۲.۵۰۰ و ۲۳۹.۶۰۰ مطلب در قالب‌های متنوع تولید کردند، که این مطالب بارها و بارها بازنشر داده شد. این مطالب غالباً له و یا علیه دو نامزد اصلی انتخابات بود که میزان، درصد و نحوه بازنشر آن مورد تحلیل قرار گرفته است.

در لایحه جامع انتخابات لازم است، نسبت فضای مجازی با انتخابات، تعریف نقش و حضور آن، نظارت بر آن به صورت دقیق و شفاف بیان شود. این در حالی است که رسانه‌های رسمی و دولتی در بستر فضای بازی تنها قانونا در موعد مقرر حق فعالیت در فضای مجازی داشتند و عملا ۴۸ ساعت پایانی فاقد هر نوع قانون و اعمال مدیریت بود. به عنون نمونه معاونت فضای مجازی صدا و سیما ۳۷۳۸ دقیقه از گلچین برنامه‌های تولیدی و  ۸۱۳ قطعه ویدیویی کوتاه را در شبکه‌های اجتماعی، تلگرام، پیام رسان سروش، اینستاگرام، آپارات و توئیتر بازنشر داد و ۱۵ میلیون بازدید از مخاطبین را ثبت کرد که تمامی این اقدامات تنها در موعد قانونی صورت گرفت.

در پایان لازم می دانم از زحمات و تلاش‌های فراوان آقایان حجت الاسلام منتظری، دکتر رحمانی فضلی، دکتر علی عسگری، آخوندی، میرباقری، رحیمی، ساسانی، پورمطلق، سیدشمس که در طول این مدت در خدمت یکایک این بزرگواران بودم، صمیمانه سپاسگزاری نمایم و از مدیران رسانه‌ها، مطبوعات، خبرگزاری‌ها و فعالان مجازی.