برندگان «شکست برجام» چه کسانی هستند؟
معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و یکی از دانشجویان دکترای علوم سیاسی دانشگاه ایروین کالیفرنیا در یادداشتی مشترک به تشریح وضعیت کنونی برجام و نتایج شکست آن پرداختند.
به گزارش ایلنا، متن یادداشت سیدحسین موسویان و حسام رحمانی که در روزنامه هافینگتون پست منتشر شده، به شرح زیر است:
در ۱۴ جولای ۲۰۱۶ ایران و قدرت‌های جهانی موفقیت در حصول توافق هسته‌ای به نام برجام را اعلام کردند با این وجود اجرای این توافق همچنان با ریسک مواجه است.
کنگره آمریکا با اکثریت جمهوریخواهان مخالف توافق هسته‌ای است و آن را نشانه آشکار ضعف رییس‌جمهور اوباما تلقی می‌کند. از طرف دیگر منتقدان برجام در ایران هم آن را فصل دیگری از تاریخ خیانت و خصومت آمریکا علیه ایران قلمداد می‌کنند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم ایران اخیرا در سخنرانی خود برجام را نمونه بیهوده بودن مذاکره با آمریکا دانستند. ایشان و بسیاری از دیگر مقامات رسمی ایران معتقدند که آمریکا به تعهداتش در قالب برجام عمل نکرده است. با وجودی که ایران از نتایج ملموسی همچون دو برابر شدن صادرات نفت، دسترسی به ۳۰ میلیارد دلار از سرمایه‌های بلوکه شده و عقد ۶۰ میلیارد دلار قراردادهای جدید سرمایهگذاری و اقتصادی و صنعتی بهره‌مند شده است، اما نشانه‌های دلسردکننده‌ای در رفع کامل تحریم‌ها به ویژه در بخش بانکی مشاهده می‌شود که مانع عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران با جهان غرب شده است. زیرا شرکت‌های جهان غرب برای تجدید روابط اقتصادی خود با ایران، نگران مجازات‌های مجدد آمریکا به‌خاطر سایر تحریم‌های یکجانبه غیرهسته‌ای این کشور علیه ایران هستند.
با وجودی که اوباما قول داده که مصوبات کنگره در نقض برجام را وتو خواهد کرد، اما لابی ضدبرجام در واشینگتن به تلاش‌های خود برای جلوگیری از عادی شدن روابط اقتصادی جهانی با ایران ادامه می‌دهد.
با توجه به فشارها در واشینگتن برای شکست برجام و نشانه‌های ناامیدی در تهران، باید توجه داشت که برندگان اصلی شکست برجام چه کسانی هستند؟
اسراییل:
نتانیاهو، نخست‌وزیر فتنه‌انگیز اسراییل با رسوایی تمام برجام را یک اشتباه تاریخی آمریکا خوانده است. اخیرا هم یاکوامیدرور، مشاور سابق امنیت ملی نتانیاهو برجام را موجب از دست رفتن فرصت تاریخی نابود کردن توان هسته‌ای ایران دانست.
لابی اسراییل در واشینگتن همچون «بنیاد دفاع از دموکراسی»، مستمرا در پی فلج کردن برجام است زیرا دولت دست‌راستی تل‌آویو بهبود روابط آمریکا با ایران و عادی شدن شرایط جهانی ایران را تهدیدی می‌داند که باید از طریق تخریب برجام این تهدید را کاهش داد.
درصورت شکست برجام ایران ظرفیت هسته‌ای خود را به قبل از برجام ارتقا داده و قدرت‌های جهانی هم تحریم‌ها و فشارهای گذشته را تجدید خواهند کرد. این وضعیتی است که تل‌آویو در راستای منافع خود دانسته و منتفع خواهد شد.
عربستان:
تنش بین ایران و عربستان در چندساله اخیر شدت گرفته درحالی که دوطرف سیاست‌های متضادی را در یمن، سوریه و بحرین دنبال می‌کنند. روابط این دو کشور با شهادت هزاران ایرانی در مناسک حج گذشته و اعدام شیخ نمر، روحانی عالی‌مقام شیعه و تعداد دیگری از شیعیان حق‌طلب توسط سعودیها و متعاقبا حمله به سفارت سعودی در تهران وخیم‌تر شد.
حمایت اخیر سعودیها از گروهک تروریستی منافقین، وضعیت را بگونه‌ای تخریب کرده که شانس بهبود روابط دو کشور در آینده نزدیک را بسیار کاهش داده است.
اتحاد سعودی با اسراییل علیه ایران وخامت روابط را بگونه‌ای تشدید کرده که روابط ریاض-تهران با «جنگ سرد» توصیف می‌شود. درچنین شرایطی لازم به توضیح نیست که چگونه شکست برجام موجب تضعیف ایران و تقویت جایگاه منطقه‌ای سعودی خواهد شد.
بلوک شرق:
در دوران تحریم‌های هسته‌ای روابط اقتصادی ایران با غرب شدیدا کاهش و متقابلا این روابط با شرق افزایش چشمگیر یافت. چین به عنوان شریک اول اقتصادی ایران جایگزین اروپا شد در حدی که روابط اقتصادی پکن با ایران به ۶۰ میلیارد دلار افزایش یافت.
بعد از برجام روسیه و هند گام‌های بلندی به سمت توسعه روابط با ایران برداشته‌اند. روسیه بسیار فراتر از چالش جاری رفع تحریم‌ها، مسیر روابط استراتژیک با ایران را تقویت می‌کند. مسکو سیستم موشک‌‌های دفاعی اس ۳۰۰ را در اختیار ایران گذاشت، از یکی از پایگاه‌های هوایی ایران برای تسهیل برای عملیات علیه داعش استفاده کرد و ساخت دو نیروگاه هسته‌ای جدید با ایران را کلید زد.
هند خرید نفت از ایران را افزایش داد و درصدد ۵۰۰ میلیون دلار سرمایهگذاری در بندر چاه بهار است. پس از برجام ایران تلاش می‌کند روابط اقتصادی خود را متنوع کند. طبیعتا با شکست برجام، این تلاش‌ها هم بی‌نتیجه خواهد ماند و روابط اقتصادی با شرق افزایش بیشتر و روابط اقتصادی با غرب با عقبگرد بیشتر مواجه خواهد یافت.
علاوه برمنافع زیادی که کشورهای متعدد از اجرای برجام بهره‌مند خواهند شد، موفقیت برجام به نفع کل جامعه جهانی خواهد بود زیرا از ظرفیت‌های توسعه روابط با ایران در سطح وسیع‌تری منتفع خواهد شد.
اوباما رییس‌جمهور آمریکا در پیام ۱۵ جولای ۲۰۱۵ خود گفت که برجام فرصتی برای حرکت به سمت پیش است که باید آن را محقق ساخت. چنین فرصتی نه فقط برای آمریکا و ایران بلکه کل جهان وجود دارد که امروز و بیش از همیشه لازمه آن پایبندی به اجرای برجام و دستاوردهای آن است.
جامعه جهانی باید برای اجرای کامل برجام همت والایی بخرج دهد زیرا که این جامعترین توافق در تاریخ عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است.
در حالی که ایران به تمام تعهداتش در اجرای برجام عمل کرده، این وظیفه آمریکاست که قدم‌های لازم جهت پرکردن خلاء موجود در اجرای کامل برجام را بردارد. با چنین روندی می‌توان از تجربه برجام برای حل سایر بحران‌‌های منطقه از طریق دیپلماسی استفاده کرد.
فرای منافع خاص برخی از کشورها، شکست برجام شانس سیاست‌های معتدل در تهران و واشینگتن را کاهش و روند تخاصم و دشمنی بیشتر را افزایش خواهد داد.
مخالفان برجام در کنگره آمریکا، اسراییل و عربستان برای اعمال سیاست‌های ضدایران مشروعیت لازم را کسب خواهند کرد. در ایران هم بی‌اعتمادی دیرینه تقویت شده لذا شانس هرگونه گفت‌وگو کاملا منتفی و راه برای جنگ‌طلبان گشوده خواهد شد لذا هزینه‌های جهانی شکست برجام بسیار فراتر از منافع محدود برخی از کشورها خواهد بود.