مجلس جدید موانع ارتقای روابط ایران بریتانیا را می‌کاهد/ نیاز به لابی حامی در لندن داریم
یک تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی گفت: هم‌اینک عزم ارتقای روابط میان دو کشور وجود دارد و تهران و لندن به سمت گسترش روابط حرکت می‌کنند. به نظر می‌رسد با تثبیت مجلس جدید، موانع ارتقای روابط از سوی ایران هم برداشته شود.
مجید تفرشی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایلنا، با اشاره به مناسبات ایران و بریتانیا در طول سال‌های گذشته اظهار داشت: در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، روابط تهران و لندن از حالت خصمانه گذشته فاصله گرفت و به سمت بهبود و گسترش روابط در زمینه‌های مختلف بودیم و پس از سال‌ها وقفه یا رکود در روابط دیپلماتیک، شاهد بودیم که ایران و بریتانیا روایط خود را گسترش داده و تبادل سفیر صورت گرفت.
او با بیان اینکه گسترش روابط میان تهران و لندن به‌گونه‌ای بود که دو کشور حتی در برخی زمینه‌ها به همکاری در زمینه‌های امنیتی پرداختند که شامل همکاری‌های آموزشی و انتقال تجارت و تبادل هیات در زمینه‌های مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان بود، اظهار داشت: در یک مورد حتی هیاتی ۱۰ نفره از کارشناسان و مقامات ایرانی به لندن آمد تا در کارگاهی تخصصی به دعوت سازمان ملی مبارزه با جرایم سامان یافته بریتانیا (ان.سی.آی.اس) در این موارد شرکت کند. جالب این است که در آن زمان با وجود ممنوعیت شدید فروش دوربین‌های دید در شب به ایران از سوی آمریکا، بریتانیایی‌ها ممانعت چندانی برای ایران در جهت خرید این وسایل ایجاد نمی‌کردند و در مسیر این همکاری‌های ضد جرایم سازمان‌یافته، خود این دوربین‌های پیشرفته را در اختیار ایران قرار می‌دادند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی ادامه داد: با این همه، سیاست همراهی بی‌چون و چرای تونی بلر نخست‌وزیر وقت بریتانیا از منویات آمریکا و رییس جمهور وقت آن کشور یعنی جورج بوش، موجب شد لندن مجددا مواضع خصمانه‌تری نسبت به ایران اتخاذ کند.
تفرشی با اشاره به سوابق روابط تهران و لندن تصریح کرد: باید توجه داشت که سابقه دو تا سه قرن تلاش جدی بریتانیا برای حضور استعماری در ایران و سایه سنگین حوادث مختلف در ادوار مختلف، از رقابت‌های مختلف ایران و بریتانیا، به خصوص در مسئله هرات، خلیج فارس، امتیاز نفت دارسی، اشغال نظامی ایران بی‌طرف در دو جنگ جهانی، کودتای ۱۲۹۹، روی کار آمدن سلسله پهلوی، ملی شدن صنعت نفت، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تحولات پس از آن، حوادث جنگ عراق علیه ایران و جانبداری غرب و بریتاینا از حکومت بعثی عراق از جمله دلایلی هستند که به سختی از حافظه سیاسی ایرانیان پاک می‌شوند و اجازه یک رابطه عادی با لندن را می‌دهند.
سیاست‌های دولت نهم به تخریب سیاست خارجی ایران انجامید
وی با بیان اینکه پس از دولت آقای خاتمی و در دولت نهم، روابط میان تهران و لندن به سردی گرایش یافت، خاطرنشان داشت: در دولت نخست نهم، آقای احمدی‌نژاد سیاست خارجی تنش‌زا، جنجال‌آفرین و تهاجمی را در دستورکار خویش قرار داد و شعار مطرح وی رویارویی با نظام سلطه و نظام استکبار جهانی با محوریت واشنگتن و لندن بود، ولی در عمل، سیاست‌های نادرست دولت وقت ایران، به ضرر ایران و تخریب سیاست خارجی کشور انجامید.
احمدی‌نژاد پس از ۸۸ به فکر بهبود روابط با کشورهای دنیا بود
تفرشی با بیان اینکه پس از حوادث ۸۸ و در دولت دهم، مواضع رئیس جمهور به تدریج نسبت به کشورهای اروپایی تغییر یافت و تلاش‌هایی برای بهبود روابط با کشورهای دنیا صورت گرفت، تصریح کرد: در این دوره، بسیاری از کشورهای اروپایی اعتبار چندانی برای آقای احمدی‌نژاد و تغییر تدریجی رویکرد سیاست خارجی او قائل نبودند و به همین جهت تلاش‌های او به سرانجامی هم نرسید. از سوی دیگر، با اشغال سفارت بریتانیا در تهران توسط نیروهای افراطی، این عدم اعتبار و تردید در میان اروپایی تشدید یافت و شاهد افزایش تنش میان تهران و لندن بودیم. اگرچه مسبب واقعی این حمله دولت آقای احمدی‌نژاد نبود، ولی در عمل دولت مسئول آن شناخته شد و خسارت ناشی از آن را نیز کل کشور تحمل و تقبل کرد.
اشغال سفارت بریتانیا دست و زبان جنگ‌طلبان را علیه ایران درازتر کرد
وی با بیان اینکه اشغال سفارت بریتانیا در تهران موجب شد تا دست و زبان جنگ‌طلبان علیه ایران درازتر شود، خاطرنشان کرد: نیروهای تندرو در بریتانیا با اشغال سفارت در تهران این پیام را به دنیا مخابره می‌کردند که ایران، کشوری مذاکره‌پذیر و اهل منطق و گفت‌وگو نیست و به همین خاطر دولت بریتانیا در آن زمان، پیش گام مقابله با ایران بود و لندن فرماندهی اعمال تحریم‌ها علیه ایران را برعهده گرفت.
این تحلیلگر ارشد مسائل بریتانیا اضافه کرد: از دستاوردهای غیرملی دیپلماسی ناکارآمد آقای احمدی‌نژاد و اشغال سفارت بریتانیا در تهران، اجماع‌سازی میان اتحادیه اروپایی و آمریکا برای اولین بار و به شکل کامل بود. این مسئله موجب شد راه‌های گریز بسته و قدرت مانور ایران به شدت کاهش یابد.
خواست لندن، تداوم دوران احمدی‌نژاد یا ایجاد شرایط بدتر در ایران بود
تفرشی با بیان اینکه نتایج انتخابات سال ۹۲ تا حدی موجب تغییر دیدگاه دولت بریتانیا نسبت به ایران شد، ابراز داشت: روی کار آمدن آقای روحانی سبب شد لندن به نتیجه برسد که بخش اعظمی از سیاست‌هایش نسبت به ایران غلط بود و به همین خاطر، آنها در موارد زیادی درصدد اصلاح برخی از مواضع خویش برآمدند.
او با اشاره به برخی بداخلاقی‌های سیاسی علیه دولت یازدهم یادآور شد: برخی از مخالفان و منتقدان دولت یازدهم می‌گویند که دولت بریتانیا طرفدار روی کار آمدن آقای روحانی بوده است و به همین خاطر به رئیس دولت یازدهم اتهام‌های وارد می‌کنند، اما این مسئله یک مغلطه ناصحیح است زیرا گزینه نخست انگلیسی‌ها در رابطه با انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ در وهله نخست، تحریم انتخابات از سوی مردم و در وهله بعدی، تداوم دوران احمدی‌نژاد یا ایجاد شرایط بدتر از آن بود.
این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی افزود: از سوی دیگر، تغییر پارادایم هسته‌ای آمریکا نسبت به ایران و آغاز مذاکرات دوجانبه مستقیم میان تهران و واشنگتن، لندن نیز در عمل، مواضع خویش را نسبت به مذاکرات و فعالیت‌های هسته‌ای ایران نرم‌تر و سازنده‌تر کرد.
تفرشی با بیان اینکه باید توجه داشت که سیاست‌های بریتانیا در ایران مثل هر کشور دیگری، بر اساس منافع ملی خود آن کشور تنطیم شده است و نباید انتظار داشته باشیم لندن بر اساس مصالح ملی ایران دست به تغییر مواضع خود بزند، تاکید کرد: به‌دلیل مشکلات و دشواری‌های داخلی، رقابت‌ها و نیازهای اروپایی، مناقشات و مسایل منطقه خلیج فارس، خاورمیانه و جهان اسلام و همچنین تغییر رویکرد اروپا و آمریکا در قبال دوستان و دشمنان سنتی خود در منطقه، مساله روابط سالم و منصفانه با ایران در دستور کشورهای غربی به خصوص بریتانیا قرار گرفته شده است.
او ادامه داد: ایران نیز بر اساس منافع ملی خود در این دوران جدید می‌تواند و باید برای رسیدن به بیشترین سهم خود از جامعه بین‌المللی از وضع جدید در جهت بهبود شرایط دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی خود در سپهر جهانی بهره جوید.
تاثیر برجام بر روابط تهران و لندن
این تحلیلگر ارشد مسائل ایران و بریتانیا با بیان اینکه دستیابی به برجام موجب شد لندن به دنبال ایجاد عرصه جدیدی از مناسبات در روابط خویش با تهران شود، عنوان کرد: در این راستا، شاهد بودیم در ماه‌های گذشته فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه بریتانیا به تهران آمد و سفارتخانه این کشور پس از حدود چهار سال تعطیلی بازگشایی رسمی شد. همچنین قرار است ساجد جاوید، وزیر تجارت بریتانیا به تهران سفر کند. همچنین لرد نورمن لامونت، عضو مجلس اعیان بریتانیا که ریاست اتاق بازرگانی ایران و بریتانیا را برعهده دارد و زمانی نیز وزیر خزانه‌داری این کشور بوده است، تلاش‌هایی برای گسترش روابط انجام داده است، اما به دلیل فشارهای لابی‌های انگلیسی و عربی، موسسه‌های حقوقی و مالی بریتانیایی نتوانسته‌اند تا به امروز اقدام عملی و جدی برای سرمایه‌گذاری در ایران انجام دهند. باید توجه داشت که دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا تا حد زیادی تحت تاثیر لامونت است و نخستین بار کار سیاسی را نخستین بار به عنوان کارمند و دستیار لامونت آغاز کرده است.
تفرشی با یادآوری اینکه وقتی دو کشور از مناسبات اقتصادی چندانی برخودار نباشند، اختلافات سیاسی میان آنها برجسته می‌شود، بیان کرد: در طول ۱۰ سال گذشته به دلیل اینکه تهران و لندن مناسبات تجاری و همکاری‌های اقتصادی‌شان کاهش یافت، شاهد بودیم که اختلافات میان دو کشور نیز به شکل روزافزونی برجسته می‌شد اما هنگامی که مناسبات تجاری و همکاری‌های اقتصادی میان کشورها برقرار است، اختلافات سیاسی نیز امکان مانور چندانی ندارند و مجالی برای قدرت‌نمایی آنها نیست.
تلاش ظریف برای رفع موانع سیاسی و راهبردی میان ایران و بریتانیا
او در پاسخ به این سوال که چرا در سفر محمدجواد ظریف در نیمه بهمن ماه سال ۹۴ به لندن، ایران و بریتانیا نتوانستند مناسبات سیاسی‌شان را به سطح سفیر ارتقا دهند، گفت: اساس سفر وزیر امور خارجه به لندن در آن زمان، مسئله حضور در کنفرانس سوریه بود و آن سفر بیشترین از این منظر قابل بررسی است اما در کنار آن، سخنرانی‌ای در موسسه چتم‌هاوس که بزرگترین اندیشکده سیاست خارجی در اروپاست و همچنین دیدارهایی با نخست‌وزیر، وزرای امور خارجه، خزانه‌داری و تجارت این کشور و همچنین نمایندگان بریتانیا صورت گرفت و تلاش شد تا موانع سیاسی و راهبردی در ارتقای روابط دو کشور برداشته شود.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌المللی با اشاره به رایزنی‌های ظریف در لندن در خصوص مسئله سوریه اظهار داشت: آقای ظریف در رایزنی‌هایشان در لندن در خصوص سوریه تقریبا همان رویکرد آقای سخنرانی‌های در سازمان ملل را دنبال کرد. با این حال، دو نکته در سخنان آقای ظریف برجسته بود؛ نخست، ایران علاقمند به همکاری و گفت‌وگو با جریان‌های معارضه معتقد به سازوکار سیاسی است و دوم اینکه باید اولویت نخست جامعه جهانی در مسئله سوریه مبارزه با تروریسم باشد.
تلاش لابی‌های اسرائیلی و عربی برای عدم بهبود روابط ایران و غرب
تفرشی افزود: آقای ظریف در لندن این رویکرد را دنبال کرد و از دستاوردهای آن را هم می‌توان تلاش برای شکست نسبی لابی قدرتمند و ثروتمند اسرائیل و اعراب دانست. با این همه، باید توجه داشت که در حال حاضر، بیشتر و پیشتر از لابی‌های نومحافظه‌کاران اروپایی و آمریکایی، سیاست های ارعاب‌آمیز و تخریبی اسراییل و برخی از دولت‌های عرب به سرکردگی جناح حاکم جدید در ریاض، در جهت مخدوش کردن راه بهبود روابط ایران و غرب در کار است و آنها هستند که خواهان از بین رفتن برجام، تنش‌آفرینی در منطقه و بی‌ثبات کردن اوضاع هستند چراکه هر چه منطقه آرام‌تر و کم تنش‌تر شود، سیاست‌های ایران بهتر و بیشتر جلو می‌رود و برعکس آن خواست اسراییل و اعراب ضدایرانی به رهبری سعودی است.
این تحلیلگر ارشد روابط ایران و بریتانیا با بیان اینکه پس از سفر ظریف به لندن، محمد نهاوندیان به بریتانیا سفر کرد، تصریح کرد: آقای نهاوندیان در سفر به لندن رویکرد متفاوتی کرد. او در این سفر تلاش کرد قفل روابط تجاری و اقتصادی موسسه‌های حقوقی و اعتباری بریتانیایی در رابطه با ایران را باز کند که تا حدودی نیز در این راه موفق بود.
صدور ویزا در تهران و لندن یکی از کلیدهای اساسی در گسترش روابط ایران و بریتانیاست
تفرشی در پاسخ به این سوال که ارائه خدمات کنسولی از سوی سفارت بریتانیا در اوایل اسفندماه گذشته تا چه اندازه می‌تواند موجب گسترش روابط دو کشور شود؟ خاطرنشان کرد: صدور روادید موضوع بسیار مهم و عامل تاثیرگذار در گسترش روابط دوجانبه است. به عبارتی، می‌توان صدور ویزا در تهران و لندن را راهبردی و یکی از کلیدهای اساسی در گسترش روابط ایران و بریتانیا دانست.
چرا صدور وزیرا و خدمات کنسولی در تهران به تاخیر افتاد؟
او با اشاره به سابقه عدم ارائه خدمات کنسولی از سوی سفارت بریتانیا در تهران ابراز داشت: لندن ابتدا اعلام کرد مشکلاتی از سوی تهران وجود دارد و ایران باید اجازه آمدن یک‌سری دستگاه‌ها را بدهد ولی دو عامل اصلی در ایجاد این تاخیر موثر بود. عامل نخست، اختلاف‌نظر وزارت امور خارجه و وزارت کشور بریتانیا در این‌باره با یکدیگر بود. ارائه خدمات کنسولی در بریتانیا برعهده وزارت کشور است و اختلاف‌نظر و ناهماهنگی میان این دو وزارتخانه موجب شد ارائه خدمات کنسولی با تاخیر ایجاد شود.
این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارحی افزود: عامل دوم در مسئله خدمات کنسولی، این بود که وزارت کشور بریتانیا گفته است که صدور روادید در خارومیانه را به بخش خصوصی مستقر در ابوظبی و دوبی واگذار کرده و هر کس روادید می‌خواهد باید به ابوظبی یا دوبی برود یا گذرنامه و دیگر مدارک او برای صدور ویزا به امارات فرستاده خواهد شد. این مسئله مورد مخالفت ایران بود زیرا خروج بخشی از مداراک رسمی شهروندان ایرانی از کشور توسط غیر، اقدامی غیرقانونی محسوب می‌شد، ولی به دلیل اهمیت موضوع و جایگاه ایران و رایزنی‌های آقای ظریف و کاردار ایران، دولت بریتانیا، ایران را در این باره مستثنی کرد و قرار است سفارتخانه‌شان در تهران خود این کار را انجام دهد. با این همه سیاست بریتانیا مبنی بر رد بیشتر تقاضاهای روادید و همچنین مسئله غامض فروش وقت سفارت بریتانیا در تهران توسط برخی از موسسه‌های واسطه دردسرساز و جنجالی شده است.
تهران و لندن نمی‌توانند همدیگر را نادیده بگیرند
تفرشی درباره نگاه لندن به ایران در دوره پسابرجام یادآور شد: در طول سه گذشته، تحولات بسیار مثبتی در روابط دو کشور ایجاد شده است و ما شاهد آن هستیم که تهران و لندن پس از مدت‌های طولانی در روابط پر تنش و پر چالش با یکدیگر به دلایل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توان یکدیگر را نادیده بگیرند و نمی‌شود اهمیت راهبردی یکدیگر فروکاست.
او ادامه داد: در سال‌های گذشته، بریتانیا مانند آمریکا و حتی غلیظ‌تر از آمریکا، سعی می‌کرد ایران از صحنه معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی حذف کند اما اینک، تهران و لندن به نتیجه رسیده‌اند به یکدیگر نیازمند هستند. البته عناصر و گروه‌هایی هم هستند که به دلایل مختلف مانند مسائل سیاسی و اقتصادی گسترش روابط تهران و لندن را دوست ندارند.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل با یادآوری شرایط منطقه‌ای بیان کرد: شرایط کنونی عربستان و شبه کودتای سیاستمداران جوان این کشور موجب شده آینده منطقه‌ای برای بریتانیایی‌ها تضمین شده نباشد. در دوره کاهش روابط تهران و لندن، حمایت‌های بریتانیا از اعراب افزایش یافت ولی اینک این حمایت‌ها کاهش یافته است. در این دوران، اعراب به جای توجه اصلی به مناسبات با لندن، روی اعمال فشار بر موسسه‌های حقوقی و بانکی و استفاده از موسسه‌های خصوصی روابط عمومی در جهت سیاهنمایی درباره ایران حساب باز کرده‌اند. باید دانست که بریتانیا هم مانند همه کشورها به دنبال کسب منافع خود است و طرفدار ایران نیست اما می‌توان با بازی دقیق و منطقی، منافعمان را تامین کنیم.
باید لابی حامی در لندن داشته باشیم
تفرشی با ضروری دانستن داشتن لابی و اتاق فکر در لندن عنوان کرد: لندن، شهر لابی‌ها و اتاق‌های فکر و اندیشکده‌هاست؛ تا وقتی در لندن لابی نداشته باشیم، نمی‌توانیم در حاکمیت بریتانیا نفوذ کنیم. از سوی دیگر، نداشتن لابی در لندن موجب می‌شود لابی‌های دیگر از جمله لابی‌های حامی اسرائیل و اعراب به راحتی علیه ما فعالیت کنند. برخورد انفعالی و انزواجویانه با امکانات گسترده موجود در بریتانیا موجب می شود که رقبای ما از این ارتباطات و امکانات به نفع خود بهره بگیرند و ما صرفا به جای برخورد فعال و آفندی به برخورد پدافندی و عکس‌العملی در گوشه رینگ بسنده کنیم.
او در پاسخ به این سوال که به نظر شما چه زمانی دو کشور تصمیم به اعزام سفیر می‌کنند؟ گفت: هم‌اینک عزم ارتقای روابط میان دو کشور وجود دارد و تهران و لندن به سمت گسترش روابط حرکت می‌کنند. به نظر می‌رسد با تثبیت مجلس جدید، مانع ارتقای روابط از سوی ایران هم برداشته شود.
تفرشی افزود: در ارتباط با روابط تهران و لندن باید دانست، پیشینه این روابط مسلما خوشایند ایرانیان و کاملا مثبت نبوده است. در این مسیر ایران نه لازم است ببخشد و نه گذشته را فراموش کند، بلکه بر اساس منافع راهبردی ملی ایران در جهت تنظیم و اجرای دیپلماسی نوین و فعال خود در منطقه و جهان غرب کوشا باشد و ضمن نگاه به آیندن و درس گرفتن از گذشته، بهترین تصمیم را در ارتباط با غرب به خصوص لندن اتخاذ کند.