دوری تهران و آنکارا خسران بزرگی برای منطقه است

محمدعلی دستمالی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایلنا، با اشاره به سفر احمد داود اغلو به تهران و کاهش روابط ایران و ترکیه در ماه‌های گذشته گفت: وقتی آقای روحانی برای اولین بار به ترکیه سفر کرد، خبرنگاری ترک از رئیس جمهور در نشست خبری مشترکش با آقای اردوغان پرسید آیا شما به بشار اسد برای پیروزی در انتخابات تبریک گفته‌اید؟ که آقای روحانی گفت بله.

ایران ترکیه در موضوع سوریه اختلاف نظر جدی دارند

او ادامه داد: پاسخ آقای روحانی به این سوال آنقدر برای اردوغان ناراحت‌کننده بود که او نتوانست خود را کنترل کند و ناراحتی و دلخوری در چهره‌اش موج می‌زد. این مثال ساده نشان می‌دهد که اختلاف نظر بر سر مسئله سوریه، میان ایران و ترکیه یک مسئله جدی است.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه پرونده سوریه به یکی از پرچالش‌ترین و پرتنش‌ترین پرونده‌های بین‌المللی تبدیل شده است، اظهار داشت: تنش و چالش این پرونده آنچنان سهمناک است که ضربات بسیاری بر پیکره روابط کشورهای مجاور سوریه، منطقه و وضعیت بین‌المللی گذاشته و تهران و آنکارا نیز نسبت به این مسئله مستنثنی نیستند.

دستمالی با بیان اینکه اختلاف نظر ایران و ترکیه درباره آینده سوریه و شخص بشار اسد آسیب جدی در روابط دو کشور وارد کرده است، تصریح کرد: من فکر می‌کنم هیچ پرونده‌ای به اندازه سوریه در دو دهه گذشته به روابط تهران و آنکارا این گونه آسیب نزده است.

ایران و ترکیه رقیب همیشگی و دوستان موسمی هستند

او با اشاره به روابط تهران و آنکارا در سال‌های گذشته خاطرنشان کرد: برخی می‌گویند ایران و ترکیه رقیب همیشگی و دوستان موسمی هستند. با این حال‏، من این نظر را قبول ندارم. با آنکه ایران و ترکیه همیشه رقیب یکدیگر بوده‌اند‏‏ ولی از ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری بنیادین و رابطه مبتنی بر حسن همجواری برخوردارند. متاسفانه به خاطر اختلافات ایران و ترکیه در مورد سوریه، هیچ‌گاه دو کشور فرصت نکردند تا روابطشان را در حوزه‌های دیگر، چنان که باید و شاید حفظ کنند.

این کار‌شناس مسائل ترکیه با یادآوری دیدگاه‌های ایران و ترکیه درباره آینده سوریه و بشار اسد، ابراز داشت: آقای اردوغان به شدت به دنبال رفتن بشار اسد و سقوط نظام کنونی سوریه است و ایران هم حفظ نظام سوریه و بشار اسد را خط قرمز خود در منطقه می‌داند و به دنبال حفظ اوست. با وجود این اختلاف‏، هیچ‌گاه دو کشور به دنبال راه سوم و دستیابی به راه حل مطلوب نرفته‌اند و این مسئله آسیبی جدی به روابط دو کشور زده است.

دستمالی ادامه داد: با این حال و با وجود تنش‌ها و اختلافات جدی تهران و آنکارا درباره سوریه‏، من سفر داوود اغلو به تهران را فال نیک می‌گیرم و حتی اگر دو کشور نتوانند درباره سوریه و نشست ژنو۴ به توافق نسبی برسند‏، نفس تلاش‌ آن‌ها برای حفظ و تقویت روابط اقدام قابل تحسینی است.

او در پاسخ به این سوال که چه الگویی برای برون رفت سوریه از بحران کنونی می‌تواند مورد توافق مشترک تهران و آنکار قرار گیرد؟ بیان کرد: فکر نمی‌کنم دو طرف در کوتاه‌مدت بتوانند به راهکاری برسند و ما بیش از آنکه به راهکار مشترک تاکید کنیم باید روی مکانیسم یا ظرفیت نزدیک شدن به یکدیگر تاکید داشته باشیم.

این کار‌شناس مسائل سیاست خارجی در تشریح بیشتر این مسئله یادآور شد: ایران در سوریه و بر شخص بشار اسد و شاکله سیاسی این کشور از نفوذ خوبی برخودار است و آن‌ها از ایران حرف‌شنوی دارند. آقای اردوغان و داوداغلو و مجموعه حزب عدالت و توسعه هم نفوذ بسیار زیادی بر روی مخالفان بشار اسد و جریان معارضه برخودار است و از آنها حرف شنوی می‌کنند. فکر می‌کنم این دو ظرفیت می‌تواند در برخی حوزه‌ها در کنار یکدیگر قرار گرفته و راه را برای برون‌رفت از وضعیت کنونی هموار کند.

دستمالی اضافه کرد: اگر مبنای قضیه به جای رقابت با یکدیگر تلاش برای حل بحران باشد‏ و دو طرف ضرورتاً به حفظ صد در صدی همه منافع خود فکر نکنند و از ظرفیت‌های منطقی شان استفاده شود، می‌توان مخالفان و دمشق را پشت یک میز قرار داد و امیدوار به حل بحران بود. ما باید بدانیم ایران و ترکیه بیشتر از عربستان، قطر، روسیه، آمریکا و عراق یا هر کشور دیگری درباره سوریه می‌توانند ابتکار عمل جدی‌تر و بهتری برای حل بحران داشته باشند.

او در پاسخ به این سوال که آیا ترک‌ها دیدگاه‌شان را مبنی بر اینکه حق دخالت در سوریه و رفتن بشار اسد را تغییر داده‌اند؟ عنوان کرد: تا این لحظه نه تنها ترکیه بلکه آمریکا هم دیدگاهش را تغییر نداده است ولی من تردید ندارم اگر راه مشارکت مخالفان بشار اسد در مشارکت در شاکله­ سیاسی سوریه هموار شود به‌‌ همان اندازه هم می‌توان امیدوار به حل و فصل بحران سوریه بود. اگر بشار اسد در یک انتخابات دموکراتیک، آزاد و به شرط حضور مخالفان، آرای مردم را به دست آورد، آنگاه نه تنها ترکیه بلکه آمریکا هم بهانه‌ای نخواهند داشت.

این تحلیلگر مسائل ترکیه در پاسخ به این سوال که ترک‌ها، ایران پسابرجام را تهدید می‌دانند یا فرصت؟ گفت: در دوران تحریم‌، ترکیه برای ایران بد نبود و برای تهران فرصت‌سازی کردند و در کنار ایران بودند و تهران توانست از مزیت‌های سیاسی و اقتصادی ترکیه استفاده کند.

دستمالی با تاکید بر اینکه در دوران پسابرجام ایران به شکل جدی‌تر و نمایان‌تر در حال ورود به معادلات منطقه‌ای است، اظهار داشت: شاید این مسئله از منظر منافع اقتصادی ترکیه چندان برای آنکارا جالب نباشد، ولی هنر دیپلماسی آن است که نگذارد رقابت به شکل تهدید نمایان شود. ما اگر به سیمای منطقه بنگریم مشاهده می‌کنیم دو کشوری که بیشترین ظرفیت را برای همکاری و مدیریت شرایط دارند، ایران و ترکیه هستند و در شرایط مطلوب در روابط این دو کشور، عربستان دست بالایی در منطقه نخواهد داشت.

ایران برای ترکیه‏، دروازه ورود به شرق محسوب می‌شود

او با اشاره به ظرفیت‌های ایران و ترکیه برای یکدیگر یادآور شد: ایران برای ترکیه‏، دروازه ورود به شرق محسوب می‌شود که از ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری بالایی برخودار است. ترکیه نیز برای ایران، دروازه ورود به غرب است.

این کار‌شناس مسائل سیاست خارجی با اشاره به توافق قبلی دو کشور برای دستیابی به حجم ۳۰ میلیاردی تبادلات تجاری تصریح کرد: این رقم با توجه به ظرفیت‌های دو کشور، یک رقم دست نیافتنی و چندان طلایی نیست ولی در این سال‌ها میزان روابط اقتصادی و تجاری دو کشور کاهش هم یافته است که می‌توان با مدیریت پرونده‌ها و عدم مداخله سطح روابط را افزایش داد.

ترکیه وارد مسیر ضربه زدن به ایران نخواهد شد

دستمالی در پاسخ به این سوال با توجه به اختلافات ایران و ترکیه درباره سوریه و نزدیکی دیدگاه ریاض و آنکارا در این باره، آیا ترک‌ها به سمت ائتلاف با سعودی علیه تهران خواهند رفت؟ خاطرنشان کرد: ترکیه با عربستان منافع همسویی دارد و در حوزه‌های بسیاری همکاری بسیاری دارند و روابطشان بالا است ولی با توجه به‌شناختی که از حزب عدالت و توسعه دارم، ترکیه وارد مسیر ضربه زدن به ایران نخواهد شد.

او ادامه داد: ترک‌ها باهوش‌تر از آن هستند که وارد رویارویی مستقیم و پرتنش با بازیگر قدرتمندی چون ایران شوند و سفر داوود اغلو به تهران هم نشان می‌دهد که او تنش‌زدایی میان دو کشور را دنبال می‌کند. از سویی، ترک‌ها با روس‌ها تنش‌هایی جدی با یکدیگر دارند و لجاجت‌های پوتین و اردوغان باعث ضربه خوردن اقتصاد دو کشور شده است و در این اتمسفر، ایران می‌تواند به عنوان میانجی منصف وارد میدان شود.

دوری ایران و ترکیه خسران بزرگی برای منطقه است

این کار‌شناس مسائل ترکیه در پاسخ به این سوال که آیا نزدیکی تهران و مسکو موجب احساس خطر آنکارا نمی‌شود؟ ابراز داشت: این نگاه غلطی در سیاست خارجی است که فکر شود افزایش همکاری با یک کشور در ضدیت با کشور ثالثی است. میان ایران و ترکیه ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری وجود دارد و نزدیکی تهران و مسکو نمی‌تواند موجب احساس خطر آنکارا شود.

دستمالی افزود: دوری ایران و ترکیه خسران بزرگی است که کشورهای منطقه بابت آن ضربه خواهند خورد.