اقدامات مطالعاتی و تجربه‌ای مورد اشاره آژانس، خلاف NPT نیست
استاد و رییس دانشکده علوم سیاسی و امور جزایی دانشگاه جنوب آلاباما در گفتوگو با ایلنا به بررسی گزارش مدیرکل آژانس نسبت به فعالیت‌های پیشین و حال ایران پرداخت.
سرانجام یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه گزارش نهایی خویش را در رابطه با فعالیت‌های پیشین و حال هسته‌ای ایران منتشر کرد.
او پیشتر گفته بود گزارشش نه سیاه است و نه سفید؛ گزارش وی نیز نشان از همین گفته بود و خاکستری بودن مهمترین ویژگی آن بود. با این حال، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاست خارجی اعتقاد دارند گزارش آمانو علیرغم داشتن برخی نقاط ضعف و سیاه، می‌تواند زمینه‌ساز ختم پرونده فعالیت‌های پیشین و حال ایران موسوم به PMD باشد.
دکتر نادر انتصار، استاد و رییس دانشکده علوم سیاسی و امور جزایی دانشگاه جنوب آلاباما و نویسنده «گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران» در این گفتوگو گزارش آمانو درباره فعالیت هسته‌ای ایران را تحلیل می‌کند:
ارزیابی اولیه‌تان از گزارش مدیرکل آژانس نسبت به فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران چیست؟
گزارش اخیر مدیرکل آژانس موارد مثبت و موارد منفی داشت. گویا هدف مدیرکل این بود که یکی به نعل بزند یکی به میخ و دو پهلو گزارش تهیه کند.
گزارش آمانو درباره فعالیت‌های پیشین عینی، واقع‌گرا و واقعیت‌محور و بر اساس اسناد و مداراک تنظیم شده است؟
برخی از مدارک که آمانو از آن استفاده کرده مدارکی هستند که خود آژانس طبق بازرسی‌های خود به دست آورده است و برخی دیگر از مدارک آنهایی هستند که سازمان‌های جاسوسی برخی از کشورهای ضد ایران به آژانس داده‌اند و صحت آنها مشکوک است. بنابراین نمی‌توان گفت که آژانس بر اساس اسناد و مداراک کاملا عینی و واقع‌گرا گزارشش را تهیه کرده است.
گزارش نهایی آژانس لحن ملایم‌تری از گزارش سال ۲۰۱۱ دارد
گزارش نهایی آژانس درباره فعالیت‌های پیشین ایران با گزارش آژانس در سال ۲۰۱۱ که ایران با ۱۲ اتهام روبه‌رو شد، چه تفاوت‌هایی دارد؟
گزارش نهایی آژانس لحن ملایم‌تری از گزارش سال ۲۰۱۱ دارد٬ ولی گزارش نهایی آژانش دوباره همان اتهام‌های گزارش قبلی را تکرار کرده است.
چرا این گزارش آژانس با گزارش‌های پیشین آژانش تفاوت‌های فاحشی دارد؟
هدف اصلی این گزارش این بود که سعی شود گزارشی کامل تهیه شود که نه به نفع ایران باشد و نه به نفع کشورهای مقابل ایران. به نظر من آژانس و مدیرکل آن گزارش معتبری را تهیه نکردند و مقتدرانه و مستقل عمل نکردند.
مهمترین نکاتی که در گزارش اخیر آژانس درباره ایران آمده، شامل چه موضوعاتی است؟
مهمترین نکاتی که گزارش اخیر آژانس در روی آنها تاکید کرده، این است که هیچ مدرکی در مورد نقل غیرقانونی اورانیوم پیدا نکرده است و آژانس تمام اورانیوم غنی شده توسط ایران را بازرسی کرده و روی آنها صحت می‌گذارد.
آمانو نشان داده شخص مستقلی نیست
آمانو در گزارشش مدعی است که نمی‌تواند در خصوص برخی از مسائل قضاوت نهایی را داشته باشد. دلیل این عدم قضاوت نشات گرفته از چه مسئله‌ای است؟
یکی از دلایل به خود آمانو مربوط می‌شود. او در تمام دوران ریاست خود نشان داده که شخصی مستقل نیست و بیش از حد محافظه‌کار است. یکی دیگر از دلایل این است که آژانس در گزارشات خود در مورد سایر کشورها هم گفته است که نمی‌تواند در خصوص برخی از مسائل مربوط به آنها قضاوت نهایی را داشته باشد. وقتی این نوع جملات در مورد کشوری مانند برزیل یا کره جنوبی گفته می‌شود موضوع ختم شده در نظر گرفته می‌شود ولی وقتی پای ایران در میان است کشورهای غربی از آن بامبول سیاسی درست می‌کنند.
در گزارش آژانس آمده است که تا سال ۲۰۰۳ ساختاری برای توسعه انفجارهای هسته‌ای وجود داشته و طیفی متنوعی از اقدامات تا سال ۲۰۰۹ ادامه دارد. آیا این اقدامات مطالعاتی ایران که اغلب کاربردهای دوگانه دارد خلاف ان.پی.تی است؟
خیر. هچ گونه از اقدامات مطالعاتی و تجربه‌ای که گزارش آژانس به آن اشاره می‌کند خلاف ان.پی.تی نیست و حق مسلم هر عضوی است که اگر مایل بود چنین اقدامات مطالعاتی و تجربی را انجام دهد.
چرا با وجود چندین بار نمونه‌گیری و بازدید از پارچین، آژانس می‌گوید نمی‌تواند درباره پارچین قضاوتی داشته باشد؟
کارکرد آژانس این گونه نشان می‌دهد که می‌خواهد پارچین را همواره به صورت شمشیر دموکلوس روی سر ایران نگاه دارد. اگر آژانس مدارکی از غنی‌سازی اورانیوم در پارچین دارد باید آن را ارائه دهد. اگر مدرکی ندارد از نظر قانونی حق ندارد به مسائلی که از به کارکرد آژانس مربوط نیست وارد شود و اظهار نظر کند.
آیا با این آژانس می‌توان پرونده پی.ام.دی را مختومه دانست؟
گرچه هدف این گزارش پایان دادن به پرونده موسوم به پی.ام.دی بود ولی در عمل گزارش آمانو پرونده پی.ام.دی را برای همیشه نمی‌بندد و به در آینده اگر کشوری خواست دوباره می‌تواند این پرونده را بر ضد ایران استفاده کند.
روابط ایران و آژانس در آینده روندی ملایم‌تر از گذشته خواهد داشت
آمریکا پس از انتشار این گزارش اعلام کرد که به مختومه اعلام شدن پرونده موسوم به پی.ام.دی در شورای حکام رای خواهد داد. چرا آن همه اصرار بر مقصر نشان دادن ایران به این تعجیل در بسته شدن پرونده در شورای حکام منتهی شده است؟
اصرار آمریکا در مقصر نشان دادن ایران این است که در آینده از این موضوع بتواند استفاده کند. مختومه اعلام شدن پرونده موسوم به پی.ام.دی در شورای حکام به این معنی نیست که ایران خلاف عمل نکرده است. گزارش آمانو به آمریکا این فرصت را می‌دهد که در آینده ایران را تحت فشار قرار دهد و تقاضاهای بیشتری از ایران داشته باشد.
روابط ایران و آژانس پس از مختومه شدن پرونده فعالیت‌های پیشین را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
به نظر من روابط ایران و آژانس در آینده روندی ملایم‌تر از گذشته خواهد داشت٬ ولی با توجه به برخورد آژانس با ایران این روابط آنطور که انتظار می‌رود کاملا عادی نخواهند شد.
گفتوگو: ابراهیم ترقی‌نژاد