لاریجانی و هم‌نوایی مجلس در تصویب برجام
متن برجام در حالی در مجلس شورای عالی امنیت ملی شورای نگهبان، در نهایت توسط مقام معظم تصویب شد که اتفاقات ریز و درشتی برای رساندن آن بدین مرحله گذشت.
به گزارش خبرنگار پارلمانی ایلنا، احتمالا وقتی رییس مجلس از «بدعهدی برخی نمایندگان سخن گفت و اینکه عده‌ای از شادی مردم ناراحتند»؛ خود دلواپسان هم باور نمی‌کردند که لاریجانی اینگونه سکوتش را بشکند و انتقادهای تند خود را به مخالفان برجام در مجلس بگوید.
مخالفان برجام لاریجانی را دور زدند
شاید نخستین کلیدهای اختلاف میان دو فراکسیون اصلی مجلس بر سر برجام ازسوی غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی نماینده مردم رشت و عضو فراکسیون اکثریت رهروان ولایت گشوده شد. وقتی بیش از ۴۰ روز پیش و درحالی که چندروزی از تشکیل کمیسیون ویژه برجام با حضور ۹ عضو منتقد دولت و مخالف اصل مذاکرات از ۱۵ عضو ممکن می‌گذشت، این نماینده مجلس به ایلنا گفت: «در انتخاباتی که در صحن مجلس برای انتخاب اعضای کمیسیون ویژه برگزار شد، از صداقت آقای لاریجانی سوءاستفاده شد و در عمل سر فراکسیون رهروان ولایت به‌عنوان فراکسیون اکثریت در مجلس کلاه گذاشتند. قرار بر این بود که فراکسیونی عمل کنیم اما درنهایت دو سوم اعضا را مخالفان سرسخت دولت و اصل مذاکرات تشکیل دادند.»
جالب اینجا بود که جعفرزاده اینگونه از مخالفت‌ها با برجام روایت می‌کرد: «اعضای کمیسیون ویژه طوری به استقبال آقای جلیلی می‌روند که انگار رئیس مجلس وارد شده و ایشان درحالی مورد عزت و احترام و تکریم ویژه قرار می‌گیرد که اعضای تیم مذاکره‌کننده فعلی فقط به فلک بسته نشدند.»
بماند که روایت پشت‌پرده این دست مخالفت‌ها٬ جعفرزاده تنها نبود و دیگرانی نیز روایت این وضعیت را شرح می‌دادند؛ چه اینکه هادی شوشتری نیز به ایلنا می‌گفت: «اکثریت اعضای کمیسیون ویژه کسانی هستند که از اساس با مذاکرات مخالفند و هیچگاه اقناع نمی‌شوند.» عزت‌اله یوسفیان ملا رییس کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس در مورد حضور اعضای غیرعضوی همچون حمید رسایی و مهدی کوچک‌زاده می‌گفت: «حضور افراد غیرعضو تنها با دعوت هیات رییسه کمیسیون برجام امکان‌پذیر است.»
از هشدار آرانی درباره انتشار دو گزارش تا صدور بیانیه
همزمان با نزدیک‌شدن به پایان کار کمیسیون ویژه بررسی برجام، اختلاف‌ها میان اقلیت موافق و اکثریت مخالف برجام به اوج رسید و کار به جایی رسید که عباسعلی منصوری‌آرانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و کمیسیون برجام حدود ۱۰ روز پیش از تهیه گزارش به ایلنا گفت: ما تمام تلاش خود را برای ارائه یک گزارش به صحن علنی مجلس انجام خواهیم داد اما اگر دو طیف شدیم و به اجماع نرسیم، لاجرم ناچار به انتشار دو گزارش خواهیم بود.» اتفاقی که نهایتاً با انتشار بیانیه‌ای با امضای ۵ عضوی که به نحوه تهیه گزارش نهایی انتقاد داشتند، افتاد و منصوری آرانی با انتشار پیامی کوتاه در صفحه اینستاگرامش از آن «به خدا پناه برد» و نوشت: «امروز شنبه یازدهم مهرماه در کمیسیون برجام برخلاف قاعده‌ای که قرار بود گزارش تدوین شود و مبنای آن کمیته‌ها بودند یک مرتبه گزارشی تدوین شده با ادبیات مشخص ارائه شد.
چندروز بعد از آن بود که مشخص شد چند دانشجوی نزدیک به جریان تندروی مجلس روی گزارش اعضای کمیسیون خط می کشیدند و آنگونه که خودشان می خواستند گزارش را تغییر می دادند.
پیروزی دلواپسان در تهیه گزارش نهایی
در چنین فضایی، کمیسیون برجام با مدیریت زاکانی به کار خود ادامه داد و پس از چندین بار دیرکرد در ارائه گزارش نهایی و اتمام مسئولیت واگذار شده به این کمیسیون ازسوی مجلس، نهایتاً نوبت به تشکیل جلسه جنجالی پایانی رسید. جلسه‌ای که در پایان با خروج ۳ عضو کمیسیون برجام از آن، انتشار بیانیه‌ای به امضای ۵ عضو به هر ضرب و زوری به اتمام رسید و سرانجام آن تصویب گزارشی با ۶ رای موافق و ۴ رای مخالف بود که اگرچه در صحن علنی مجلس توسط نقوی‌حسینی قرائت شد اما حتی زاکانی هم به تهیه آن در خارج از مجلس و عدم استفاده از گزارش کمیته‌های پنج‌گانه به دلیل «خنده‌دار بودن» این گزارش‌ها به زعم خود، اعتراف کرد و این درحالی بود که اگر تاجگردون، پزشکیان و منصوری‌آرانی سه نماینده مخالف روند تهیه گزارش از جلسه خارج نمی‌شدند و در کنار ۴ عضو مخالف دیگر کمیسیون، رای منفی خود را به این گزارش کذایی می‌دانند، هیچگاه به صحن نمی‌رسید.
از تحصن تا پیامک؛ خط آتش دلواپسان فعال شد
در ادامه مخالفان برجام که در راند نخست حریف را به گوشه رینگ برده‌بودند، تمام هم خود را بر ناک‌اوت کردن رهروان ولایت حامی برجام به کار بستند و درحالی که ازسویی تحصن 6 روزه روبروی مجلس را سازمان‌دهی کردند که البته یکی از نمایندگان از ساماندهی تحصن ها به ایلنا گفت. هرچند جریان تندرو بیکار ننشست و در کنار تحصن، ارسال هماهنگ پیامک به نمایندگان را نیز برنامه‌ریزی کرد.
درحالی که نادر قاضی‌پور، نماینده روراست ارومیه از شیوه ارسال و مدیریت پیامک‌ها پرده برداشت و به ایلنا گفت: «سیستم هماهنگی از مشهد و اهواز ارسال این پیامک‌ها به نمایندگان را مدیریت می‌کند.»
منصور حقیقت‌پور، نماینده مردم اردبیل و از اعضای حامی برجام در کمیسیون ویژه از محتوای آن رونمایی کرد: «این پیامک‌ها به طور مفصل برای من هم آمد و امواتمان را شامل حال کردند، فحش دادند، تهدید کردند که پرونده‌تان را در شورای نگهبان می‌بندیم و ما هم گفتیم ایرادی ندارد.» ضمن آنکه کاظم جلالی هم از بی ادبانه بودن و تحمل کردن پیامک ها سخن گفته بود.
با این وجود، ارسال پیامک‌ها تنها بخشی از پروژه مخالفان برای ممانعت از تصویب برجام در مجلس بود و همزمان با آن، تحصنی با حضور نهایتاً ۲۰۰ شرکت‌کننده روبروی درب مجلس به مدت ۶ شبانه‌روز با تمام امکانات اعم از چادر و خورد و خوراک برگزار شد که از سوی حداقل ۳ خبرگزاری رسمی، ده‌ها پایگاه خبری و چندین روزنامه کثیرالانتشار حمایت شد و مهم‌تر از آن با حضور و البته سخنرانی نمایندگان مخالف برجام در جمع متحصنان ادامه یافت .
این تحصن درحالی پس از 6 شبانه‌روز پایداری، میدان را خالی کرد که هفته‌نامه خبری-تحلیلی »خط حزب‌الله» که به صورت مکتوب در بیت رهبری منتشر می‌شود، از «نارضایتی رهبر انقلاب» از برگزاری آن خبر داد با تاکید بر «خواسته رهبری برای جمع‌آوری آن»، از قول عمارلو، یکی از متحصنان نوشت: «از چند مسیر موثق، مطلع شدیم که رهبر انقلاب با ادامه این تحصن مخالف هستند» و ادامه داد: «پس از اطلاع یافتن از موضع دفتر معظم‌له مبنی بر اتمام تحصن، ما نیز همانند سربازی مطیع فوراً اقدام به اتمام تحصن کردیم.» این متحصن دلواپس که خود را« سرباز مطیع رهبری» نامید، در ادامه معترف شد: در عین حال که رهبر انقلاب همواره بر لزوم نقد صحیح تاکید داشتند اما بارها در سال‌های اخیر در چند سخنرانی، نارضایتی خود را نسبت به اقدامات غیرمتعارف، غیرقانونی و ناشایسته اعلام کردهبودند.
سیمان‌کاری صالحی و اعدام ظریف در دستور کار اصولگرایان
با وجود همه این حاشیه‌های «خشن‌تر» از متن، موج اصلی حملات مخالفان برجام در نشست علنی روز یکشنبه مجلس (19 مهرماه) به راه افتاد و کار به جایی رسید که روح‌الله حسینیان، یکی دیگر از اعضای پایداری مخالف برجام، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی را به دفن با سیمان در تاسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک تهدید کرد و درحالی که برخی میگفتند حسینیان قصد مزاح و «شوخی» داشته، خود روح الله حسینیان در بیانیه ای گفت که شوخی نداشته است. مسعود پزشکیان، یکی از سه عضو کمیسیون برجام که در اعتراض به تخطی از روش‌مندی و کمیته‌محوری در تهیه گزارش نهایی، آخرین جلسه کمیسیون را ترک کرده‌بود، با تاکید بر اینکه صحبت‌های حسینیان «خلاف انسانیت» بوده، به ایلنا گفت که گویا به ایشان گفته‌اند که زیر سیمان دفن‌تان می‌کنیم. البته مدعی شده‌اند که این حرف را به شوخی گفته‌اند اما مسئله اینجاست که چه به شوخی و چه جدی، چنین ادبیاتی در شأن مجلس نبوده و درست نیست. به‌هر حال بعضی اوقات، عده‌ای حرف‌های جدی را به شوخی می‌گویند. یعنی حرف‌شان را می‌زنند و بعد می‌گویند، شوخی کردم و این کار بسیار نادرستی است.»
تصویب برجام و شکاف در مجلس
با تمام این تفاسیر، علی لاریجانی که در پاسخ به تذکرات پایداری‌های مجلس حاضر به بیان اصل قضیه نشده‌بود، در پاسخ به بانوی منتقدی در همایش امر به معروف و نهی از منکر، لب به سخن گشود و اعلام کرد، «برخی از نمایندگان در جریان تصویب دوفوریت طرح اجرای برجام وفای به عهد نکردند» و این درحالی بود که پیش از او بهروز نعمتی، عضو شورای مرکزی فراکسیون رهروان ولایت در گفت‌وگو با ایلنا حتی از خلف‌وعده اصولگرایان در جریان تصویب طرح یک‌فوریتی برجام هم پرده برداشت و اعلام کرد: «ما در فراکسیون رهروان ولایت، برای ایجاد همدلی نشست‌های متعددی با فراکسیون اصولگرایان برگزار کردیم که آخرین جلسه هم شنبه‌شب بود که از ساعت ۲۱ تا ۲۳ برگزار شد و علی‌اصغر زارعی و علیرضا زاکانی هم به عنوان نماینده فراکسیون اصولگرایان حضور داشتند و پس از اینکه به توافق رسیدیم، قرار شد در نشست روز یکشنبه طرح به رای بگذاریم اما در نهایت خُلف وعده شد.
نعمتی که علاوه بر «مخالفت با تشکیل کمیسیون ویژه با ترکیب 5+5+5 از روز نخست»، معتقد است درصورتی که در انتخابات تشکیل این کمیسیون شرکت می‌کرد، «قطعاً رای می‌آورد»، گفت که«هنگامی که لیست مشترک بیرون آمد، به عنوان عضو فراکسیون مقید به تبعیت از تصمیم‌‌ها» بوده و با این وجود تصریح کرد: «هر زمان با دوستانمان در فراکسیون اصولگرایان بر سر موضوعی تفاهم کردیم، آنها زیر میز زدند و واقعا نمی‌دانم اسم این کار چیست» و این درحالی بود که او پیش‌تر گفته‌بود: «اختلاف میان دو فراکسیون رهروان ولایت و اصولگرایان به زمان انتخاب رئیس مجلس و هیات رئیسه در روزهای نخست کار مجلس نهم باز‌می‌گردد.
رودست خوردیم!!!
این مسئله در صحبت‌های کاظم جلالی به نوعی دیگر نمود یافت و جلالی در توضیح اتفاق‌های شب قبل از تصویب طرح اجرای برجام در مجلس گفت: «درباره جزئیات، شب قبل تصویب آن جلسه گذاشته شد و به توافق نهایی رسیدیم... آقای لاریجانی طبق تصمیات شب قبل از تصویب جزئیات که نمایندگان هر دو فراکسیون با دبیر شورای عالی امنیت ملی داشتند، اقدام کرد. ولی بعضی از دوستان بر خلاف توافقات قبلی شاکی شدند و ادبیات تندی را نسبت به رئیس مجلس اتخاذ کردند.
جلالی همچنین گفت: من به دوستان گفتم در پایان آن جلسه شنبه بیایید زیر این طرح را امضا کنید تا فقط امضای ما این زیر نباشد، امضای شما هم باشد، گفتند ما امضا نمی‌کنیم. گفتم یعنی توافق را قبول ندارید؟ گفتند خیر، ما توافق را قبول داریم اما چون حدس می‌زنیم فراکسیون شما سر گزارش برجام می‌خواهند آبستراکسیون کنند تا نهایی نشود، ما امشب می‌خواهیم گزارش برجام را نهایی کنیم و فردا بخوانیم. اگر اعضای فراکسیون شما حضور داشته باشند و گزارش برجام خوانده شود ما مشکلی با طرح نداریم» و در پایان با ابراز تعجب و ناباوری از ادعالی بذرپاش مبنی بر عدم پذیرش توافق میان دو فراکسیون، گفت: عین عبارتی که آقای بذرپاش به من گفت این بود که «چرا آنقدر اصرار دارید که من امضا کنم؟ من حاضرم فردا پشت تریبون مجلس بیایم و بگویم ما این طرح را قبول داریم». باز ما اینجا رودست خوردیم. دوستان فراکسیون ما که در برجام بودند، براین باور بودند که گزارش کمیسیون ویژه ایرادات زیادی دارد اما آقای دکتر لاریجانی با خواهش از دوستان خواست که داخل جلسه بروند و گزارش خوانده شد ولی باز دوستان به تعهد خود عمل نکردند و زمانی که طرح دوفوریتی مطرح شد، آقای دکتر توکلی از طرح طرفداری کرد ولی باز جمعیت آنها رأی لازم را ندادند. حتی برخی دوستانی که در جلسه توافق کردند باز رأی منفی دادند.
ممانعت اصولگرایان از تصویب دوفوریت طرح برجام
با این حال این پایان کار مخالفان برجام نبود و شاید اوج موفقیت دلواپسان در به خاک مالیدن پشت رهروان ولایت، هنگامی بود که فراکسیون اقلیت اصولگرا به شانتاژهای دو جریان پایداری با نقش‌آفرینی پررنگ رسایی و کوچک‌زاده و جبهه رهروان، فراکسیون متبوع زاکانی کار خود را کرد و مانع از تصویب دوفوریت طرح اجرای برجام در مجلس شد.
اتفاقی به که گفته ابوذر ندیمی، یکی از مهمترین لابی‌گرهای فراکسیون رهروان ولایت ناشی از کم‌کاری 5 نماینده عضو این فراکسیون بود. نماینده مردم لاهیجان در این رابطه به ایلنا گفت: «در جریان رای‌گیری طرح دوفوریتی اجرای برجام هم شاهد کم‌کاری حدود ۴ الی ۵ نفر از نمایندگان بودیم که متاسفانه در زمانی که باید رای خود را اعلام نکردند و این کم‌کاری منجر به عدم تصویب دوفوریت این طرح شد. طرحی که با امضای 100 نماینده در دستور کار مجلس قرار گرفت اما درنهایت از آن‌جا که موفق به کسب 164 رای از 247 رای‌دهنده یعنی دوسوم حضار در نشست علنی آن روز مجلس نشد، در برابر 62 رای مخالف 10 رای ممتنع نمایندگان سر خم کرد و درنتیجه تنها یک‌فوریت آن به تصویب رسید و باز کار بررسی برجام در مجلس ادامه یافت.
تصویب طرح در دقیقه 90 و اشک دلواپسی
دو روز بعد، در جلسه علنی بیست و یکم آبانماه، پس از آنکه مجلس با ۱۶۱ رأی موافق، ۵۹ رأی مخالف و ۱۳ رأی ممتنع جزییات طرح برجام را تصویب کرد٬ مهدی کوچک‌زاده درحالی که تا مرز سکته عصبانی بود در جمع خبرنگاران حاضر شد و طرح اجرای برجام را «طرح لاریجانی» دانست و علی‌اصغر زارعی هم درحالی که به ظاهر می‌خواست کوچک‌زاده را آرام کند، کنترل از کف داد و زیر گریه زد!
سکوت لاریجانی ادامه دارد...
با وجود همه این دلواپسی‌های پرآب و تاب اما رئیس مجلس همچنان سخن نمی‌گفت! لاریجانی که در جایگاه رئیس مجلس بارها پاسخ تذکرات گاه و بیگاه مخالفان برجام را داده‌بود، تا چندروز پس از پایان کار برجام در مجلس و حتی پس از تصویب نهایی آن توسط شورای نگهبان همچنان در روزه سکوت سیاسی باقی ماند و حتی هنگامی که حمید رسایی با بالابردن پلاکارد تصویب برجام در مجلس را «قانون‌شکنی رسمی» خواند و مهدی کوچک‌زاده به افشای صحبت‌های مطرح شده در نشست غیرعلنی 20 دقیقه‌ای سه‌شنبه (21 مهرماه) پرداخت و اعلام کرد که دیشب لاریجانی پیش او رفته و گفته کشور تصمیم گرفته طرح باید تصویب شود و هنگامی که از لاریجانی پرسیده «این کشور که شما می‌فرمایید چه مرجع جدیدی است؟» لاریجانی تنها گفت: «همان که خودت می‌دانی.»
کوچک‌زاده همچنین به محمدرضا باهنر و توصیه وی اشاره کرد و گفت: آقای باهنر هم نزد من آمد و گفت: «دیشب آقایان لاریجانی٬ حجازی و شمخانی جلسه داشتند و تصمیم گرفته شد این طرح تصویب شود» و در واکنش به این مسئله در جمع خبرنگاران با فریاد زد: «همه بدانند این طرح٬ طرح مجلس نیست و طرح لاریجانی و شمخانی و حجازی است» و لاریجانی هم تنها اعلام کرد که «هیچ منفت شخصی‌ای از این طرح ندارد» و «همه باید در یک چنین قواره‌هایی تابع باشیم»
ناراحتی از خوشحالی مردم ایران
بماند که روز گذشته و پس از آنکه بالاخره بیانیه مشترک ظریف-موگرینی صادر و تحریم‌های اتحادیه اروپا لغو شد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور بیانیه‌اش اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی توسط ایران اعلام کرد و نهایتاً باراک اوباما نیز با انتشار بیانیه‌ای سه وزارتخانه امور خارجه، انرژی و خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا را مامور فراهم کردن مقدمات لغو تحریم‌ها علیه ایران کرد، در همایش اقتصاد مقاومتی توضیحاتی مفصل از روند مذاکرات در 12سال اخیر ارائه کرد و ضمن تاکید بر برگزاری بیش از 20 جلسه توسط شورای هسته‌ای به عنوان تصمیم‌گیرنده اصلی در مجلس، با انتقاد کسانی که بدون اطلاع اظهارنظر می‌کنند، از واکنش »وطن امروز»» روزنامه مهرداد بذرپاش، مخالف سرسخت دولت و برجام در کمیسیون ویژه و چند روزنامه اصولگرای دیگر به لغو تحریم‌ها هم انتقاد کرد و گفت: «تاسف می‌خورم که برخی انگار از خوشحالی مردم ناراحت هستند؛ حال این که اتحادیه اروپا قبول کرده که لغو تحریم‌های این اتحادیه انجام شود و دولت آمریکا نیز چنین موضوعی را بیان کرده است؛ حال چرا طور دیگری به مردم اطلاع رسانی می‌کنند و می‌گویند که آنها روی کاغذ قدم برداشته و ما روی زمین کار می‌کنیم. چرا موضوع را طور دیگر جلوه می‌دهیم.»
رهبری آقای رئیس در ارکستر مجلس
همین رویکرد منطقی و به دور از زیاده‌گویی و اضافه‌کاری لاریجانی درحالی که با انتقاد تند دلواپسان و اصولگریان مخالف برجام روبرو شد، با تعریف و تمجید قاطبه مسئولان و همچنین عموم مردم همراه شد و بسیاری از نقش‌آفرینی موثر و درعین حال غیرعلنی رئیس مجلس تمجید کردند که همچون رهبر ارکستری که تنها وظیفه هماهنگی نوازندگان را برعهده گرفته و با یک حرکت «باتون» خود ارکستر را به صدا درمی‌آورد، مجلس نهم را با نظر بیش از 86 درصد مردم که حمایت خود از برجام را در نظرسنجی وزارت اطلاعات اعلام کردهبودند، همصدا کرد!
عهدشکنی اصولگرایان تا کی؟!
و درنهایت سوالی که علاوه بر ما برای رئیس فراکسیون رهروان ولایت همچنان مطرح است، همانی است که از ابتدا هم مطرح بود: اصولگرایان، «چرا خلف وعده می‌کنید؟«!
گزارش: علیرضا کیانپور