سوء تدبیر سعودی‌ها در مدیریت فاجعه منا قابل پیگیری است
جمعی از اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان و پیراپزشکان کشور با ارسال نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد، رسیدگی فوری به فاجعه منا را خواستار شدند.
به گزارش ایلنا، جمعی از اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان و پیراپزشکان کشور با ارسال نامه‌ای خطاب به بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد، با انتقاد از سوء تدبیر دولت سعودی در کنترل بحرانی که منجر به بروز فاجعه منا شد، عدم پاسخگویی و رسیدگی فوری به این حادثه را از منظر پزشکی قابل پیگیری دانستند و در ۴۲ بند مصادیق کوتاهی سعودی‌ها را که در بروز این فاجعه دخیل بوده است، متذکر شدند.
متن این نامه به شرح زیر است:
«بسمه تعالی
جناب آقای‌بان کی مون
دبیرکل محترم سازمان ملل متحد
با سلام و احترام
حادثۀ غم‌انگیز و تأسف‌بار منا در جریان برگزاری مناسک حج امسال در عربستان سعودی که منجر به از دست رفتن جان هزاران تن از پاک‌ترین بندگان خدا در هنگام عبادت الهی شد، موجی از غم و اندوه و تاسف را در میان کشور‌ها و ملت‌های اسلامی به راه انداخته است، در این میان سوء تدبیر، قصور و تقصیر دولت سعودی در ایجاد، استمرار و گسترش ابعاد حادثه و نیز عدم پاسخ مناسب و فوری به این فاجعه از دیدگاه فنی و تخصصی پزشکی و مدیریت بحران قابل پیگیری و رسیدگی است. در حالی که براساس علم مدیریت بحران و پیشگیری، برای کوچک‌ترین تجمعات در حد یک مسابقه ورزشی، در دنیای امروزی، جامع‌ترین تمهیدات و برنامه ریزی‌ها طراحی و پیشرفته‌ترین امکانات پیش بینی می‌شود، کمترین شواهدی از برنامه‌ریزی علمی و عملیاتی برای این تجمع میلیونی از سوی دولت سعودی مشاهده نمی‌شود که در زیر به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.
۱- عدم وجود برنامه مشخص مدیریت خطر تجمعات فوق انبوه (Mega Mass Gatherings) برای پیش بینی، پیشگیری، کاهش اثرات، آمادگی در برابر این حادثه، پاسخ (Response) مناسب و بموقع و بازیابی (Recovery) شرایط پی از وقوع حادثه.
۲- عدم اجرای اقدامات لازم جهت پیشگیری (Prevention) و کاهش اثرات (Mitigation) این نوع حوادث؛ مواردی مانند نصب سایبان و سامانه‌های تهویه‌ای برای جلوگیری از گرمازدگی
۳- عدم مدیریت صحیح ازدحام و ناتوانی در برقراری جابه جایی و حرکت صحیح جمعیت و عدم وجود مامورین راهنما در داخل جمعیت
۴- عدم اتخاذ تدابیر بموقع و طراحی و اجرای فوری برنامه‌های عملیاتی بر اساس صحنه حادثه (Incident Action Plans) جهت حل معضل پدید آمده
۵- فقدان منابع کافی مورد نیاز متناسب با حجم انبوه جمعیت؛ به ویژه آب آشامیدنی
۶- عدم پیش بینی مکان‌های استراحت برای حجاج سالخورده، معلول و بیمار در میان راه
۷- عدم پیش بینی محل خاص عبور خودرو‌ها و تیم‌های امدادی
۸- عدم پیش بینی تیم‌های امداد پزشکی بلایا (DMATs)
۹- فقدان مکان‌های استقرار پست‌های امدادی سرپایی در طول مسیر
۱۰- عدم تأمین کافی آمبولانس و اتوبوس آمبولانس جهت انتقال فوری مصدومین
۱۱- عدم پیش بینی سامانۀ اورژانس هوایی و نبود بالگرد امدادی و ملزومات آن نظیر پد فرود
۱۲- عدم پیش بینی پست امدادی پیشرفته (Advanced Medical Post) و بیمارستان صحرایی (Field Hospital) کارآمد و پاسخگو
۱۳- نبود تعداد کافی نیروی انتظامی برای انجام تدابیر فوری و ضروری
۱۴- عدم ارائۀ آموزش‌های خاص به نیروهای انتظامات و پلیس مستقر در منطقۀ حادثه
۱۵- عدم رفع انسداد بموقع مسیر پس از اطلاع از وسعت مشکلات پدید آمده
۱۶- عدم پیش بینی راه‌های خروج اضطراری در طول مسیر
۱۷- عدم پیش بینی و وجود نرده‌ها و دیواره‌های متحرک در کناره‌های مسیر (به جای دیواره‌های ثابت فعلی)
۱۸- عدم وجود برنامه تخلیه اضطراری (Emergency Evacuation Plan)
۱۹- عدم وجود امکانات اطلاع رسانی شرایط به حجاج در طول مسیر (مانند صفحات بزرگ تلویزیونی و سامانه‌های صوتی و هشدار دهنده)
۲۰- برخورد خشن، امنیتی و پلیسی با حادثه به جای برخورد مدیریتی و امداد محور
۲۱- عدم وجود عملیاتی سامانۀ هشدار سریع (Early Warning System) و نبود واکنش بموقع
۲۲- فقدان یا بی‌کفایتی امکانات پایش (Monitoring) مسیر مانند دوربین‌ها و نبود سامانۀ مراقبتی (Surveillance System) برای جلوگیری از ایجاد یا گسترش ابعاد این نوع حوادث
۲۳- عدم وجود سامانۀ فرماندهی حادثه (Incident Command System) و به تبع آن عدم استقرار پست فرماندهی حادثه (Incident Command Post) در محل برای مدیریت کارآمد، هماهنگ، صحیح و علمی حادثه
۲۴- عدم پبش بینی تدابیر بهداشتی حداقلی برای جلوگیری از وقوع حوادث ثانویۀ بهداشتی نظیر اپیدمی‌هایی چون کوروناویروس با توجه به استعداد این شرایط و حضور حجاج از پنج قارۀ جهان
۲۵- عدم وجود برنامه مشخص برای مدیریت اطلاع رسانی حادثه و نبود سامانه مشترک اطلاع رسانی (Joint Information Center) و بی خبری بستگان بسیاری از حجاج اعم از افراد سالم و حادثه دیدگان تا مدت‌ها پس از وقوع حادثه
۲۶- عدم وجود سامانۀ مدیریتی یکپارچۀ حج و عدم استفاده از ظرفیت سایر کشورهای اسلامی در مدیریت حادثه از جمله ممانعت از ورود اطبا و امدادگران هیأت مستقل پزشکی حج ایران وابسته به جمعیت هلال احمر
۲۷- فقدان مراکز بین المللی و ملی هماهنگی فوریت‌ها (International and National Emergency Coordination) در سطوح عالی و عدم وجود یا عملکرد مرکز هدایت عملیات فوریت‌ها در سطوح عملیاتی (Coordination Center)
۲۸- عدم وجود تریاژ مناسب در صحنه حادثه برای اولویت بندی انتقال مصدومین حادثه
۲۹- عدم استقرار سامانه اورژانس پیش بیمارستانی (Emergency Medical Services) کارآمد در صحنه که منجر به انتقال با تأخیر زیاد مصدومین حادثه و عدم رعایت‌های استانداردهای درمانی حداقلی در حمل و نقل (Transfer) و نیز انتقال (Transport) مصدومین شد.
۳۰- وجود گزارش‌های متعدد از بی‌تفاوتی برخی از تیم‌های امدادی حاضر در صحنه حادثه و عدم انجام اقدامات لازم برای عملیات احیای قلبی – ریوی (CPR) و نجات فوری جان مصدومین
۳۱- فقدان برنامه صحیح و کارآمد برای مدیریت اجساد (Dead Body Management)
۳۲- وجود گزارش‌هایی از انتقال همزمان مصدومین و اجساد به کامیون‌های سردخانه دار که منجر به مرگ بسیاری از مصدومان شد.
۳۳- عدم مدیریت رسانه‌ها و اظهار نظرهای متعدد و عجولانۀ مقامات سطح بالای سعودی که با فرافکنی به جای التیام آلام منجر به شایعه پراکنی، تشویش اذهان و افزایش نگرانی‌ها شد.
۳۴- عدم اعلام بهنگام و صحیح آمار کشته‌ها و مصدومین و مفقودین و تفاوت جدی آمار رسمی با مشاهدات سایر منابع موثق خبری و در نتیجه رشد شایعات و اعلام آمارهای متعدد توسط منابع غیررسمی
۳۵- عدم وجود برنامه مشخص برای توزیع مصدومین انبوه حادثه (Patients Distribution Plan) و توزیع بی‌برنامۀ مصدومین در شهرهای مختلف که منجر به افزایش پیچیدگی حادثه به ویژه در ابعاد روان‌شناختی شد.
۳۶- عدم وجود برنامۀ مشخص برای شناسایی و ردیابی (Tracking) افراد اعم از حجاج سالم، مصدوم و فوت شده با وجود تجربه صد‌ها ساله در مدیریت این مراسم عظیم و در نتیجه بی‌خبری از سرنوشت تعداد قابل توجهی از حجاج با گذشت چندین روز از حادثه
۳۷- عدم آمادگی بیمارستان‌های سعودی در مدیریت صحیح این حجم از مصدومین و عدم مشاهده اجرای برنامه آمادگی (Hospital Disaster Preparedness Plan) بیمارستانی
۳۸- عدم وجود برنامه فراظرفیت عظیم (Surge Capacity) در نظام سلامت برای پاسخ همه جانبه به این بحران
۳۹- بی توجهی به استفاده از ظرفیت‌های تخصصی حجاج کشورهای مختلف (نظیر حجاج پزشک، پرستار و امداگر) جهت مدیریت مردم محور (Community Based Disaster Management) در حوادثی از این دست.
۴۰- بی توجهی تمام عیار به حرمت و کرامت انسانی در ابعاد مختلف مدیریت حادثه
۴۱- کارشکنی در سرکشی تیم‌های پزشکی ایران به بیمارستان‌ها جهت ردیابی بیماران
۴۲- بی‌توجهی به ابعاد روان‌شناختی حادثه و عدم وجود برنامه برای بازتوانی روانی (Psychological Rehabilitation) حادثه دیدگان
جناب آقای دبیر کل! ما جمعی از اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکان و پیراپزشکان کشور جمهوری اسلامی از جنابعالی مصرانه درخواست می‌کنیم که سازمان ملل متحد با تشکیل یک کمیته حقیقت یاب بی‌طرف با حضور نهادهای مرجع و بین المللی نظیر کمیتۀ دائمی بین سازمانی (IASC) ، فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر (IFRC)، سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، نمایندگان دبیر کل محترم، سازمان همکاری اسلامی و کشورهای آسیب دیده از این فاجعۀ عظیم انسانی، به تهیۀ گزارشی بی‌طرفانه و بررسی ابعاد فنی ماجرا، ارائه راهکارهایی برای جبران نسبی ابعاد آن و جلوگیری از تکرار بروز چنین فجایعی بپردازد.