تغییر چهره ایران مهمترین دستاورد دیپلماسی دولت یازدهم
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران تغییر چهره ایران را مهمترین دستاورد دیپلماسی‌دولت خواند وگفت: نگرش ایران‌هراسی می‌توانست برای ما فوق العاده هزینه‌ساز باشد.
جعفر حق‌پناه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا٬ در خصوص عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت روحانی طی دو سال اظهار داشت:عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت آقای روحانی را طی این دو سال بر اساس سه مولفه می‌توان تحلیل کرد، یک عنصر ساختار، دو عنصر گفتمان و سه عنصر کارگزار؛ در واقع با تحلیل این سه ضلع مثلث می‌توان ارزیابی منطقی از دیپلماسی دولت یازدهم طی این دو سال به دست آورد، در حوزه ساختار باید توجه داشته باشیم که عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور تابع یکسری عناصر ساختاری است که هم به آن قابلیت می‌بخشد و هم برای آن محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: نمی‌توان انتظار داشت که در جریان تغییر یک دولت تمام این ساختار‌ها دگرگون شود، زیرا این ساختار‌ها و عناصر سازمانی و رویه‌های دیوان سالارانه به عملکرد سیاست خارجی یک کشور ثبات و تداوم می‌بخشند و مانع از این می‌شوند که به صرف تغییر یک دولت تغییرات عمده‌ای صورت بگیرد، به نظر می‌آید که دولت آقای روحانی با وجود اینکه فاصله‌های قابل توجه و معنا داری با شعار‌ها و برخی اصول رفتاری دولت قبل داشته اما سعی کرد که این عناصر ساختاری و سازمانی را کمتر دستخوش دگرگونی و تحول قرار بدهد و ظرفیت‌های موجود را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کند که این یک دست آورد است چرا که هزینه‌های کشور را پایین می‌اورد و مانع از به وجود آمدن هرج و مرج و آشوب می‌شود.
وی افزود: به نظر من در این قسمت واگذاری پرونده هسته‌ای از شورای امنیت ملی به وزارت امور خارجه امر بسیار قابل توجه و مثبتی تلقی می‌شد که نهایتا هم به نتایج ملموسی رسید، در واقع ما باید توجه داشته باشیم که هر بخشی از ساختار‌ها باید کار ویژه خودشان را در دست بگیرند و اینجایابی به درستی انجام شود.
حق‌پناه در ارزیابی گفتمان دولت روحانی به ویژه در دستگاه دیپلماسی گفت: همانطور که در ابتدای صحبتم اشاره کردم عنصر دوم گفتمان است، در واقع اینجا منظورمان، همه عناصر نرم‌افزارانه‌ای است که می‌خواهد مانند سیمانی باشد که سازمان‌ها و دستگاه‌ها را به یک دیگر بچسباند، از این جهت کارکرد نرم‌افزارانه این گفتمان بسیار قابل توجه است که بتواند ایجاد اجماع کند، و بتواند هویت سازی بر مبنای همان اصول و چارچوب‌ها ی سابق انجام دهد، به‌هر حال نمی‌توان انتظار داشت که یک دولت عناصر گفتمان نظام را بهم بزند و شاید این کار اساسا درست نباشد، در واقع دولتی موفق است که بتواند خوانش جدیدی از عناصر گفتمانی متناسب با شرایط تازه ارائه بدهد.
وی در پاسخ به اینکه دولت روحانی در این عرصه چگونه عمل کرده است٬ تصریح کرد: فکر می‌کنم دولت آقای روحانی کمابیش در این عرصه هم موفق بوده و توانسته بازخوانی از اصول و مبانی جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی متناسب با شرایط تازه ارائه بدهد، زیرا عناصر گفتمانی این دولت کمابیش با ایده حاکمیت جمهوری اسلامی همراهی داشت و به همین خاطر مورد پذیرش سایر نخبگان و مقام‌ها و گرایش‌های سیاسی هم قرار گرفت، در غیر اینصورت ممکن بود به هر حال این فقدان اجماع به توانمندی دولت در حوزه سیاست خارجی لطمه وارد کند، ما می‌دانیم که یک سیاست خارجی کارآمد بسیار به انسجام نخبگان در داخل اتکا دارد.
این استاد علوم سیاسی در تحلیل تاثیر عنصر کارگزاری در پیشبرد اهداف دستگاه دیپلماسی دولت بیان داشت: در واقع مهمترین عنصر، عنصر کارگزاری است، ساختار و گفتمان با عناصر کارگزاری تعریف می‌شوند، یعنی افرادی که ماموریت دارند که به نحو احسن در قالب گفتمان و بهره گیری از ساختار‌ها و منافع، امنیت کشور را در حوزه سیاست خارجی تامین کنند، در این قسمت این امر را نباید نادیده گرفت که شخص آقای روحانی تجربه قابل توجهی در حوزه سیاست خارجی دارد، آقای روحانی در مقام نایب رئیس مجلس و دبیر شورای امنیت ملی هم تاملات نظری و تجربی وعملی قابل توجهی دارد و چهره کمابیش شناخته شده‌ای در سطح بین المللی است و همین مسئله کمک می‌کند که به شعار‌های انتخاباتی خود در ابتدای کار بهتر تحقق بخشد.
وی با اشاره به عملکرد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان گفت: انتخاب و به‌کارگیری تیم مجربی از نخبگان به ویژه در حوزه دستگاه سیاست خارجی نکته بسیار مثبتی در دولت یازدهم بوده است، شخص آقای ظریف و معاونانشان افرادی هستند که تجربه عملی قابل توجهی دارند و در سال‌هایی که به صورت ناخواسته از قدرت کنار گذاشته بودند هم شاید فرصت مغتنم‌تری برای تاملات بیشتر برایشان به وجود آمده بود و منجر به این شد که با تجربه اندوزی بیشتری وارد این کار شوند و بتوانند نگاه جوامع بین الملل را به ایران تغییر بدهند.
حق‌پناه به ابتکارهای دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم نسبت به دولت اشاره کرد و افزود: ابتکاراهایی مانند انتصاب یک سخنگوی زن و اعلام وعده‌ای که سفیرانی از هموطنان اهل سنت و زنان انتخاب خواهد شد، ابتکارهای برجسته‌ای است، اگرچه هنوز محقق نشده ولی نشان دهنده توجه نظام به این عناصر کارگزاری است که می‌تواند تصویر بهتری از ایران در مجامع بین المللی به وجود آورد.
وی ادامه داد: در مجموع فکر می‌کنم در حالی‌که اکثرا دستاورد دولت آقای روحانی را حل و فصل پرونده هسته‌ای می‌دانند٬ به نظر من بزرگ‌ترین دستاورد تلاش نسبتا موفق برای تغییر چهره ایران بود و کاستن از شدت جریان بسیار سهمگین و تهدیدآفرین ایران هراسی که با اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی همراه شده بود، این نگرش می‌توانست برای کشور ما فوق العاده هزینه‌ساز باشد.
حق پناه در پاسخ به این پرسش که با تغییر نگرش ایران‌هراسی٬ چهره ایران دستخوش چه دگرگونی‌هایی در مجامع بین‌المللی می‌شود٬ یادآور شد: این مجموعه تحرکات باعث شد ضربه‌ای به آن جریان‌های ایران‌ستیز در سطح منطقه و فرامنطقه‌ای وارد کند و به نوعی مولفه‌های قدرت نرم ایران و پرستیژ ایران تقویت بشود، این امر زمان بر است و باید استمرار بیشتری داشته باشد در اینصورت دستاورد‌هایش در حوزه‌های دیگر هم نمایان خواهد شد، ما در حال حاضر هم شاهد اظهار نظر‌های مثبت و تعدد سفر‌ها و ملاقات‌ها و بازدید‌ها، افزایش بازدید کنندگان ایران، افزایش تمایل تعامل با ایران و کاهش آرای منفی نسبت به ایران در مجامع بین المللی هستیم که نشان دهنده دستاوردهای نسبتا خوبی در این زمینه است که البته نیاز به تثبیت و استمرار دارد.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: اکنون مشخص شد که ایران اصولی دارد و حاضر است برای آن‌ها مقاومت کند، فکر می‌کنم در حال حاضر کمتر کسی می‌تواند ایران را به کوتاه آمدن از مواضعش متهم کند. به نظر من در مجموع حوزه سیاست خارجی دولت آقای روحانی به نسبت حوزه سیاست داخلی و اقتصادی و فرهنگی موفق‌تر و دارای دستاوردهای بیشتر بوده و با این روند باید امیدوار بود که این تاثیرات به حوزه داخلی هم سرایت کند.