مکی در گفت‌وگو با ایلنا:
قطر پتانسیل میانجی‌گیری خود را قبلا ثابت کرده است/ اکنون که فضای مذاکره مستقیم فراهم نیست از مذاکرات غیرمستقیم استفاده کنیم
کارشناس حوزه غرب آسیا با اشاره به تلاش برخی کشورهای برای میانجیگری میان ایران و آمریکا گفت: برای ایران هم این نقش‌آفرینی می‌تواند به‌عنوان یک فرصت جدید مطرح شود. چون فضای مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا مهیا نیست، طبیعتا باید از فضای گفت‌وگوهای غیرمستقیم حداکثر استفاده را کرد.
مرتضی مکی کارشناس حوزه غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با سفر غریب‌الوقوع امیر قطر به تهران و گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه احتمال دارد طرف قطری بخواهد نقش میانجی را در روابط ایران و آمریکا ایفا کند، همچنین روابط دوجانبه کشورمان با قطر در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی، تصریح کرد: پس از سخنان رهبری مبنی بر اینکه ارتباط با آمریکا شرافتمندانه، عاقلانه و هوشمندانه نیست، این به منزله‌ی پایان مذاکرات و رایزنی‌ها برای احیای برجام یا رفع تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران نیست. قطعاً دیپلماسی ایران باید پس از این فعال‌تر عمل کند. مهمترین گزینه‌ای که می‌تواند به‌طور جدی‌تر نسبت به گذشته در این خصوص مدنظر قرار بگیرد، پیگیری مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا از طریق میانجی‌گران، مانند قطر و عمان است. در چند دهه گذشته این کشورها همواره این نقش میانجیگری را ایفا کرده‌اند و ثمره آن این بود که در سال ۱۳۹۲ ما توانستیم به مذاکرات جامع میان ایران و غرب و گروه ۵+۱ دست پیدا کنیم که منجر به برجام شد.
تحریم‌های سازمان ملل به مراتب خطرناک‌تر از تحریم‌های آمریکا است
وی ادامه داد: با همه ضعف‌ها و مزایای این پیمان به هر حال، مذاکرات بی‌دستاورد هم نبود. سفر امیر قطر به ایران از این جهت دارای اهمیت بسیاری در شرایط کنونی است که ما باید در فرصت باقی‌مانده از پایان توافقنامه ۲۲۳۱، ابتکار عمل جدیدی را در جهت رفع تحریم‌ها مطرح کنیم. این تحریم‌ها، تحریم‌های آمریکاست و نه تحریم‌های کشورهای دیگر. قطعاً اگر تحریم‌ها لغو نشود، می‌تواند به فعال شدن مکانیزم ماشه ختم شود و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را به دنبال داشته باشد که بسیار خطرناک‌تر و دارای تفاوت بسیاری با تحریم‌های فعلی آمریکا علیه ایران خواهد بود.
قطر این توانایی و فرصت را نشان داده که می‌تواند در روابط ایران و آمریکا نقش‌آفرینی کند
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که آیا قطر می‌تواند به‌عنوان میانجی میان ایران و آمریکا عمل کند، گفت: قطر و عمان قبلاً نقش‌های فعالی در مذاکرات گذشته ایفا کرده‌اند. قطر در مذاکرات آتش‌بس غزه هم نقش فعالی داشت و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در دوره بایدن هم با مشارکت قطر و عمان انجام شده است و نقش فعالی در این زمینه داشتند و پتانسیل خود در این زمینه را ثابت کرده است. قطر این توانایی و فرصت را نشان داده است. قطعا عربستان هم به عنوان رهبر جهان عرب تلاش می‌کند در این زمینه ایفای نقش کند.
عربستان دیگر مانند گذشته مخالف توافقات و سازش میان ایران و آمریکا نیست
مکی در خصوص اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه عربستان هم قصد میانجگری میان ایران و آمریکا را دارد، عنوان کرد: توافقنامه آشتی که میان ایران و عربستان در دو سال پیش در پکن امضا شد، فضای جدیدی در روابط ایران و عربستان ایجاد کرده است. عربستان دیگر مانند گذشته مخالف توافقات و سازش میان ایران و آمریکا نیست. اگر عربستان در دوره اوباما یکی از مخالفان سرسخت برجام بود در شرایط فعلی رویکرد جدیدی اتخاذ کرده است چرا که می‌داند بدون عادی‌سازی روابط ایران با غرب، فضای رشد برای عربستان و دیگر کشورهای منطقه فراهم نخواهد شد و با کوچکترین تنش و جنگی، میلیاردها دلار از سرمایه‌های این کشور به خطر خواهد افتاد. از این رو، کشورها هم در این عرصه نقش‌آفرینی می‌کنند. برای ایران هم این نقش‌آفرینی می‌تواند به‌عنوان یک فرصت جدید مطرح شود. چون فضای مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا مهیا نیست، طبیعتا باید از فضای گفت‌وگوهای غیرمستقیم حداکثر استفاده را کرد.
همسویی کشورهای عربی باید در مورد طرح ترامپ در خصوص غزه، زمینه‌ای برای مذاکرت جدی‌تر ایران با آن‌ها است
این کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد ایده جدید ترامپ برای کوچ اجباری مردم فلسطین و اقدامات ایران در این زمینه، اظهار کرد: سخنرانی آقای ترامپ در خصوص غزه با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی کشورهای اروپایی، عربی و مقامات مختلف بین‌المللی، همچون آنتونی گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد مواجه شد و این مخالفت‌ها فرصتی را برای ایران مهیا می‌کند. این مخالفت‌ها همسو با خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران است و این می‌تواند مذاکرات جدی‌تری را در میان ایران و کشورهای عربی در جهت آینده شکل دهد و بنظرم باید از این فضا استفاده حداکثری را داشته باشیم.
بدون مقابله با سیاست‌های ایران هراسی تلاش برای عادی سازی روابط ممکن نیست
مکی در خصوص اقداماتی که ایران باید در دستور کار سیاست خارجی خود قرار دهد و راه جایگزینی که نه جنگ باشد و نه مذاکره، بیان کرد: همیشه سخن سیاست «نه جنگ و نه مذاکره»، دستاوردی برای جمهوری اسلامی ایران نداشته است و متأسفانه بیشتر تهدیدات، فرصت‌ها را از بین برده است. ما باید بازنگری در سیاست خارجی انجام دهیم و مهمترین گزینه اینکه یکسری تحرکات را در منطقه و غرب ایجاد کنیم، این است که با این سیاست ایران هراسی مقابله کنیم. این امر تنها با گفت‌وگو و گسترش همکاری‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه و فراتر از منطقه می‌تواند شکل بگیرد، بنظرم باید تحرکات جدی در این عرصه مقابله با ایران هراسی انجام شود و بدون مقابله با سیاست‌های ایران هراسی، این تلاش‌ها در جهت عادی‌سازی روابط و آشتی حتی با کشورهای منطقه در سطح تامین انتظارت هم برآورده نخواهد شد.
