هیچ کشوری دوست و دشمن دائمی ندارد، بلکه منافع ملی دائمی دارد/ واکنش آمریکا به آمادگی ایران برای مذاکره منفی نخواهد بود

علی ماجدی دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با مصاحبه اخیر رییس‌جمهور با شبکه NBC و واکنش احتمالی طرف آمریکایی نسبت به اظهار تمایل پزشکیان در گفت‌وگو با دولت جدید ترامپ، تصریح کرد: در رابطه با این تمایل برای گفت‌وگو، پیش‌بینی واکنش طرف آمریکایی کار آسانی نیست، زیرا ما به‌هرحال اعلام کرده‌ایم که آماده مذاکره با دولت دوم ترامپ هستیم. حالا مهم است این مذاکره در چه سطحی صورت بگیرد. آیا آمریکایی‌ها این آمادگی را دارند که مذاکره کنند؟ به‌ویژه اینکه ما قبلاً هیچ‌گاه آماده مذاکره نبوده‌ایم و یا اگر در زمانی مذاکره کرده‌ایم، با آمریکایی‌ها در قالب همان ۱+۵ بوده است گرچه در آن زمان، وقتی مسأله برجام مطرح بود، ملاقات‌هایی جداگانه توسط جناب آقای ظریف، وزیر امور خارجه وقت با تک‌تک وزرای خارجه پنج کشور صورت می‌گرفت.

قاعدتا عکس‌العمل آمریکایی‌ها هم در مقابل آمادگی ایران برای مذاکره منفی نخواهد بود

وی ادامه داد: حتی زمانی که در آلمان، سفیر بودم، مذاکراتی صورت می‌گرفت. بنابراین این موضوع مسبوق به سابقه است و برای اولین بار نیست که بخواهیم با آمریکا وارد مذاکره شویم. آن موضوعات برجامی در قالب ۱+۵ بود و یک مذاکره دسته‌جمعی به شمار می‌رفت، همچنین مذاکره دوجانبه نیز در قالب مسئله برجام صورت می‌پذیرفت. لذا این‌طور نیست که این اولین بار باشد و مسبوق به سابقه بوده و عکس‌العمل آمریکایی‌ها هم قاعدتاً نباید منفی باشد. قبلاً اگر می‌خواستیم مذاکره کنیم، ما بیشتر شرط می‌گذاشتیم، اما حالا ظاهرا شرطی گذاشته نشده است. مضاف بر اینکه صحبت‌های آقای پزشکیان در مصاحبه هم مدلل بوده و اینطور نبوده است که از موضع ضعف باشد، بلکه از موضع قدرت صورت گرفته است. ما از جنگ نمی‌ترسیم و اهل جنگ هم نیستیم. ما آماده مذاکره هستیم و وضعیت خود را تشریح کرده‌ایم که نشان‌دهنده این است که آمادگی از طرف ما وجود دارد، اما این آمادگی از موضع ضعف نیست و موضع متعادل و قابل قبولی است.

این کارشناس سیاست خارجی ایران با اشاره به اهمیت تعیین سطح این مذاکرات، عنوان کرد: بابد دید هر گونه مذاکراتی آیا قرار است در میان وزرای خارجه صورت بگیرد یا معاونان وزرای خارجه؟ بالاخره، دیپلماسی زبان گفت‌وگوست. آمریکا قدرت اول جهان است و مولفه‌های قدرت شناخته شده‌ است. این نیست که ما بخواهیم از خودمان بگوییم، بعضی وقت‌ها صحبت‌هایی می‌شود که واقعاً بیشتر شعاری است. ما شعار نمی‌خواهیم بدهیم، مولفه‌های قدرت معلوم است. قدرت نظامی، قدرت اقتصادی و قدرت نفوذ میان کشورها از مولفه‌های قدرت هستند. از نظر قدرت نظامی، بالاخره آمریکا قدرت اول جهان است. از نظر قدرت اقتصادی هم که اگر بخواهید به‌عنوان تولید ناخالص داخلی بگویید، حدود بیست و پنج درصد تولید جهان در اختیار آمریکاست. بنابراین آمریکا قدرت اول از نظر نظامی و اقتصادی است، البته برخی می‌گویند روسیه هم قدرت نظامی دارد، ولی در حال حاضر آمریکا به‌عنوان قدرت اول یا دوم است. در رابطه با نفوذ سیاسی نیز باید به سوابق گذشته بازگردید. نفوذ آمریکا در اروپا بسیار بالاست و در واقع روابط فراآتلانتیکی یک روابط بسیار قدیمی است که پس از جنگ جهانی دوم ناشی از طرح‌های صلح بعد از جنگ بوده است. از آن زمان به بعد هم دلار به‌عنوان قوی‌ترین پول جهان شد و هنوز هم قوی‌ترین پول جهان است.

همیشه دو کشور هرچقدر هم متخاصم باشند، بین آنها نقاط مشترکی پیدا می‌شود

ماجدی با بیان اینکه در هر حال باید با چنین کشوری وارد مذاکره شد، اظهار کرد: من همیشه اعتقاد داشتم که باید وارد مذاکره شد و در مذاکره ممکن است به نتیجه برسید یا نرسید، اینکه شما صرفاً مذاکره نمی‌کنید، به نظر می‌رسد شاید شما وحشت دارید که مبادا در مذاکره چیزی را از دست بدهید، باید یک تیم قوی باشد که منافع ملی را بشناسد و حدود و ثغور مذاکره را بداند. کجا باید امتیاز بگیرد و کجا امتیاز بدهد. در یک موضعی که به‌عنوان برد-برد شناخته شده است، همیشه بین دو کشور هرچقدر هم متخاصم باشند، نقاط مشترکی پیدا می‌شود. همیشه حتی با هر کشوری که مشکلات زیادی دارید، نقاط مشترکی پیدا خواهد شد. 

درِ دیپلماسی و گفت‌وگو را نبندیم

این استاد روابط بین‌الملل تاکید کرد: مهم این است که روی نقاط مشترک با هم کار کنیم و به نقاطی هم که اختلاف داریم، بپردازیم. شما به عالَم سیاست نگاه کنید، مثلاً بین چین و ژاپن وقتی این‌ها با هم صحبت می‌کردند، خیلی برای من جالب بود که گفتند ما با هم اختلاف زیادی داریم ولی ما می‌توانیم این اختلافات را فعلاً در یک جعبه بگذاریم و درش را قفل کنیم و به آن نپردازیم. به جای آن، نقاطی که می‌توانیم با هم کار کنیم را با هم به اشتراک بگذاریم و با هم همکاری کنیم. نقاط اختلاف هم بعدا اگر لازم شد، شاید بتوانیم بنشینیم و با هم به توافق برسیم. زبان دیپلماسی، زبان گفت‌وگو است لذا ما هم این در را به طور کلی نبندیم. البته در خصوص برخی‌ها، مانند اسرائیل داستان متفاوت است.

حتی کره شمالی هم در یک دوره‌ای با آمریکا و ترامپ مذاکره داشت

وی در رابطه با عملکرد آمریکا در جریان مذاکره مستقیم با ایران، بیان کرد: نمی‌توانم بگویم عکس‌العمل آمریکایی‌ها چه خواهد بود، زیرا آن‌هایی که آمریکایی‌‌ها را بیشتر از من می‌شناسند شاید واجد شرایط بیشتری باشند که در این مورد پاسخ دهند. ولی اصل گفت‌وگو و دیپلماسی را باید درک کنیم. وقتی کشوری با این قدرت وجود دارد، به‌هرحال بقیه کشورها نیز به‌ویژه در حال حاضر باید با آن مذاکره می‌کنند، حتی کره شمالی هم در یک دوره‌ای با آمریکا و آقای ترامپ مذاکره داشت، اگرچه به نتیجه نرسیدند. اما همه کشورها در واقع با این قدرت که حدودا ۲۴ یا ۲۵ درصد قدرت اقتصادی و نظامی را داراست، به یک تعادل سیاسی می‌رسند. قدرت‌های اروپایی، چین، روسیه و دیگر کشورها هرکدام سهمی دارند.

برخی کشورها از عدم گفت‌وگوی ما با آمریکا سوءاستفاده می‌کنند

وی افزود: با این مجموعه، هر کشوری سعی می‌کند به یک تعادل نسبی برسد. وقتی شما با چنین قدرتی که سهمش از نظر اقتصادی و نظامی دو مولفه اساسی قدرت این چنین است و  نفوذی ناشی از همین قدرت‌ها دارد، هیچ‌گونه روابط، گفت‌وگو و دیپلماسی ندارید، کشورهای دیگر از این عدم رابطه شما سوءاستفاده می‌کنند، زیرا می‌دانند شما اصلاً باب گفت‌وگو را باز نمی‌کنید. به نظر من، این راه در حال باز شدن است و احتمالاً به‌دلیل این است که همه متوجه شده‌اند ما هم در منطقه یک قدرت هستیم، شک نداریم.

ایران یک قدرت منطقه‌ای بلامنازع است، بعید است پاسخ منفی دریافت کنیم

این دیپلمات با سابقه با تاکید بر این موضوع که آمریکا اگر با عقلانیت نگاه کند، متوجه خواهد شد که ایران یک قدرت منطقه‌ای بلامنازع و یکی از قدرت‌های مهم منطقه است، اذعان داشت: بدون شک، ما به‌عنوان یک قدرت شناخته‌شده و مؤثر در منطقه هستیم و بعید است که پاسخ منفی دریافت کنیم. اما به‌هرحال، چون ترامپ شخصیتی دارد که تصمیم‌گیری‌هایش بیشتر شخصی است اما احتمال مثبت بودن پاسخ از طرف آمریکا وجود دارد. ولی واقعاً نمی‌توانم به‌طور قطعی بگویم که پاسخ مثبت است. به نظر من، جنبه پاسخ مثبت به‌طور کلی بیشتر از منفی است.

 هیچ کشوری دوست و دشمن دائمی ندارد، بلکه منافع ملی دائمی دارد

ماجدی در رابطه با پیش‌بینی خود از آینده سیاست خارجی ایران با حضور ترامپ در کاخ سفید و با توجه به شرایط منطقه و جهانی، عنوان کرد: در هر حال سیاست خارجی ایران نیاز به تغییراتی دارد، ما باید این را بپذیریم. ببینید، این در زبان دیپلماسی مشهور است که همه می‌گویند، هیچ کشوری دوست و دشمن دائمی ندارد، بلکه منافع ملی دائمی دارد. این جمله بسیار معروف است که همه دیپلمات‌ها با آن آشنا هستند. ممکن است در مقطعی شما حتی با یک کشور دشمنی داشته باشید، ولی بعد این دشمنی به یک رابطه نزدیک تبدیل شود. برای مثال، می‌توان به جنگ ویتنام و آمریکا اشاره کرد. ما که هرگز وارد جنگ با آمریکا نشدیم هرچند در موضوع کودتای سال ۳۲ اختلافاتی داشتیم که آن‌ها هم عذرخواهی کردند. اکنون ویتنام را ببینید بعد از این همه جنگ،  با تقویت رابطه، ارتباط نزدیکی با آمریکا دارد و بسیاری از محصولات آمریکایی در ویتنام تولید می‌شود. بنابراین، این‌طور نیست که دوستی‌ها یا دشمنی‌ها دائمی باشند. هر کشوری هم همیشه نقاط مشترک دارد و این نقاط اختلاف هم وجود دارد، ولی نباید این‌ها را به‌صورت دائمی نگاه کرد.

باید بر سر نقاطی که محل اختلاف است در نشست‌ها مذاکره کرد

وی خاطرنشان کرد: حرف من کلی است، مسئله فقط آمریکا نیست. به همین جهت، همه کشورها سعی می‌کنند که اگر هم اختلاف دارند، نقاط مشترکی پیدا کنند و این را منافع متقابل‌شان ایجاب می‌کند، حالا چه دوجانبه، چه منطقه‌ای یا جهانی باشد. ما ممکن است با یک کشور رابطه دوجانبه قوی داشته باشیم اما در سطح بین‌الملل و منطقه خیلی با یکدیگر همکاری نکنیم. گاهی ممکن است با یک کشور رابطه دوجانبه قوی از نظر اقتصادی نداشته باشید و از نظر  سیاسی هم رابطه معمولی داشته باشید ولی در سطح بین‌الملل با همدیگر همکاری کنیم. بنابراین، باید این‌ها را تقسیم‌بندی کرد و نقاط مشترک را تقویت کرد و باید بر سر نقاطی که محل اختلاف است در نشست‌ها مذاکره کرد. در مذاکره می‌توان به نقاط معین و مشخصی رسید و اگر نرسید، می‌توان آن‌ها را کنار گذاشت و نباید این را تبدیل به یک قطع رابطه و دشمنی دائمی کرد.