روایت ظریف از جنجال تندروها در کاشان و دلیل عدم کاندیداتوری‌اش/ فرق می کند پزشکیان در پاستور و شورای عالی امنیت ملی بنشیند یا جلیلی

به گزارش ایلنا، محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه در کلاب هاوس ایران  گفت: من قبلاً راجع به آرزومندی صحبت کرده‌ام و اعتقاد دارم باید واقع‌گرا باشیم. حتماً موانعی خواهد بود و من همواره در مورد این موانع صحبت کرده‌ام. اما بالاخره دوستان ما در داخل و بقیه در خارج یک آزمایشی را انجام دادند. ترامپ و خارجی‌ها با آرزوهای واهی از برجام خارج شدند و آن آرزوها محقق نشد. حتی در سال‌های آخر ریاست جمهوری ترامپ، او تلاش می‌کرد اما اطرافیانش اجازه نمی‌دادند او برگردد.

 وی افزود: در کتاب "پایاب شکیبایی" که حالا به چاپ ششم رسیده، از همه کسانی که کتاب را خوانده‌اند سپاسگذاری می‌کنم. در آن کتاب نوشتم که ترامپ می‌خواست گفتگو کند و به جایی برسد اما اطرافیانش موافق نبودند. بولتون، نتانیاهو و پومپئو همگی در کتاب‌های خود در مورد کارشکنی‌هایی که انجام دادند، نوشته‌اند.

 ظریف تاکید کرد:  ترامپ فکر می‌کرد حکومت ایران ظرف سه ماه سرنگون می‌شود و دیگران نیز چنین تصوری داشتند. او در پاسخ به کسانی که می‌پرسند اگر ترامپ بازگردد چه اتفاقی می‌افتد، اظهار داشت: نمی‌توان با قطعیت گفت، اما ایران ابزارهای خوبی دارد که باید از آن‌ها استفاده کند.

وزیر خارجه پیشین کشورمان به تلاش‌های دولت دوازدهم برای بازگشت به برجام اشاره کرد و گفت: این حرف‌هایی که می‌زنند که برجام لاشه است و متعفن، شوخی است. همه تلاش کردند به برجام برگردند ولی شجاعت لازم وجود نداشت. برخی از افراد از ابتدا علیه برجام بودند و حتی آمادگی نداشتند اسم آن را بیاورند. آخرین بار آن را توافق ۲۰۱۵ نامیدند، انگار که برجام اسم لعین و کثیفی است.

وی افزود: توقعی نمی‌رفت که این افراد فداکاری کنند و به توافق برسند. همیشه می‌خواستند همه جوانب را در حاشیه عمل قرار دهند. شما اگر خطر نکنید به نتیجه نمی‌رسید. مولانا گفته است "خونکان قمار بازی که به باختر چه بودش، به نماند هیچش اما حوس قمار دیگر".

ظریف با اشاره به اینکه در سه سال گذشته، دوستانی که در مناصب کار بودند، آمادگی قربانی شدن نداشتند و همیشه راه مطمئن و امن را می‌رفتند، گفت: اما شما باید خطر کنید. حوزه خدمت، حوزه پهلوان شدن، پول‌دار شدن و قدرتمند شدن نیست، بلکه حوزه قربانی شدن است.

وی با بیان اینکه در بعد داخلی، ما نمی‌توانیم بر اساس آرزو عمل کنیم، یادآور شد:  دوستان ما آرزوهایی داشتند که اگر به قدرت برسند، می‌توانند آسمان را به زمین و زمین را به آسمان برسانند و به یک برجام بهتر برسند. اما این آرزوها اثر ندارد. سه سال قانون را بردند مجلس و ما هم که در دولت بودیم، قانون را نقض نکردیم. ولی این قانون قابل اجرای کامل نیست و من تعهد می‌دهم که هیچ وقت این قانون نتواند اجرا بشود مگر این که نخواهیم به توافق برگردیم.

این دیپلمات پیشین کشورمان با تاکید بر اینکه به قانون کشور احترام گذاشتیم و آنجایی که لازم بود اجرا کردیم، گفت: مسئله بازرسی‌های آژانس نیز توسط شورای امنیت ملی مصوبه داده شد. ولی سه سال است که قانون اجرا می‌شود و ما نتوانستیم به توافق برسیم چون هیچ کسی جرأت تصمیم‌گیری نداشت. تحریم‌ها کمر اقتصادی مردم را می‌شکند اما باعث تغییر سیاست نمی‌شود. باید با عقلانیت در برابر خلق و خوی زیاده‌خواهی و زیاده‌طلبی آمریکایی‌ها عمل کنیم. این عقلانیت به معنی وادادگی نیست بلکه به معنی ستیزه‌جویی هم نیست.

وی گفت:‌ سوالی که الان برای بسیاری‌ها مطرح است، این است که اگر قرار است در آمریکا دونالد ترامپ به قدرت برسد و در اروپا هم راست‌گرایان به قدرت برسند، آیا نیاز است که در ایران هم یک دولت اقتدارگرا روی کار بیاید؟ دولتی که به سرکردگی یک فرد نظامی باشد؟ مثلا فردی مانند آقای دکتر جلیلی. کسانی که طرفدار دکتر قالیباف هستند، بیشتر این بحث را مطرح می‌کنند و تا حدی طرفداران دکتر جلیلی نیز این بحث را مطرح می‌کنند. گرچه از این بحث، افراد نزدیک به دکتر قالیباف بیشتر سود می‌برند.

وزیر خارجه سابق کشورمان افزود:‌ من می‌خواهم مبنای این بحث را زیر سوال ببرم. ببینید، خطری که ایران را تهدید می‌کند، کمتر نظامی است و بیشتر امنیتی‌سازی است. اشتباهی که ما در این سال‌های دراز کرده‌ایم، این بوده که خیال کرده‌ایم خطری که ایران را تهدید می‌کند، خطر امنیتی است. اگر این‌طور تصور کنیم که این تهدید، تهدید امنیتی یا نظامی علیه ایران است، آن وقت باید بپذیریم که نیاز داریم با این تهدید مقابله کنیم و یک جنرال نظامی در صدر امور باشد که دشمنان بترسند و حمله نکنند.

وی ادامه داد: اما واقعیت این است که دشمنان بازی امنیتی نمی‌کنند، بلکه امنیتی‌سازی می‌کنند. یعنی می‌خواهند از ایران تهدید بسازند. در واقع، رفتن به این سمت درست بازی کردن در دست آنهاست. به نظر من، چه بایدن باشد، چه ترامپ باشد، چه در اروپا هر اتفاقی بیفتد، ایران یک موضوع کنش نیست بلکه خود یک کنشگر است. اگر ما این خودباوری را پیدا کنیم که ما خودمان یک کنشگر هستیم و می‌توانیم زمین بازی را انتخاب کنیم، دیگر الزاما در زمین بازی دیگران بازی نمی‌کنیم.

ظریف با بیان اینکه بیش از همه اسرائیل دوست دارد ما در بازی امنیتی بازی کنیم، گفت: در صورتی که او دارد از ما چهره‌سازی می‌کند، روایت‌سازی می‌کند، تصویرسازی می‌کند یا به قول خارجی‌ها دارد ما را فریم می‌کند. این فریم تهدید از ایران یک واقعیت است. متاسفانه، گفتمانی که بعضی از دوستان ما دارند، از کلمات عجیب و غریبی استفاده می‌کنند. ایران هسته‌ای یعنی کشوری که بمب دارد. وقتی می‌گوییم ایران هسته‌ای، یعنی کشوری که بمب دارد. این نوع صحبت‌ها به نفع ما نیست و با نظرات رهبری هم منافاتی ندارد.

وی عنوان کرد: این‌ها بحث‌های مهمی هستند که باید درباره‌شان فکر کنیم. بحث خوبی مطرح کردید، اما پیش‌فرض این است که با آمدن ترامپ، یک دولت اقتدارگرا باید در ایران روی کار بیاید. اما من فکر می‌کنم این اشتباه است. ما همیشه باید قدرت داشته باشیم، اما این قدرت نظامی باید با افزایش مشروعیت مردمی که در انتخابات نمایان می‌شود، پشتوانه داشته باشد. این بازدارندگی نظامی ایجاد می‌کند.

ظریف یادآور شد: به خاطر داشته باشیم که ما در سوریه تا قبل از برجام موضوع تصمیم‌گیری بودیم و بعد از برجام تصمیم‌گیر شدیم. این بدون برجام امکان‌پذیر نبود. بعضی‌ها می‌گویند برجام تجربه شکست‌خورده‌ای است، اما این‌طور نیست. برجام تجربه موفقی بود.

وی با بیان اینکه  اگر برجام نبود و تحریم‌های ترامپ اعمال شده بود، ما وضع اقتصادی بهتری نداشتیم، تصریج کرد: در سوریه وضعیت بدتری داشتیم. حتی دوستان روسی و چینی هم حاضر نبودند با ما ملاقات کنند تا قبل از برجام. اگر این واقعیت‌ها را بپذیریم، می‌فهمیم که بازی در حوزه امنیتی‌سازی است.

این دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به وضعیت کشور در دوره اصلاحات یادآور شد: می‌توانم به جرأت بگویم که حضور خاتمی به عنوان رئیس‌جمهور ایران در سال ۲۰۰۲ عاملی مهم در جلوگیری از حمله آمریکا به ایران بود. اگر ایران در فضای امنیتی‌سازی بود، این حمله ممکن بود. این نوع سیاست‌ها و حضور شخصیت‌هایی مانند دکتر پزشکیان می‌تواند به ایران کمک کند.

ظریف با اشاره به رقابت انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری و حمایت خود از مسعود پزشکیان عنوان کرد: البته بنده به انتخاب همه احترام می‌گذارم، ولی برخی دوستان علاقه‌ای به شنیدن نظر مخالف ندارند. هر وقت ما می‌گوییم نتیجه تحریم انتخابات چیست، می‌گویند چرا شما به انتخاب ما احترام نمی‌گذارید. ما قبول داریم و احترام می‌گذاریم، اما اجازه داریم نظر خودمان را بگوییم یا نه؟

این دیپلمات پیشین کشورمان تاکید کرد:‌ ما که این‌قدر به آزادی بیان اعتقاد داریم، حاضریم بگوییم فلانی مالک است، نمی‌دانم فلانی می‌خواهد تأیید دولت کند. بسیار خوب، همه این‌ها را شما می‌فرمایید. اقلاً اجازه بدهید ما هم صحبت کنیم و دلخور نشوید از صحبت ما که یک چیزی می‌گوییم. اگر اعتقاد داریم به لیبرالیسم یا آزادی بیان، آزادی بیان را برای همه بخواهیم، نه فقط برای موافقین خودمان

وی افزود: نتیجه تحریم انتخابات دو حالت دارد. من فکر نمی‌کنم حالت سومی داشته باشد. یعنی اگر معتقدیم کسی پیام می‌گیرد یا کسی پیام نمی‌گیرد. آره، من توضیحاتش را اگر خواستید بعداً می‌توانم بگویم. برخی بزرگواران می گویند چون انتخابات های قبلی را تحریم کردیم، به پزشکیان اجازه ورود داده شد؛ اینگونه نیست. بسیار بعید می‌دانم. محاسبات دیگری داشت و الحمدلله تحولات دیگری در انتخابات افتاده که برخی محاسبات بعضی‌ها را به هم زد.

وزیر خارجه پیشین کشورمان گفت: فکر نکنیم همه محاسبات صاحبان قدرت درست است. آمریکا هم در حمله به عراق و افغانستان بعد از ۲۰ سال محاسباتش غلط بود به جز اوکراین که تا الان موفق بوده و روسیه را گرفتار دام امنیتی کرده است. دیدیم که بعد از بیست سال این همه هزینه کرد و دوباره آمد مذاکره کرد و در واقع عقب‌نشینی‌اش را از طالبان گدایی کرد. لذا این که من می‌گویم محاسبات ما یا آقایان غلط بود، دلیل نمی‌شود که این توهینی به کسی باشد. این اشتباهات محاسباتی زیاد است.

وی با بیان اینکه زمامداران، زیاد اشتباهات محاسباتی کنند، یادآور شد:‌ پس تحریمی ها برای خودشان نوشابه باز نکنند! تحریم انتخابات به جایی نرسید و ترکیب مجلس را به جایی رساند که من نمی توانم با آن کار کنم. البته شاید خیلی ها بتوانند کار کنند، این به معنی این نیست که بگویید خودت خودت را نقض کردی و تو نمی‌توانی با این مجلس کار کنی. اما من ویژگی هایی دارم که به دلیل آنها بود که کاندیدا نشدم.

ظریف افزود: تحریم، این پیام را به خارجی ها می دهد که دیگر حمایت خارجی ندارند. این عدم حمایت هم باعث نمی شود کسانی که در خارج هستند با سلام و صلوات بیایند؛ آنها ابزار فشار هستند.دنیا تغییر کرده و در این دنیای تغییر کرده، اصلاً دیگر رابطه مرید و مرادی یا رابطه قطب و کشورهای اقماری وجود ندارد. 

وزیر سابق امور خارجه با تاکید بر اینکه تحریم انتخابات باعث نمی شود منجی به ایران بیاید، خاطرنشان کرد: عربستان هم دید که بعد از آرامکو آمریکا به دادش نرسید؛ این خاصیت جهان پساقطبی است. من در حال نگارش کتابی در این زمینه هستنم. البته دوستان اندیشمندی هم هستند که مخالف دیدگاه من هستند. تحریم انتخابات باعث می شوند آنها ببینند می توانند تحریم را به ما تحمیل کنند.

ظریف با اشاره به تنش در سخنرانی اش در کاشان یادآور شد:‌ به کسانی که سخنرانی مرا در کاشان به هم زدند و شعار می‌دادند گفتم امشب کدامیک از شما گرسنه می‌روید خانه؟ کدامیک از شما با شرمندگی به خانه می روید؟ اما مردمی هستند که دارند این شعارهای شما را تحمل می‌کنند با گرسنگی کشیدن و نداشتن توان خرید گوشت هفتصد تومانی. این‌ها واقعیات است. تحریم انتخابات باعث حاکم شدن خالص سازان می شود تا عده دیگری را خانه نشین کنند.

وی با اشاره به دلیل حمایت خود از پزشکیان گفت:‌ وقتی فرد سالمی به میدان آمده چرا تحریم کنیم؟! شما می گوید ۵ درصد اثر دارد؟! شما تحریم کنید که صفر درصد اثر دارد. حتی اگر اینگونه هم باشد بهتر از صفر درصد یا بدتر شدن وضعیت است. به نظر من اثر منفی هم دارد چون خارجی‌ها را جری می‌کند که بیشتر به ما فشار بیاورند که ما فرو بپاشیم که آن هم بدانید که اتفاق نخواهد افتاد.

وزیر سابق امور خارجه اظهار داشت: در مورد برجام هم وقتی آن را به نتیجه رساندیم گفتم که به برجام نمره ۱۰۰ ندهید؛ نمره ۵ دهید! بیایید همین ۵ درصد را نقد کنید. اما این کار را نکردیم. ما نشستیم دعوا کردیم که برجام بد است و ایراد دارد. همان ۵ درصد هم نقد نشد. اگر همان ۵ نقد شده بود، در دعوای داخلی گرفتار نمی‌شدیم.

وی افزود: ۸۵  میلیارد دلار سرمایه‌گذاری که در ایران شده بود را عملیاتی کرده بودیم. آن وقت ۸۵ میلیارد مخالفت با آقای ترامپ بود. یعنی هر یک دلارش می‌شد یک مخالفت با ترامپ که از برجام خارج نشود اما خوب وجود نداشت.

وی گفت: اگر فرض می کنیم با تحریم پیامی را به کسی می دهیم، ببینیم که چه چیزی را به دست می آوریم؟ آیا این ضرری که ما برای خودمان فرض می‌کنیم که پیام می‌دهیم و این پیام گرفته نمی‌شود، ارزش دارد؟ جز اینکه همان کسانی که از آنها دلخور هستید ۴ سال یا ۸ سال یا با توجه به تحولات سالهای اخیر حتی بیشتر حاکم شوند؟! من قصد جسارت به هیچ کس ندارم. یکی از مبانی فکری من این است که به انتخاب همه احترام بگذارم و لذا به انتخاب آن‌هایی که می‌خواهند نیایند هم احترام می‌گذارم. اما به آنها پیشنهاد می‌کنم این نظرات من را بشنوند.

وزیر پیشین امور خارجه با اشاره به نگاه‌های صفر و صدی گروه‌های اقلیت که فعلاً قدرت در اختیارشان است، اظهار داشت: این گروه‌ها به رأی مردم و مشروعیت بین‌المللی نظام اهمیتی نمی‌دهند و از همین رو، پیامی دریافت نخواهند کرد.

 ظریف با یادآوری سخنان رهبری در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ که "در حق بعضی‌ها جفا شد و هیچ تحطیب اثری داده نشد"، گفت: تصور اینکه بتوان یک کنفرانس بر اساس یک اراده برپا کرد، اشتباه است. رهبری بر اساس تلاش برای اجماع نخبگانی و اجماع مردمی عمل می‌کنند.

 وی با تاکید بر اینکه برای رهبری مهم است که انتخابات پرشور باشد، ولی یک گروهی هم هستند که به این امر گوش نمی‌کنند، گفت: مگر وقتی رهبری گفت مذاکره‌کنندگان ما امین، غیور، شجاع و متدین هستند، کسی گوش کرد؟ حالا وقتی که شما یک حرفی می‌زنید، فوری می‌گویند تو با رهبری مخالفت کردی. آیا وقتی رهبری گفتند اینها غیور هستند، شما نگفتید اینها باد داده‌اند؟ وقتی رهبری گفتند اینها امین هستند، نگفتید اینها دروغ‌گو هستند؟

ظریف به حملات نادرست و دروغین به مذاکرات هسته‌ای اشاره کرد و گفت: شما کتاب خانم شهرمند را در تلویزیون آب کردید و بر اساس آن به ما حمله کردید. این حرف‌ها چیست که می‌زنید؟ که من یک نفر را با ماده ۲۰ در وزارت خارجه آوردم و دسترسی به اسناد محرمانه دادم، دروغ از ابتدا تا انتها.

 وی با بیان اینکه ببینید، من هشت دقیقه صحبت کردم، الان سه روز است انگار آب افتاده در لانه مورچه، همه می‌آیند حرف بزنند، گفت: اصلاً تصور نکنیم که این گروه پیامی دریافت می‌کنند. این گروه خیلی هم خوشحال می‌شوند. همه ما، به شمول خود بنده، آقای پزشکیان، همه ما روز جمعه می‌نشینیم در خانه جشن می‌گیریم و بعدش هم تبعاتش سر همه‌مان می‌آید. اینها تبعاتش است.

ظریف یادآور شد: از سال ۹۶ که روحانی برای بار دوم انتخاب شد، ما ترامپ داشتیم، کرونا داشتیم و همه اینها باعث شد که اصلاً خرید و فروش نفت صورت نگیرد. در شش ماه اول سال ۹۹، ما ترامپ نفتیمان یک میلیارد دلار بود. آقایان می‌گویند شما منتظر برجام بودید؟ نه، در سال ۹۹ کسی نفت نمی‌خرید، قیمت نفت به منفی رسید چون نفت‌ها مانده بود.

 وی تأکید کرد: این گروه‌ها بر اساس نظرات شرعی‌شان اعتقادی به مشروعیت و مقبولیت انتخابات ندارند و افزود: "بچسبیم به همان نظر مقام معظم رهبری که می‌گویند انتخابات باید پرشور باشد. الان هم زمینه‌ای فراهم شده که این شور انتخابات به یک انتخاب واقعی برسد."

ظریف با بیان اینکه دو نفر از نامزدها فقط آمده‌اند آقای پزشکیان را اذیت کنند، گفت: در انتخابات قبلی هم نقش آنها را دیدیم در این انتخابات هم می‌بینیم. ما به آقای پزشکیان پیشنهاد کردیم، اصلاً جواب اینها را ندهد چون وقت مردم را تلف می‌کند. این فرق حتماً بیش از پنج درصد و ده درصد است. ولی برای همان پنج درصد و ده درصد به هر حال ارزشش از هیچ‌چیز بیشتر است.

وی تاکید کرد: بارها گفتم بسیار مؤثر است که چه کسی در موقعیت‌های کلیدی نشسته باشد. آقای پزشکیان فردی با شجاعت تصمیم‌گیری است و آقای روحانی نیز این خاصیت را داشت. بی‌انصافی به آقای روحانی در این روزها به اوج خود رسیده است. من با ایشان اختلافاتی داشتم، اما همیشه به شجاعت و فهم ایشان در روابط بین‌المللی احترام گذاشتم.

ظریف شعار دولت سوم روحانی را سخیف خواند و گفت: آقای روحانی از خودگذشتگی‌های بزرگی برای منافع کشور کرد و این شایسته تقدیر است. آقای پزشکیان هم می‌تواند بزرگی این از خودگذشتگی را نشان دهد و شجاعت لازم را دارد. اما متأسفانه دیگران این شجاعت را ندارند و همه چیز را به رهبری نسبت می‌دهند، حتی دروغ‌هایی که رهبری در آن‌ها دخالت نکرده‌اند.

ظریف با تاکید بر اینکه ما باید فدای کشور شویم، نه کشور فدای ما، گفت:  دوستان کشور را فدای خودشان می‌کنند. من یقین دارم که پزشکیان کشور را فدای خودش نمی‌کند.

وی با اشاره به جلسات خود در محضر رهبری یادآور شد:‌ اگر همه افراد در جلسات حرف تند بزنند، نتیجه جلسه تند خواهد بود. ولی وقتی نظرات خود را با صراحت، احترام و ادب مطرح می‌کردیم، همیشه در جمع‌بندی رهبری تأثیر داشت. لذا نباید تصور کنیم که فرقی نمی‌کند چه کسی در آن جلسه بنشیند؛ صد درصد تغییر می‌کند. هر چند که رهبری حرف‌های سعید جلیلی را هم تعدیل خواهد کرد، اما وقتی یک حرف مقابل زده نشود، در جمع‌بندی تأثیر خواهد کرد. این را نباید فراموش کنیم.

وزیر خارجه پیشین کشورمان گفت:‌ شخصیت رهبری برای ایجاد اجماع در داخل کشور است و اشتباه ما این است که فکر می‌کنیم خیلی شیک است که این مسائل را نادیده بگیریم. مهم این است که در جلسات چه کسانی حضور داشته باشند.

وی با بیان اینکه من همواره منتقد ساده‌طلبان و اصولگرایان بوده‌ام، اما احساس کردم که وضعیت کشور بسیار متفاوت است، گفت: اعتقاد قلبی من به این موضوع، چیزی است که باعث می‌شود بتوانم این‌قدر تلاش کنم و در مقابل فشارها و انتقادات مقاومت کنم، بدون اینکه به دنبال نفع شخصی باشم. اگر کسی اعتقاد قلبی نداشته باشد، نمی‌تواند این‌گونه رفتار کند.

ظریف تاکید کرد:‌ خیلی فرق می کند که مسعود پزشکیان در پاستور و شورای عالی امنیت ملی و جلسه با رهبری بنشیند یا سعید جلیلی؛ من با تک تک سلول هایم این تفاوت را درک می کنم و البته ممکن است اشتباه کنم و جلیلی بهترین انتخاب برای کشور باشد اما این انتخاب را برای کشور خطرناک می‌دانم.

وی با بیان اینکه وظیفه خودم دانستم که هر کاری می‌توانم انجام دهم، گفت: دنبال پست و مقام نیستم و با این مسئولیت راحت نیستم. بعید می‌دانم که بتوانم با این مجلس کار کنم و علاقه‌ای به آن پست ندارم. من عضو هیچ ستادی نیستم. با توجه به فرصتی که شکل گرفته وارد صحنه شدم. هیچ آرزویی جز اینکه «استاد تمام» شوم ندارم.

ظریف عنوان کرد:‌اگر مردم بیایند و رای بدهند، نتیجه را خواهند دید. من دنبال تنش و درگیری نیستم و آن را صد درصد به ضرر مردم می‌دانم. بعید بدانم بتوانم با این مجلس کار کنم و بسیار آرزومندانه است که بتوانم از این مجلس حتی رأی اعتماد بگیرم. علی القاعده از من مشورت خواهند خوداست و من در خدمتشان هستم اگر آقای پزشکیان انتخاب شود، به دلیل نزدیکی نظرات ما، احتمالاً بیشتر از من مشورت خواهند خواست و من در خدمت‌شان هستم. در این ۳ سال از من و عراقچی و تخت روانچی هیچ مشورتی نخواستند، البته یکبار شهید رئیسی به من تلفن کرد و احوالپرسی کرد. ایشان آنقدر اهل انسانیت داشت که با کسی که رفیق بود تماس میگرفت و احوالش را می پرسید. اما با آقای پزشکیان این اتفاق بیشتر خواهد افتاد.  اگر آقای جلیلی انتخاب شود از همین دانشگاه هم مرا اخراج می کنند. قالیباف را نمی دانم! البته آقای جلیلی، شوخی می‌کنم!

وی با بیان اینکه احساس کردم که وضعیت کشور بسیار متفاوت است، گفت:  اعتقاد قلبی من به این موضوع، چیزی است که باعث می‌شود بتوانم این‌قدر تلاش کنم و در مقابل فشارها و انتقادات مقاومت کنم، بدون اینکه به دنبال نفع شخصی باشم. اگر کسی اعتقاد قلبی نداشته باشد، نمی‌تواند این‌گونه رفتار کند.

وزیر خارجه پیشین کشورمان با اشاره به دلایل مخالفت‌ها با برجام گفت: خدا سردار سلیمانی را رحمت کند ایشان شخصیت بی‌نظیری بود. احساس می‌کنم که بهانه تصویب قانون اقدام راهبردی مجلس، یا تسریع آن و تخلف از مصوبه شورای عالی امنیت ملی که باید به وزارت امور خارجه هماهنگ می‌شد، شهادت شهید فخری‌زاده بود. این اتفاق، فرصت را برای مخالفین برجام ایجاد کرد که اقدامات خود را انجام دهند. علیرغم مخالفت صریح وزارت امور خارجه که این مصوبه شورای عالی امنیت ضرورت داشت.

وی افزود: من همیشه فکر می‌کردم که مخالفت با برجام چند دلیل دارد. یکی از آنها منافع اقتصادی است. گروهی منافع اقتصادی دارند در این که کشور تحریم باشد. اگر به وضعیت زندگی اقشار مختلف در جامعه نگاه کنیم، می‌بینیم که شاید ۹۰ درصد مردم از تحریم ضرر کرده‌اند و درصدی هم بسیار بسیار سود برده‌اند. برخی از این افراد به حدی سود برده‌اند که نمی‌توان ثروتشان را با پولداران بزرگ آمریکا مقایسه کرد و این خیلی عجیب است.

ظریف با بیان اینکه من نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم و در دل مردمی که جلوی زن و بچه‌شان شرمنده‌اند، دخالت کنم، گفت: یک گروهی منافع جناحی دارند، یعنی دوست نداشتند این کار توسط ما انجام شود. کما این که شش ماه تلخی که من عرض کردم هم همین بود. واضح بود که بعد از انتخاب بایدن امکان زنده شدن برجام وجود دارد اما همه این سنگ‌اندازی‌ها صورت گرفت و هدفشان هم مشخص بود.

وزیر خارجه پیشین کشورمان نگرانی مخالفان برجام از کاندیداتوری وی برای انتخابات در صورت به نتیجه رسیدن برجام را یکی از دلایل سنگ اندازی‌ها نوصیف کرد و گفت: گرچه من گفته بودم که به هیچ وجه نامزد ریاست جمهوری نمی‌شوم. خب دیدید که نشدم. هم آن دفعه نشدم، هم الان نشدم و معمولاً دروغ نمی‌گویم اگر حرفی می‌زنم. نگرانی آنها این بود؛ لذا گروه دوم منافع‌شان سیاسی بود.

وی با اشاره به سومین گروه مخالفان برجام گفت: گروه سوم نگرش عقیدتی و دیدگاه‌شان عامل این مخالفت بود. من تا الان فکر می‌کردم که آقای جلیلی از گروه سوم است. صحبت دیروز آقای پورمحمدی که تقریباً اطلاعات ریز همه چیز را دارد، باعث شد که به این نتیجه برسم که آقای جلیلی هم به خاطر ملاحظات جناحی این کار را کرده است. این سوال برایم پیش آمد که چرا ایشان همچنان روی حرفی که با آقای پورمحمدی زده، اصرار دارد. مطمئنم که اگر آقای پورمحمدی شنیده باشد و چیزی بگوید، این حرف زده شده است. همین مساله برخی از محاسبات من را به هم ریخت و جور دیگری فکر می‌کردم.

ظریف در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به روابط ایران و روسیه گفت: روس‌پرستی و روس‌ستیزی، همانند آمریکا‌پرستی و آمریکا‌ستیزی، به کشورمان ضرر می‌زند. وی تاکید کرد که همه کشورها منافع خود را دنبال می‌کنند و روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

وی در تحلیل خود از سیاست خارجی روسیه تصریح کرد: این کشور به دنبال ایفای نقش به عنوان یک قدرت بزرگ بین‌المللی است. وی افزود: "روسیه به بازی قدرت‌های بزرگ اعتقاد دارد، اما این بازی روز به روز کم‌اهمیت‌تر می‌شود و نقش روسیه نیز در این میان کاهش می‌یابد. تنها جایی که این نقش برجسته است، شورای امنیت ملل متحد است که روسیه یک عضو دائمی آن است."

وزیر خارجه پیشین کشورمان با بیان اینکه هیچ‌گاه توقع نداشته روسیه مانع ورود بحث هسته‌ای ایران به شورای امنیت شود، گفت: به تهران هم گفته بودم، اما تهران نمی‌خواست من را باور کند به دلیل تحلیل‌های غلطی که از توازن قوا و جنگ سرد داشتند. اولاً، روسیه نمی‌خواهد ایران در جنگ با غرب باشد و ثانیاً، نمی‌خواهد روابط ایران با غرب عادی شود.

وی افزود:  روسیه معتقد است در هر تقابلی با غرب، ایران شکست خواهد خورد و یک دولت غربی در ایران مستقر خواهد شد. اگر ایران روابط عادی با غرب داشته باشد، رقیب گازی روسیه در اروپا می‌شود و یک کنش‌گر مهم در منطقه خواهد شد. با توجه به قدرتی که ایران دارد، باید خودمان را دست‌کم نگیریم.

ظریف با اشاره به تجربیات خود در مذاکرات موقت ژنو یادآور شد: روسیه در ابتدای مذاکرات بیشترین همکاری را داشت، اما بعد از خارج شدن از مرحله خطر، دنبال منافع خودشان رفتند تا برجام پانه‌گیر شود و تلاش کردند برجام به عادی‌سازی روابط ایران و دنیا نیانجامد.

وی با اشاره به دخالت روس‌ها در تغییر متن برجام  خاطرنشان کرد:‌ روسیه سعی کرد تبصره‌ای به برجام اضافه کند که بازرسی‌ها از ایران سابقه‌ای برای دیگر کشورها ایجاد نکند. ما این تبعیض را تغییر دادیم و در متن نهایی برجام ذکر شد که این وضعیت قابل تعمیم نیست. دوستانی که نزدیک به روس‌ها کار می‌کردند، به پیشنهاد اول روس‌ها استناد کردند به جای اینکه به متن نهایی برجام استناد کنند. روس‌ها در آینده هر کسی که رئیس‌جمهور ایران باشد، نظری دراز همکاری با ایران دارند، به شرطی که دو خط قرمز مطرح شده را در نظر بگیرد.

این دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به شعری از سعدی گفت: به کوشش توان دجله را پیش بست، نه شاید زبان بداندیش بست. معنای این شعر نشان می‌دهد هر اقدام ما، چه بذل و بخشش باشد یا صرفه‌جویی، به تفسیر دیگران وابسته است و نمی‌توان زبان بداندیشان را بست. یک بار گفتم علاج، منظورم این بود که همان کاری که خودم انجام دادم. دوستانی که به این بهانه من را تحریم کردند، نفهمیدند که اگر من در آن روز حاضر به توییت زدن بودم، معلوم نبود کسی مسئولیت سقوط هواپیمای ما را به عهده بگیرد. در آن جلسه، من وایستادم و گفتم نکنید این کار را. اکنون یک کلمه 'علاج' را گرفتند و با آن پیراهن عثمان ساختند.

وی افزود: رفتار من را نگاه کنید، من وایستادم تا مسئولیت پذیرفته شود، توضیحاتی دادم، و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی را انجام دادم. اما الان که برخی می‌خواهند بهانه بگیرند و حمله کنند، این مسائل را مطرح می‌کنند.

ظریف با اشاره به اظهارات فؤادی ایزدی در میزگرد سیاسی پزشکیان گفت: ایشان نظرات آکادمیک خود را مطرح کردند. علیرغم اینکه در هیچ صحبتی کم نداشت از نقد من، ما با هم رابطه خوبی داریم و رئیس گروه ما هستند. خواستم بگویم اگر قرار است سر مردم شیره بمالید، حداقل درست شیره بمالید و به شعور مردم توهین نکنید.

وی افزود: برادر من، خواهر من، خانم عزیز، آقای عزیز، اگر می‌خواستم سر شما را شیره بمالم، اکنون نانم در روغن بود. اگر می‌خواستم سر شما را شیره بمالم، اکنون صدایم گرفته نبود که نتوانم حرف بزنم. هم آمریکا تحریمم می‌کند، هم گروه‌های فشار داخلی سخنرانی‌های مرا به هم می‌زنند. اگر فکر می‌کنید همه این‌ها سیاه‌بازی است، باید بگویم که این‌ها قضایای ابطال‌ناپذیر هستند. هر کاری بکنید، همیشه جایی برای نقد و ایراد وجود دارد.

ظریف یادآور شد: نمی‌خواهم کسی را به بداندیشی متهم کنم، اما کسی که ذهنیت درستی ندارد، هر کاری بکنید، او انتقاد خواهد کرد. هدف من کاهش تنش است، گفت: "دکتر پزشکیان هم همیشه می‌گوید 'ما' تا تنش ایجاد نکند. او دنبال هرج و مرج، تنش و جنجال نیست.

وی با بیان اینکه تفکرات افراطی، برخلاف ظاهر متضادشان، در نهایت به یک نقطه مشترک می‌رسند، گفت:‌ اگر از شرق شرق برویم تا غرب غرب، آخرین نقطه‌ی غرب و آخرین نقطه‌ی شرق همگی یک جا هستند. همان جایی که به قول خارجی‌ها 'خط بین‌المللی تغییر تاریخ' هست و همان جایی که هم غربی‌ترین نقطه جهان است و هم شرقی‌ترین نقطه جهان.

ظریف او با اشاره به نتانیاهو و برخی دوستان در ایران که به او ایراد می‌گیرند چرا از کلمه "دوستان" استفاده می‌کند، گفت: خودشان می‌دانند که این دوستان از هر ناسزایی بدتر است. برخی دوستان ما در ایران نگرششان یک جاست. این به معنای این نیست که از یک آبشخور آب می‌خورند، بلکه به خاطر این است که نتیجه‌ی کار افراطی‌گری یکی است و افراط‌گراها همیشه یکدیگر را تقویت می‌کنند.

وی یادآور شد: اگر دو تفکر افراطی وجود داشته باشد و این‌ها به هر شکلی به توافق برسند، آن توافق پایداری بیشتری خواهد داشت. او توضیح می‌دهد: "ممکن است این درست باشد، ولی احتمالات بیشتری وجود دارد که این‌ها به درگیری و اختلاف برسند. معقول‌ترین راه‌حل برای دنیا این بود که تندروترین آدم‌ها بیایند سر کار، در صورتی که ما چنین چیزی را قبول نداریم. اگر تندروترین آدم‌ها به توافق برسند، احتمال پایداری بیشتر خواهد بود. چون وقتی دیگر بی‌عقل‌ترین آدم‌ها توافقی را انجام می‌دهند، طبیعتاً اغلب همراهی می‌کنند با آن. چون اغلب نگرششان این‌گونه نیست که حالا برویم و به خاطر اینکه این بی‌عقل‌ها توافق کرده‌اند، همه چیز را به هم بزنیم. اگر افراطی‌ترین افراد به یک توافق برسند، این توافق پایدارتر خواهد بود و این مسئله نشان‌دهندهٔ پیچیدگی و تضادهای درونی در تفکرات افراطی است.

این دیپلمات پیشین کشورمان با بیان اینکه روسیه در دام امنیتی‌سازی آمریکا در اوکراین گرفتار شد و اوکراین قربانی این بازی پیچیده شد، گفت: روسیه در این بحران متحمل خسارت شد، در حالی که اروپا خسارت بیشتری را تجربه کرد و آمریکا در این میان موفق به پیشبرد یک بازی امنیتی‌سازی موفقیت‌آمیز شده است.

وی با بیان اینکه آمریکا این بازی را طی پانزده، شانزده سال یا شاید سی سال گذشته با موفقیت به انجام رسانده است، گفت: روسیه در دو دام افتاد: یکی دام امنیتی‌سازی آمریکا و دیگری دام اطلاعات غلط خودشان. روس‌ها واقعاً تصور می‌کردند اوضاع به نفع آنهاست. حتی معاون FSB (سرویس اطلاعات روسیه) را بعد از مدت کوتاهی از جنگ اوکراین برکنار کردند، زیرا تصورشان این بود که مردم اوکراین به خاطر اینکه رئیس‌جمهورشان یک کمدین است، توان مقاومت ندارند و به زودی شکست خواهند خورد.

ظریف ادامه داد: اگر به پیام‌های ابتدایی جنگ اوکراین نگاه کنیم، دو حرکت خیلی مهم به چشم می‌خورد: "یکی اینکه پوتین می‌توانست حملات خود را به منطقه شرقی اوکراین (لوهانسک و دونتسک و خارکف) محدود کند. پس چرا به کیف حمله کرد؟ آن هم کیفی که نمی‌توانست به طور کامل بمباران کند، زیرا کیف یک نماد فرهنگی برای روسیه است. دیدیم که اطراف کیف و حومه آن را به شدت بمباران کرد.

وی تصریح کرد: دلیل این اقدامات، اطلاعات غلطی بود که روسیه از شرایط اوکراین دریافت کرده بود. "روسیه در روزهای اول جنگ اعلام کرد که سربازان اوکراینی به آنها بپیوندند و بی‌خودی نجنگند. یعنی روسیه بر اساس این اطلاعات غلط فکر می‌کرد دولت اوکراین دوام نمی‌آورد و مردم اوکراین در برابر دولتشان نمی‌ایستند و این جنگ به سرعت پایان می‌یابد. متأسفانه این اطلاعات غلط به ایران نیز منتقل شده بود.

این دیپلمات پیشین کشورمان یادآور شد: در تحلیل اولیه، روسیه تصور می‌کرد که آمریکا مایل به مذاکره است، اما آمریکا با برنامه‌ریزی دقیق، روسیه را در دام امنیتی خود قرار داد. "ما پیش‌بینی کرده بودیم که هدف روسیه از بردن نیروهایش به مرز اوکراین، مذاکره با آمریکا بود. حتی در مصاحبه مفصلی که آقای پوتین با تاکر کارلسون انجام داد، او گفت که ما انواع پیام‌ها را فرستادیم تا مذاکره کنند، اما مذاکره نکردند.

ظریف عنوان کرد: روسیه تصور می‌کرد که می‌تواند اوکراین را به راحتی تصرف کند و این تصور به ایران نیز منتقل شده بود. آدم‌هایی مثل ما که خلاف این را می‌گفتند، مشورتی با ما صورت نمی‌گرفت که بتوانیم نظر خود را بگوییم. نظر افرادی مثل بنده یا آقای دکتر سنایی (سفیر سابق در روسیه) این بود که این بزرگترین شکست برای روسیه خواهد بود و یک خطر بزرگ برای روسیه خواهد بود. متأسفانه کسی حرف ما را گوش نکرد، زیرا مقامات بیشتر برداشت‌های اطلاعاتی را قبول می‌کنند تا تحلیل سیاسی.

وی با تشکر از لطف و محبت کسانی که سخنان او را می شنوند، گفت: من خاک پای مردم ایران هستم و واقعاً عاشق مردم هستم. وقتی در جلسات صحبت می‌کنم، از دیدن قیافه‌های خوشحال مردم لذت می‌برم. برای من خیلی مهم است که مردم خوشحال باشند.

ظریف با اشاره به پایان جهان دو قطبی و عدم پیدایش ساختار جدی جدید، بیان داشت: نقش ساختارها کاهش یافته و نقش افراد و کارگزاران افزایش یافته است. وی افزود: "از نظر تئوریک و باورهای دینی معتقدم که همیشه انسان است که مرکز تصمیم‌گیری است و ساختارها محدودیت ایجاد می‌کنند اما جبر نمی‌کنند. ما جبر ساختاری در روابط بین‌الملل و روابط انسانی نداریم. اصولاً این انسان است که تصمیم می‌گیرد.

وزیر خارجه پیشین کشورمان یادآور شد: آقای پوتین می‌توانست دونتسک و لوهانسک را به رسمیت بشناسد و حتی حمله نکند. یعنی می‌توانست تصمیماتی بگیرد که در همان شرایط بحرانی، به این بحران نیانجامد. اگر به او اطلاعات غلط نمی‌دادند که اگر به کی‌یف حمله کند، سقوط خواهد کرد، ممکن بود این اتفاقات رخ ندهد. انسان مهم است و مجموعه اطلاعاتی که به انسان داده می‌شود، او را به تصمیم‌گیری وامی‌دارد.

وی همچنین به مدیریت جنگ قزوین توسط ایران اشاره کرد و گفت: بزرگترین کاری که ایران بعد از جنگ قزوین می‌بایست می‌کرد، مدیریت بسیار خوب این جنگ بود که ما مرهون رهبری جمهوری اسلامی هستیم. اگر سخنرانی رهبری روز بعد از حمله ۷ اکتبر نبود، ممکن بود نتایج دیگری برای کشور داشته باشد. این جنگ به خوبی مدیریت شد هم از نظر نظامی و هم از نظر دیپلماتیک. خدا رحمت کند شهید امیر عبداللهیان را که بسیار خوب مدیریت کرد.

ظریف تاکید کرد: ایران باید از روز اول پیشنهاد قرارداد تجاوز با کشورهای منطقه را می‌داد تا زیر پای اسرائیل را خالی کند. در شرایطی که اسرائیل بسیار منفور بود و هست، نباید اجازه می‌دادیم روند صلح ابراهیم که هدفش محدود کردن ایران است و برون‌سپاری امنیت منطقه به اسرائیل به جای آمریکا بود، تقویت شود. اکنون هم هنوز فرصت از دست نرفته است.

وی درباره پیش بینی خود از دولت آینده ایران گفت: به نظر من، همانطور که در صحبت‌های دکتر پزشکیان در میزگرد سیاسی مشخص بود، ما باید به دنبال منطقه قوی باشیم. این روش هم قدرت ایران را تثبیت می‌کند و هم اجازه امنیتی‌سازی نمی‌دهد. این همان کاری است که آدناور در آلمان انجام داد و در کتاب رهبری کیسینجر به آن اشاره شده است.

ظریف افزود: جمهوری اسلامی باید خودش در صحنه دیپلماسی حضور داشته باشد و نیابت به کسی ندهد. وقتی نیابت به کسی بدهیم، او منافع خودش را دنبال می‌کند نه منافع ما را. لذا ایران باید خودش حضور داشته باشد تا منافع مقاومت و ایران بیشتر تامین شود و ما در مذاکرات دیگران قرار نگیریم. بنابراین، یک حضور فعال در دیپلماسی جهانی در مورد بحران‌ها، به‌ویژه بحران قزوین و اصرار بر همکاری منطقه‌ای حتی اگر عملی نشود، باید مدنظر قرار گیرد. چون حتی اگر عملی نشود هم از سیاست امنیتی‌سازی جلوگیری می‌کند. اگر بگوییم باید از ما بترسند و وحشت داشته باشند، یعنی در زمین تهدیدنگاری دیگران بازی می‌کنیم.

وی با بیان اینکه همه چیز حد و نهایتی دارد به‌جز کهکشان و حماقت انسان، خاطرنشان کرد: ممکن است در سال‌های آینده با مشکلات بسیاری مواجه شویم. سال آینده پایان برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ خواهد بود و پس از آن، ما می‌توانیم از نظارت‌های بین‌المللی خارج شویم. در واقع، ما سه سال را از دست داده‌ایم، یعنی سه سال از این فرصت از دست رفته و اکنون بسیار به این وضعیت نزدیک‌تر هستیم. چنین شرایطی می‌تواند به یک بحران بزرگ منجر شود.

وزیر خارجه پیشین کشورمان گفت: نمی‌دانم چگونه می‌توان سه سال گذشته را جبران کرد، ولی قطعاً می‌تواند بدتر از این هم بشود. از اینکه چه اتفاقاتی می‌تواند رخ دهد، من مطمئن نیستم ولی به نظر من شرایط می‌تواند بدتر هم شود. با این روند، تا سه یا چهار سال دیگر نفتی برای صادرات نخواهیم داشت. نفت ما فقط برای مصرف داخلی خواهد بود مگر اینکه بتوانیم سرمایه‌گذاری‌های لازم را از خارج جلب کنیم. بازارهای نفتی ما را حذف کرده‌اند و ما را از بازار نفتی جهانی بیرون انداخته‌اند. این وضعیت باید بازسازی شود و هر چه بیشتر طول بکشد، هزینه بیشتری خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه یک زمانی با ۲۵۰ میلیارد دلار می‌توانستیم صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت و گاز را به سطح قابل قبولی برسانیم، یادآور شد: اکنون ممکن است که برای امکان صادرات نفت مجبور به هزینه کردن مبلغ قابل توجهی باشیم. این مبلغ شاید کمتر از ۲۵۰ میلیارد دلار باشد ولی باز هم قابل توجه خواهد بود. بنابراین، اینکه شما می‌پرسید چه چیزی می‌تواند بدتر شود، باید بگویم خیلی چیزها می‌تواند بدتر شود. دقیقاً همه چیز می‌تواند مشکل‌ساز شود.

ظریف بار دیگر با اشاره به ویژگی‌های پزشکیان عنوان کرد: در روزهای اخیر، دکتر پزشکیان با صراحت تمام اعلام کرده‌اند که هیچ قصدی برای رویارویی با رهبری ندارند و این اقدام را به نفع کشور نمی‌دانند. این اظهارات در حالی بیان شده است که برخی افراد معتقدند چنین رویکردی به نفع کشور خواهد بود. اتفاقاً من نمی‌دانم چرا برخی فکر می‌کنند این اقدام به نفع کشور است و آقای پزشکیان نیز چنین کاری نخواهند کرد. هماهنگی ایشان با رهبری بسیار خوب خواهد بود.

وی افزود: آقای خاتمی تحت سیاست‌های رهبری برنامه‌های خود را اجرا می‌کرد و دولت‌های دیگر نیز همین‌طور بودند. نتایج متفاوتی داشتند چون از دور نشسته بودند. اما دکتر پزشکیان به نظر من مشکلی در هماهنگی با رهبری ندارند. سلامت نفس، آرامش و توانایی ایشان در تحلیل موضوعات با دیدگاه مثبت و ابراز نظرات در جلسات با رهبری بسیار موثر خواهد بود.

ظریف با بیان اینکه هماهنگی با سایر نهادها  به خاطر منافع صنفی و سیاسی آن‌ها ممکن است دشوارتر باشد، گفت: اما دکتر پزشکیان آدم تعامل‌گرا و تحمل‌پذیری هستند که این ویژگی‌ها را در مناظرات نیز نشان داده‌اند. ایشان بدون ایجاد تنش حرف‌های خود را بیان می‌کنند و این رویکرد در جذب آراء عمومی بسیار مفید است.

وی با تأکید بر اهمیت تخصص در دنیای کنونی، گفت: ما که درس خوانده‌ایم و مدرکی گرفته‌ایم، می‌دانیم که در یک حوزه تخصص داریم و حوزه‌های دیگر تخصص ما نیست. آقای پزشکیان این را خوب می‌فهمند. بزرگ‌ترین نقطه قوت آقای خاتمی این بود که به نظرات متخصصین گوش می‌کرد و موفق‌ترین دولت جمهوری اسلامی ایران را داشتیم. آقای پزشکیان می‌تواند هماهنگی ایجاد کند. من نمی‌گویم راه آسانی است، اما تجربه این چند روز نشان می‌دهد که ایشان قادر به تعامل با مخالفین خود نیز هستند."

ظریف گفت: اینهایی که سخنرانی ها را به هم می زنند به دنبال هراس افکنی هستند، هراس افکنی یک بازی است و می گویند ظریف گفته ۹ تیر پزشکیان رئیس جمهور است. بله من ابراز امیدواری کردم اما به این معنا نیست که اگر نشود به خیابان می‌ریزیم. فتنه را آنهایی درست می کنند که این توییت ها را می زنند.