خواجویی در گفت‌وگو با ایلنا:
منافع قدرت‌های دنیا در این است که تنش‌ها مهار شود
احتمال ورود به جنگ گسترده منطقه‌ای بسیار بعید است
تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفت: همه بازیگران نفع‌شان در این است که تنش‌ها مهار شود. احتمال اینکه ما وارد جنگ گسترده منطقه‌ای شویم بسیار بعید است. چون تجربه جنگ‌های جهانی و گسترده هم نشان می‌دهد که همیشه بازیگران جهانی نقش مؤثری در گسترش یا مهار جنگ‌ها دارند. فکر می‌کنم در شرایط کنونی آمریکایی‌ها به دنبال گسترش جنگ در منطقه نیستند و خیلی بعید است که تنش اخیر بین ایران و اسرائیل بخواهد ابعاد نامحدودی پیدا کند.
محمد خواجویی تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در خصوص تحلیل خود از عملیات تلافی‌جویانه ایران گفت: ایران در سال‌های اخیر سیاست موسوم به صبر استراتژیک را در مقابل حملات اسرائیل در پیش می‌گرفت. اما این سیاست به مرور کارایی خودش را از دست داد به ویژه اینکه استمرار این سیاست مانع از حملات اسرائیل به مواضع و نظامیان ایران نشد. اوج این اتفاق هم حمله به کنسولگری ایران بود که از نظر حقوق بین‌الملل به نوعی خاک آن کشور محسوب می‌شود و این وضعیت باعث شد تا عملا اتکا به سیاست صبر استراتژیک خیلی ضعیف شود و ایران ناگزیر شود رفتار متفاوتی را پیش بگیرد.
وی افزود: طی روزها و هفته‌های اخیر هم شاهد درخواست‌هایی در بدنه نیروهای نزدیک به نیروهای نظامی بودیم که ایران باید پاسخ متفاوت و قاطعی بدهد تا بتواند آن بازدارندگی را احیا کند. بنابراین اقدامی که انجام گرفت، با هدف احیای قدرت بازدارندگی ایران بود و این عملیات، یک عملیات ناگزیر بود. با وجود اینکه در شرایط حساسی انجام می‌گرفت و ممکن بود خطرات و تبعات زیادی داشته باشد؛ اما ایران احساس کرد در شرایطی قرار دارد که اگر اقدام مشخص و بازدارنده‌ای انجام ندهد، عملا در شرایط ضعف قرار می‌گیرد و این احتمال وجود دارد که اسرائیل بخواهد به این حملات ادامه بدهد. بنابراین می‌توان در مورد پاسخ ایران گفت این اقدام پایان دوره صبر استراتژیک و ورود ایران به یک مرحله جدید بود که شرایط منطقه این را ایجاب می‌کرد.
این کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد: می‌توان گفت که این عملیات، برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها بود. چون عمده پیش‌بینی‌های تحلیل‌گران و ناظران این بود که عملیات محدودی است. اما گستردگی این عملیات از نظر تعداد موشک‌ها و پهبادهایی که شلیک شد قابل ملاحظه بود به ویژه آنکه عمق اسرائیل را مورد هدف هم قرار داد. چون بعضی‌ها این احتمال را مطرح می‌کردند که ممکن است ایران مواضع اسرائیل در خارج از عمق اسرائیل مثل بلندی‌های جولان و مناطق دیگری را هدف قرار دهد. اما اینکه هم عمق اسرائیل مورد هدف قرار گرفت و هم تعداد بالایی موشک و پهباد شلیک شد به این معنا است که ایران خواست در همین مرحله، با عملیات گسترده‌ای که تقریبا پیش‌بینی نمی‌شد، گام محکم و قاطعی را بردارد تا مانع از این شود که اسرائیل اقدامات خودش را علیه ایران ادامه بدهد و بتواند آن پیام خودش را منتقل کند.
وی تصریح کرد: البته این عملیات ویژگی‌های دیگری هم داشت. این عملیات طوری تنظیم شده بود که همه موشک‌های با تکنولوژی بالای ایران مورد استفاده قرار نگرفت. شاید ضرورتی بر این اساس نبود؛ به این دلیل که این عملیات با هدف احیای قدرت بازدارندگی بود و نه آغاز یک جنگ علیه اسرائیل. به عنوان مثال موشک‌های هایپرسونیک فتاح که ایران آنها را در اختیار دارد یا موشک‌های دیگری که تکنولوژی بالایی دارند در این عملیات مورد استفاده قرار نگرفت و ضرورتی هم بابت این موضوع نبود. چون ایران بیشتر می‌خواست آن پیام را منتقل کند. در عین‌حال مناطق غیرنظامی مورد هدف قرار نگرفت. می‌توان گفت این اقدام تلافی‌جویانه یک نوع عملیات نمادین بود که گرچه بسیاری از این موشک‌ها و پهبادها مورد هدف سیستم سامانه دفاع موشکی اسرائیل قرار گرفت، اما همان تعداد محدودی هم که به اهداف برخورد کرد توان بازدارندگی اسرائیل را زیرسوال برد و این عملیات توانست قدرت بازدارندگی ایران را به نمایش بگذارد و تاحد زیادی نوعی موازنه فعلا بین ایران و اسرائیل شکل گرفته است.
خواجویی در مورد واکنش احتمالی اسرائیل به این اقدام ایران گفت: نکته‌ای که باید در نظر گرفت اینکه اسرائیل طرف زخمی است. به هرحال اسرائیل از عملیات هفت اکتبر تا به امروز زخم‌خورده است. عملیات هفتم اکتبر به نوعی قدرت بازدارندگی و توان امنیتی، نظامی – اطلاعاتی اسرائیل را زیر سوال برد. از آن زمان تا به امروز اسرائیل درصدد جبران آن ناکامی است. معتقدم حتی اقدامات اسرائیل طی ماه‌های گذشته علیه ایران به معنای این نبود که اسرائیل به دنبال ایجاد جنگ فراگیر با ایران است، بلکه به دنبال ترمیم آن چهره مخدوش امنیتی و بازدارندگی خود بود تا به ایران ضربه بزند و بتواند آن چهره خود را ترمیم کند.
وی افزود: بنابراین اسرائیل طی ماه‌های اخیر دست به اقداماتی زد که شکل قمارگونه داشته است. یعنی در یک موضع کاملا عقلانی و محاسبه‌گرایانه نبوده و رفتارهایش بسیار عصبی و هیستریک بوده است. اما اینکه اسرائیل چه واکنشی نسبت به ایران انجام می‌دهد، بعید است که اسرائیل واکنشی علیه ایران انجام ندهد. اما اینکه این واکنش از جنس یک عملیات گسترده باشد یا با تأخیر به صورت محدود باشد، این محل سوال است. مهم‌ترین عواملی که منجر به این می‌شود که اسرائیل چندان در شرایط کنونی دست به عملیات گسترده علیه ایران نزند، چند مسأله است که مهم‌ترین آن عدم حمایت ایالات متحده از عملیات گسترده علیه ایران است. اسرائیل بدون حمایت لجستیکی آمریکا توانایی حمله علیه ایران را ندارد و آمریکا هم که اعلام کرد ما از این عملیات حمایت نمی‌کنیم. اما برای ترمیم چهره خود امکان این را دارد که عملیات محدودی در قالب نظامی یا سایبری علیه ایران انجام دهد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: اما جدا از موضوع عدم حمایت آمریکا که به آن اشاره کردم، مسأله دیگری که چالشی در مقابل اسرائیل است، احتمال پاسخ گسترده‌تر ایران است. همان‌طور که اشاره شد به نظر می‌رسد ایران در مرحله اول برخلاف پیش‌بینی‌ها، گام بزرگی را برداشت و این یک سیگنال است که اگر اسرائیل دست به اقدامی بزند، ایران آماده است که این بار ضربات بیشتری را وارد کند، مضاف بر اینکه پتانسیل‌های دیگری از جمله ظرفیت موشکی که حزب‌الله لبنان دارد که از نظر جغرافیایی مجاور اسرائیل است، هنوز به صورت گسترده فعال نشده و شاید این گزینه برای گام‌های بعدی ایران است. این محاسبات باعث می‌شود که احتمالا اسرائیل دست به حملات گسترده و انتقام‌جویانه نزند. صحبت‌های اخیر مقامات اسرائیل که تأکید می‌کنند توانستیم بیشتر موشک‌ها را رصد و سرنگون کنیم، نشان می‌دهد که درصدد تقلیل و کوچک نشان دادن عملیات ایران هستند تا از این طریق فضایی فراهم نشود که اگر واکنش گسترده‌ای علیه ایران نشان ندادند محل انتقاد قرار بگیرند.
خواجویی در مورد ارزیابی خود از تلاش همسایه‌های ایران و همچنین انگلیس، آمریکا و حتی روسیه برای پایان دادن به تنش‌ها، گفت: واقعیت این است که ایالات‌متحده در شرایط کنونی گرچه متحد و مؤتلف اسرائیل است، اما جنگ گسترده‌ای را در منطقه نمی‌خواهند و تمام تلاش ایالات‌متحده هم در این ۶-۷ ماه اخیر بعد از عملیات ۷ اکتبر این را نشان داد که به دنبال گسترش جنگ نیست و تلاش می‌کند که شرایط را کنترل کند. حتی به نظر می‌رسد، اخبار و شواهد هم دال بر این بوده و طی دو هفته اخیر تبادل پیام‌هایی بین ایران و آمریکا شکل گرفت که اگر ایران واکنشی علیه اسرائیل نشان داد، ایالات‌متحده اقدامی علیه ایران انجام ندهد. در مقابل ایران هم مواضع آمریکایی‌ها را هدف قرار ندهد. نفع ایالات‌متحده به عنوان اصلی‌ترین حامی اسرائیل در منطقه این است که جنگ گسترش پیدا نکند و همین یکی از عوامل اصلی است که مانع از این می‌شود که بخواهیم وارد یک جنگ گسترده و فراگیر در منطقه شویم.
وی افزود: بازیگران دیگر، به ویژه چینی‌ها هم به دلیل تأثیرات منفی که این وضعیت می‌تواند روی فرآیند اقتصاد جهانی داشته باشد، چندان از گسترش تنش‌ها در منطقه سود نمی‌برند. از طرف دیگر روسیه هم گرچه از تنش‌های اخیر در اسرائیل سود برد و توجه‌ها از جنگ اوکراین به غزه معطوف شد، اما چندان موافق تقابل ایران و اسرائیل در برهه کنونی نیست؛ چراکه در شرایطی که روسیه با غرب در جبهه اوکراین تقابل دارد، ترجیح می‌دهد ایران کشوری دارای ثبات باشد و وارد مراحل جنگی نشده و تضعیف نشود.
خواجویی تصریح کرد: روسیه ترجیح می‌دهد ایران در شرایط کنونی وارد تقابلی نشود که بخواهد منجر به این شود که جبهه غرب که اسرائیل متحد آن است در این نبرد باشد و از این نظر روسیه هم به نوعی ضعیف شود. بنابراین همه این بازیگران نفع‌شان در این است که این جنگ و تنش‌ها مهار شود. احتمال اینکه ما وارد جنگ گسترده منطقه‌ای شویم بسیار بعید است. چون تجربه جنگ‌های جهانی و گسترده هم نشان می‌دهد که همیشه بازیگران جهانی نقش مؤثری در گسترش یا مهار جنگ‌ها دارند. فکر می‌کنم در شرایط کنونی آمریکایی‌ها به دنبال گسترش جنگ در منطقه نیستند و خیلی بعید است که تنش اخیر بین ایران و اسرائیل بخواهد ابعاد نامحدودی پیدا کند.
