جهان سنتی دولت محور در حال جایگزینی با بازیگران متعدد با منافع متنوع و متضاد است

به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدحسن شیخ الاسلامی معاون وزیر خارجه رئیس مرکز مطالعات سیاسی در همایش بین‌المللی مطالعات منطقه‌ای، سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران گفت: همکاران گرامی استادان محترم برای اینجانب مایه مسرت و افتخار است که در جمعی بین المللی از فرهیختگان و اندیشمندان حوزه سیاست خارجی حاضر شده‌ام در آغاز سخن مایل هستم از تلاشهای ارزشمند همکاران ارجمند در دانشگاه تهران، پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه به خاطر برپایی این همایش مهم با عنوان سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران سپاسگزاری کنم.

وی افزود: چنانکه مستحضرید در چند دهه گذشته شاهد نوعی تحول پارادایمی در عرصه بین المللی بوده ایم. این تغییر برآیند پیچیده چند تحول گسترده .است توسعه فرایند جهانی شدن پس از پایان جنگ سرد که با جهش علوم و فناوریهای ارتباطی همراه شد منجر به بروز تحولات عمیق در مفاهیم بنیادین روابط بین المللی از جمله مفهوم ،قدرت دولت و ،امنیت افزایش تعداد کنشگران بین المللی و تحول کیفی در نقش آفرینی آنان، شکل گیری اقتصاد جهانی افول هژمونی آمریکا افزایش نقش قدرتهای نوظهور، امنیت زدایی از موضوعات بین المللی و افزایش اهمیت موضوعات ،اقتصادی اجتماعی و فرهنگی شده است. وابستگی متقابل پیچیده در جهان به وضوح مشهود است.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر انقلاب اطلاعاتی و توسعه روزافزون نقش شبکه‌های ارتباطی، زمینه تقویت ارتباطات فراملی کاهش اهمیت نقش کنترلی دولت،ها اهمیت فضای غیر سرزمینی تقویت نقش بازیگران غیردولتی و حساسیت بیشتر افکار عمومی نسبت به دستور کار دولتها و سازمانهای بین المللی را فراهم کرده است. درنتیجه توسعه شبکه های ارتباطی ،اجتماعی تک تک شهروندان هر جامعه به کنشگرانی فعال تبدیل شده اند که به طور بالقوه میتوانند بر پویایی تحولات داخلی و بین الملل تاثیرگذار باشند. در نتیجه شاهد شکل گیری نظمی جدید و در حال گذار در جهان هستیم که بسیار متکثر پیچیده چند بعدی، پویا و درهم تنیده است جهان سنتی دولت محور در حال جایگزینی با عرصه سیاسی جدیدی است که در آن بازیگران متعدد با منافع متنوع و متضاد در حال رقابت هستند.

وی افزود: تحولات یادشده ضمن ایجاد تهدیدات ،فرانو فرصتی مناسب و ارزشمند برای کنشگری فعال قدرتمند و موثر همچون جمهوری اسلامی ایران فراهم می آورد تا با اتخاذ سیاستی متوازن تحول آفرین، عدالت محور و توام با احترام متقابل اهداف ملی از جمله ،امنیت رفاه و اعتبار ملی را با هزینه کمتر محقق کند، موقعیت خود را در سطح جهانی و در میان سایر ملل ارتقا بخشد و به سوی اهداف و آرمانهای خود سریعتر و موثرتر از پیش حرکت نماید الگوی فکری و فلسفی حاکم بر این سیاست خارجی حمایت از هویت نظام اسلامی و پافشاری بر اصول و ارزشهای برآمده از آموزه‌های اسلامی و انقلاب و نقشه راه ما مبتنی بر اصول تغییرناپذیر استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی ترسیم میشود در این مسیر اصل ،عزت حکمت و مصلحت آنگونه که توسط رهبری معظم مدظله العالی تبیین شده مهمترین شاخص در تنظیم روابط بین المللی جمهوری اسلامی ایران است.

وی تصریح کرد: در محیط بین المللی متغیر و دارای نوسانات ،شدید دولت سیزدهم سیاست خارجی متوازن؛ تعامل هوشمند و دیپلماسی فعال و پویا را وجه‌ه همت خود قرار داده .است توازن در سیاست خارجی موضوع بحث ها و گفتگوهای فراوانی بوده و برداشت های متفاوتی از آن ارائه شده است اجمالا ، توازن در سیاست خارجی حداقل به سه معناست نخست؛ تنظیم ارتباط با کنشگران بین المللی متناسب با وزن و تاثیر و ظرفیت های کنشگری آنان البته در چارچوبهای کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و دوم؛ تنظیم رابطه با کنشگران بین المللی با لحاظ میزان و سطح توجه و علاقه آنان به برقراری و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران و سوم نگرش فراگیر به این معنا که منطقه جغرافیایی خاص و یا اردوگاهی مشخص در تنظیمروابط خارجی مبنای گسترش روابط نیسن و بر اساس منافع جمهوری اسلامی ،ایران به روابط با همه کشورها و در همه قاره ها به شکل متوازن توجه می شود.

وی در ادامه گفت: تقویت و اولویت بخشیدن به روابط با کشورهای همسایه عنصری مهم در راهبرد توازن و تعامل هوشمند در جهان در حال تغییر است این سیاست به معنای بهره برداری از مزیت های ژئوپلتیک و ژئواکونومیک در تنظیم رابطه با ۱۵ کشور همسایه است به گونه ای که همه طرفها از آن منتفع شوند. زمینه اصلی برای اتخاذ این سیاست در آمیختگی فرهنگی ایران و همسایگان و وجود ظرفیت های متنوع و مکمل از جمله در حوزه اقتصادی میان این کشورهاست در این راستا تلاش میشود ضمن تنش زدایی در روابط، چالشهای موجود در جهت منافع مشترک منطقهای مدیریت شوند تا از این رهگذر از ثبات پیرامونی صیانت و اعتماد متقابل بازتولید گردد افزایش سطح روابط و همکاریهای همه جانبه میان کشورهای همسایه و منطقه و طراحی برنامه‌های اعتمادساز افزایش تعامل با محوریت محترم شمردن ارزش های فرهنگی، دینی و اجتماعی و احترام متقابل تقویت گفتگوهای درون منطقه ای تقویت همکاری های اقتصادی و توجه به ظرفیت های مکمل توافق برای ایجاد و توسعه مسیرهای ارتباط جادهای و ترانزیتی با همسایگان حمایت از گسترش بازارچه‌های مرزی حمایت و تسهیل گردشگری با کشورهای همسایه، انعقاد توافق های دو یا چندجانبه همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله دفاعی و زیست محیطی، تلاش برای ایجاد سازوکارهای امنیت جمعی و ثبات ساز جهت پایان دادن به حضور نیروهای خارجی و البته حمایت از مقاومت قهرمانانه ملت فلسطین و تلاش حقوقی و بین المللی مشترک در جهت آزادسازی قدس شریف و اراضی اشغالی از جمله برنامه هایی است که از ابتدای استقرار دولت سیزدهم در اولویت قرار گرفته و برخی از آنها به ثمر نشسته است.

وی افزود: امروزه غرب و شرق مفهوم سنتی خود را از دست داده است به یک معنا غرب بر همه کنشگرانی اطلاق میشود که متولی و متصدی حفظ نظم موجودند و شرق به همه کنشگرانی اشاره دارد که صدای آنها در طراحی نظم موجود متناسب با ظرفیتهای آنان شنیده نشده است بنابراین غرب و شرق مفاهیمی صرفا جغرافیایی نیستند بلکه میتوانند مشتمل بر کشورهایی از حوزه‌های جغرافیایی گوناگون باشند. اما بدیهی است که آسیا در میانه این کشورها جایگاهی ویژه دارد سیاست آسیا محور به معنای تقویت روابط با کشورهای آسیایی از جمله کنشگران نوظهور و مهم در این حوزه است واضح است که این حوزه در حال تبدیل شدن به مرکز ثقل اقتصاد جهانی و حرکت به سمت ایجاد هویت جدید آسیایی است قاره آسیا بخش مهمی از منابع اقتصادی جهان را در خود جای داده است به نحوی که سه اقتصاد بزرگ دنیا در این قاره قرار دارند. در سیاست آسیا محور به همه اضلاع حوزه آسیایی شامل اوراسیا شرق و غرب آسیا، قفقاز و منطقه آ سه آن توجه ویژه می.شود تقویت حضور در پیمانهای منطقه ای از جمله سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و حتی بریکس در همین راستاست ایجاد ائتلافهای اقتصادی و پیمان های بلندمدت با قدرت های بزرگ آسیایی و یا اجرایی کردن آنها در چارچوب توسعه سیاسی اقتصادی روابط خارجی وجه دیگر این سیاست .است بدیهی است که نگاه به شرق و سیاست آسیایی نفی ارتباط با غرب نیست بلکه نفی تمرکز بیمورد و بیحاصل و انحصار ارتباط راهبردی با غرب مدنظر است.

وی تصریح کرد:  عرایضم را با تاکید بر این نکته جمع بندی کنم که در نگرش مفهومی به سیاست خارجی دولت سیزدهم، دو اصل ضرورت انطباق با روندهای به شدت متغیر جهانی از جمله انتقال قدرت از غرب به شرق و تحول مفهوم ،قدرت و اصل توازن به منزله راهبردهای کلان برآمده از متغیرهای زمینه ای و توسعه روابط همسایگی و نگاه آسیایی از جمله راهبردهای مهم ما برای تحقق انطباق و توازن تلقی می‌شود.