حیدری در گفت‌وگو با ایلنا:
محور بحث‌های نشست ۳+۳، "فرارسیدن فصل گفت‌وگو برای حل و فصل مسائل منطقه قفقاز" بود/ بحث‌های ترانزیتی بدون حضور گرجستان با مشکل مواجه می‌شود
تحلیل‌گر مسائل قفقاز گفت: شعار نشست ۳+۳ بحث صلح و ثبات و در کنار آن بحث همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی مطرح شده بود. محور صحبت‌های مهمانان هم این بود که فصل گفت‌وگو برای حل مسائل فرا رسیده است. بحث همکاری‌های منطقه‌ای برای تثبیت صلح و ثبات یعنی رسیدن به یک صلح پایدار و همینطور بحث جلوگیری از حضور کشورهای فرامنطقه‌ای در منطقه قفقاز هم مورد تاکید بود
علی حیدری کارشناس مسائل منطقه قفقاز در گفت‌وگو با ایلنا، در خصوص ارزیابی خود از نشست مشترک ۳+۳ که در هفته اخیر در تهران برگزار شد، گفت: این نشست را می‌توانیم بالاترین نشست منطقه‌ای درباره قفقاز بدانیم؛ چون نشست قبلی در مسکو در سطح معاونان وزیرخارجه برگزار شد و نتیجه چندانی هم نداشت. درباره این نشست می‌توانیم بگوییم، با توجه به اظهاراتی که از طرف وزیر خارجه ایران و وزیرخارجه ترکیه منتشر شد، شعار این نشست بحث صلح و ثبات و در کنار آن بحث همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی بود. محور صحبت‌های مهمانان هم این بود که فصل گفت‌وگو برای حل مسائل فرا رسیده است. بحث همکاری‌های منطقه‌ای برای تثبیت صلح و ثبات یعنی رسیدن به یک صلح پایدار و همینطور بحث جلوگیری از حضور کشورهای فرامنطقه‌ای در منطقه قفقاز هم مورد تاکید بود که فقدان آن به نوعی باعث می‌شود این مشکلات تداوم پیدا کند و در آینده بزرگ‌تر هم شود.
وی افزود: کشورهایی مثل ترکیه، روسیه، ایران و آذربایجان بر این موضوع تأکید داشتند که کشورهای خود منطقه باید مسائل‌شان را با گفت‌وگو حل و فصل کنند. به نوعی مرجع این صحبت‌ها به طور غیرمستقیم ارمنستان بود با توجه به روابطی که با فرانسه بعد از جنگ قره‌باغ شکل داده، به زعم خود رویگردانی از روسیه و تمایل به سمت غرب نشان داده تا امنیت خودش را حفظ کند. از کشورهای غربی مثل آمریکا و فرانسه دعوت کرده تا در این اتفاق حضور داشته باشند و طی روزهای گذشته هم کشور فرانسه اعلام کرد که به نوعی نمایندگی نظامی را در منطقه سیونیک ارمنستان ایجاد خواهد کرد که این باعث می‌شود در آینده شاهد مشکلات بیشتری در حوزه امنیتی و در مرزهای شمالی خودمان باشیم.
حیدری تصریح کرد: اما به طور کلی هدف اصلی ایران از این نشست، بحث رسیدن به ثبات و آرامش از طریق گفت‌وگو بین کشورهای منطقه بود که می‌توانیم بگوییم تا حدود زیادی موفق شده است. چون این کشورها برای اولین‌بار در این سطح گرد هم آمدند و فتح‌بابی می‌کند که کمک کند این مذاکرات ادامه پیدا کرده و بتوانند چالش‌ها و مسائلی که وجود دارد را بین خودشان حل‌وفصل کنند.
وی یادآور شد: درباره بحث ترانزیت و همکاری‌های اقتصادی، از آنجایی که گرجستان به دلیل اختلافاتی که با روسیه دارد؛ در این نشست‌ها شرکت نمی‌کند و با وجود اینکه در این نشست برای حضور گرجستان ابراز امیدواری شد، اما تصور نمی‌کنم فعلا این امر محقق شود و این نشست‌ها در فرم‌های مختلف مثل دوجانبه و سه‌جانبه هم باید بین ایران- گرجستان - آذربایجان، ایران - گرجستان -ارمنستان و ایران- گرجستان- ترکیه تداوم داشته باشد تا ایران بتواند از موقعیت ژئوپلیتیک خود برای موضوع ترانزیت شمال به جنوب و شرق به غرب هم نهایت استفاده و بهره را ببرد.
این تحلیل‌گر مسائل سیاست‌خارجی درباره دلایل عدم‌حضور گرجستان در این نشست، گفت: سال ۲۰۰۸ جنگی بین روسیه و گرجستان شکل گرفت که در آن جنگ، روسیه اوستیای جنوبی و آبخازیا را در تصرف خودش قرار داد و از آن زمان گرجستان همه تلاش خود را در مجامع بین‌المللی به کار بسته تا بتواند از این اشغالگری رهایی پیدا کند. از آن زمان در هیچ نشستی که روسیه حضور دارد شرکت نمی‌کند چراکه معتقد است حضورش در این نشست‌ها رسمیت دادن و مشروعیت بخشیدن به اشغال روسیه در بخش‌هایی از خاک گرجستان است. به همین دلیل تصور نمی‌کنم در دوره کنونی شاهد حضور گرجستان در این نوع نشست‌ها باشیم.
حیدری در پاسخ به این سوال که با توجه به جهت گیری ارمنستان به سمت غرب، آیا در این نشست سعی شد تا حدودی از تاثیر آن کاسته شود، گفت: با توجه به گفته‌های آقای پاشینیان در طول یک سال گذشته، نگاه راهبردی ارمنستان چرخش به غرب است و آقای پاشینیان عنوان کردند بزرگترین اشتباه راهبردی ما در سه دهه گذشته اعتماد به روسیه بود و باید بدانید که امنیت ما از طریق بگیر و ببند در روسیه محقق نخواهد شد. اما با توجه به رویکردی که در ارکان مختلف سیاسی – نظامی و امنیتی ارمنستان طی سه سال گذشته شکل گرفته، تصورم بر این است که این مسیر ادامه خواهد داشت؛ به خصوص اینکه بعد از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ آقای پاشینیان از سمت نخست‌وزیری استعفا داد و انتخابات زودهنگام برگزار شد و آقای پاشینیان دوباره رأی آورد که نشان می‌دهد رویکردی که ایشان در داخل و خارج داشته حداقل بخش تأثیرگذاری از جامعه ارمنستان را راضی کرد و آنها مایل هستند این وضعیت تداوم داشته باشد. با توجه به این موارد تصور نمی‌کنم که چنین نشست‌هایی در نگاه راهبردی ارمنستان در دوره آقای پاشینیان تغییری ایجاد کند.
این تحلیل‌گر حوزه قفقاز در مورد بحث کریدورها در این نشست و تلاش ایران برای احداث راهگذر ارس گفت: این نوع نشست‌ها، مسیر گفت‌وگوها در این‌باره را هموار می‌کند. اما باید توجه داشته باشیم در مورد کریدور موسوم به زنگزور، آذربایجان و ترکیه مصمم هستند که آن را راه‌اندازی کنند، بحث‌هایی مطرح شد درباره اینکه بخش‌هایی از آن هم از ایران عبور کند یا ایران جایگزین عربستان شود. با توجه به شناختی که از آقای اردوغان و راهبرد ترانزیتی او دارم، تصور نمی‌کنم چنین اتفاقی بیفتد. یعنی اگر بحث ایران مطرح شده صرفا به جهت این است که ارمنستان را تحت‌فشار قرار دهند.
وی افزود: موضوعی که درباره کریدور ارس وجود دارد این است که ایران تلاش می‌کند تا بتواند بخشی از بار کریدور شرق به غرب را به عهده بگیرد و این با توجه به موقعیت ترانزیتی که دارد محقق خواهد شد، چراکه همه طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به دنبال ایجاد کریدور شرق به غرب هستند و دوم اینکه به دنبال آلترناتیوی هستند تا بتوانند در شرایط خاص و شرایطی که شاید براساس شلوغی و ناامنی نشود از کریدور جنوب استفاده کرد، لاجرم از کریدور ایران استفاده کنند. این را هم باید در نظر بگیرید مطرح کردن کریدور ایران یعنی خط مواصلاتی ایران به عنوان آلترناتیو و استفاده از آن در آینده برای این است که ایران قانع شود که اجازه بدهد کریدور اصلی شرق به غرب از جنوب ارمنستان کشیده شود.
حیدری تصریح کرد: با توجه به وضعیتی که قفقاز در دوره جدید پیدا کرده و همینطور بخش‌هایی از خاک آذربایجان که آزاد شده، در این بخش‌ها نیاز است که خطوط مواصلاتی و ارتباطی بین ایران و آذربایجان و نخجوان شکل بگیرد که سفر وزیر راه‌مان به آذربایجان و انعقاد تفاهمنامه‌ها و کلنگ‌زنی پل‌های ارتباطی در همین راستا است تا ارتباطات ترانزیتی بین طرفین افزایش پیدا کند و زیرساخت‌های آن مهیا شود. اما خط مواصلاتی شرق به غرب، نه به عنوان خط اصلی، بلکه به عنوان خط فرعی کشیده خواهد شد ولی خط اصلی را باید انتظار داشته باشیم که از همان خاک ارمنستان عبور کند اما در کیفیت آن بحث است که تحت کنترل ارمنستان یا تحت کنترل آذربایجان و یا ترکیه باشد.
وی در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعات مهم در نشست اخیر گفت‌وگو درباره دخالت نیروهای فرامنطقه‌ای و نفوذ اسرائیل در قفقاز است. ارزیابی شما از این مساله چیست؟ گفت: در بیانیه‌های پایانی معمولا روی نکاتی تکیه می‌شود که همه طرف‌ها روی آن اجماع دارند. موضوع حضور کشورهای فرامنطقه‌ای مثل فرانسه، آمریکا و یا رژیم‌صهیونیستی موضوعی است که تقریبا هیچ‌کس روی آن با ایران موافقت ندارد. مثلا در مورد فرانسه و کشور آمریکا، ارمنستان به این نتیجه رسیده که از کشورهای اروپایی و غربی برای حس امنیت خودش استفاده کند. پس ارمنستان هیچ‌وقت از بحثی حمایت نمی‌کند که برخلاف خواسته و راهبردش باشد. جمهوری آذربایجان با رژیم‌صهیونیستی طی ۲۰ سال و به ویژه ۱۰ سال گذشته روابط راهبردی دارند و اجازه نخواهد داد که این روابط از طرف کشورهای دیگر دچار خدشه شود. ضمن اینکه روسیه و ترکیه نسبت به حضور رژیم‌صهیونیستی در منطقه، نگاه منفی ایران را ندارند. چراکه آنها هم روابطی با رژیم‌صهیونیستی دارند. به همین دلیل تصور نمی‌کنم که این نشست تغییری در وضعیت حضور رژیم‌صهیونیستی، فرانسه و آمریکا در منطقه ایجاد کند.
حیدری تصریح کرد: اگر این نشست‌ها، از آنجا که گرجستان در آن حضور پیدا نمی‌کند، متمم نشست‌های دو یا چند جانبه بین ایران – گرجستان – ارمنستان، ایران- گرجستان – آذربایجان، ایران – گرجستان- ترکیه داشته باشد می‌تواند تأثیر خیلی بیشتری به خصوص در راهبرد ترانزیتی ایران داشته باشد، وگرنه در بحث ترانزیتی اگر گرجستان حضور نداشته باشد با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود.
