پرهیز از همکاری‌های زیست محیطی برای هیچ کشوری چاره‌ساز نیست

وزیر امور خارجه در پیامی به همایش ملی دیپلماسی زیست محیطی گفت: دخالت‌های انسانی در چرخه‌های طبیعی محیط زیست و تخریب وسیع آن، از جمله مدیریت نامناسب منابع آبی، منابع انرژی و تخریب سرزمینی سبب شده اند تا توسعه و امنیت جوامع دستخوش نگرانی‌های واقعی و فوری شوند.

 متن پیام حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه به همایش ملی دیپلماسی زیست محیطی که توسط رضا نجفی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه در این همایش قرائت شد، به شرح زیر است:

ظرفیت‌های محیط زیست و توانایی آن برای بازسازی خود، با حجم تخریب ناشی از دست اندازی بشر به این موهبت الهی همخوانی ندارد. نتیجه زیاده خواهی و بی مهری بشر به طبیعت، چالش‌های متعددی است که در حال حاضر مردم جهان از سطوح محلی تا بین المللی با آن دست به گریبان هستند.

دخالت‌های انسانی در چرخه‌های طبیعی محیط زیست و تخریب وسیع آن، از جمله مدیریت نامناسب منابع آبی، منابع انرژی و تخریب سرزمینی سبب شده اند تا توسعه و امنیت جوامع دستخوش نگرانی‌های واقعی و فوری شوند.

از دیگر سو مداخلات نظامی، جنگ و تروریسم مثلث شومی را شکل داده اند که در کنار تمامی آثار ویران کننده خود، تخریب گسترده محیط زیست و از بین بردن زیرساخت‌ها را به دنبال داشته است.

دخالت خارجی، پدیده تروریسم و ایجاد نا امنی در برخی کشور‌های منطقه همه توجهات و منابع محدود این کشور‌ها را به خود معطوف کرده و چالش‌های زیست محیطی به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

این وضعیت، مدیریت پایدار محیط زیست را با موانع جدی روبرو ساخته و تخریب سرزمینی را شدت بخشیده است. در منطقه غرب آسیا جنگ‌ها و بحران‌های چند دهه اخیر، ساز وکار‌های منطقه‌ای و زیرساخت‌های موجود برای همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله محیط زیست را تضعیف کرده و یا از بین برده اند.

این درگیری‌ها آثار دهشتناکی بر محیط زیست منطقه که بایستی بعنوان یک کلیت واحد دیده شود، تحمیل کرده است، نابودی منابع آبی و تالابها، آسیب به منابع زیستی و تخریب سرزمینی به گونه‌ای بوده است که در بهترین حالت نیازمند دهه‌ها همکاری نزدیک منطقه‌ای برای بازسازی این منابع هستیم.

در این کنفرانس چالش نوظهور و فرامرزی تغییرات اقلیم، طوفان‌های گردوغبار، آلودگی دریایی و آلودگی رودخانه‌های مرزی که مناطق گسترده‌ای از جهان و منطقه اطراف کشور ما را دستخوش تبعات ناگوار خود ساخته، مورد بررسی قرار می‌گیرد تا راه حل‌هایی برای کاهش تبعات و مدیریت این چالش‌های بزرگ زیست محیطی از طرف کارشناسان ارائه گردد. از آنجا که چالش‌های زیست محیطی رابطه‌ای تنگاتنگ با دیگر مسایل اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، سیاسی - امنیتی و همچنین فرهنگی دارند، هر گونه همکاری در سطح منطقه‌ای نیازمند حمایت و همراهی نهاد‌های ذیربط داخلی و کارگزاری‌های بین المللی برای فراهم نمودن منابع مالی و ارائه و انتقال فناوری‌های لازم و همچنین ظرفیت سازی جهت تحکیم و تداوم این همکاری‌ها می‌باشد.

جای تاسف است که دولت‌های توسعه یافته که بیشترین سهم را در مداخلات نظامی و بزرگترین نقش را در آلودگی محیط زیست به ویژه تغییرات اقلیمی داشته اند، بر خلاف تعهدات مندرج در قرارداد‌های بین المللی، به مسئولیت‌های تاریخی خود توجهی ندارند. تاسف بار‌تر آنکه برخی از این کشور‌ها سیاست‌های غیرقانونی خود نظیر تحریم‌های یکجانبه راحتی بر حوزه هایی، چون همکاری‌های محیط زیستی تحمیل می‌نمایند؛ در حالیکه این همکاری‌ها خیر و منفعت جهانی را تعقیب می‌کنند.

در سطح منطقه‌ای گام‌های کوچکی برای نشان دادن اراده سیاسی جمعی جهت پرداختن به فوری‌ترین چالش‌های زیست محیطی و مدیریت منابع به منظور تأمین همه جانبه حقوق نسل فعلی و آینده برداشته شده است. به هرحال اجرایی کردن این توافقات علاوه بر اراده سیاسی نیازمند منابع و همکاری مناسب و ضروری در حوزه‌های فنی، فناوری و ظرفیت سازی می‌باشد. برای مثال تغییرات اقلیمی یکی از عوامل گسترش و افزایش تکرار و قدرت طوفان‌های گرد و غبار هستند. این تغییرات بر روی الگو‌های بارشی در بسیاری از کشور‌های جهان از جمله کشور‌های منشاء این طوفان‌ها تأثیرات ناگواری داشته است.

به هر حال تغییرات اقلیمی به تنهایی برای توجیه این وضعیت کفایت نمی‌کند. تغییر اقلیم در کنار دخالت‌های بیش از اندازه و سوء مدیریت بشر در کنترل منابع آبی سبب بروز این وضعیت دشوار شده اند.

در کشور ما آسیب‌های زیست محیطی از جمله تبعات ناشی از تغییر اقلیم، طوفان‌های گرد و غبار و کمبود منابع آبی به موضوعی روزمره برای مردم بعضی از استان‌ها بدل شده و تأثیرات ناگواری را در این مناطق به جا گذاشته است. جابجائی جمعیت با تبعات درازمدت اجتماعی و اقتصادی تنها یکی از چالش‌های پیش رو است. مشارکت و همکاری نهاد‌های ذیربط داخلی در زمینه هایی، چون امحاء فقر، تامین امنیت غذایی و بهداشت، مدیریت پایدار منابع آب و جلوگیری از تخریب سرزمینی، حفاظت از محیط زیست و رشد و توسعه اقتصادی می‌تواند کاهش اثرات بحران‌های زیست محیطی را به همراه داشته باشد.

وزارت امور خارجه در تلاش بوده است تا در زمینه مقابله با طوفان‌های گرد و غبار و تغییرات اقلیمی نهاد‌های ذیربط بین الدولی و بین المللی و همچنین منطقه‌ای را بسیج نماید و تا کنون با پیگیری‌های کشورمان چندین قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، برنامه محیط زیست سازمان ملل و کمیسیون منطقه‌ای ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه به تصویب رسیده است.

امیدوارم این قطعنامه‌ها، الهام بخش فعالیت‌ها و اقدامات نهاد‌ها و کارگزاری‌های بین المللی برای مقابله با بحران‌های زیست محیطی باشند و این گردهمایی نیز بتواند ابتکار‌ها و راه حل‌های مناسبی در این خصوص ارائه نماید.

وزارت امور خارجه آماده پیگیری همکاری‌های دو و چندجانبه در راستای توسعه پایدار با کشور‌های منطقه است و این همکاری‌ها را برای ایجاد ثبات و آینده بهتر برای تمامی مردم منطقه مفید می‌داند.

تبعات و معضلات زیست محیطی منطقه تنها متوجه چند کشور خاص نیست؛ بلکه تمامی منطقه غرب آسیا را متأثر نموده و توسعه و رفاه مردم این منطقه را دستخوش ناملایمات جدی کرده است. سیل و خشکسالی، مرز‌های سیاسی یا ملاحظات سیستم‌های سیاسی را رعایت نمی‌کنند. پرهیز از همکاری‌های زیست محیطی برای هیچ کشوری چاره ساز نیست. این چالش‌ها در درازمدت و در فقدان همکاری به بحران‌های زیست محیطی بدل می‌شوند که هزینه‌های بسیار زیادی را بر همه کشور‌های منطقه تحمیل خواهندکرد.

امیدوارم شاهد توسعه معنادار این همکاری‌ها میان دولت‌های منطقه باشیم. کنفرانس ملی دیپلماسی زیست محیطی می‌تواند پیش درآمدی بر برگزاری کنفرانس بین المللی مقابله با توفان‌های گرد و غبار در سال آینده در کشورمان باشد. کنفرانسی که وفق قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل و با هدف تعمیم همکاری‌های بین المللی در این حوزه برگزار خواهد شد.