تحلیلگر ارمنستانی مسائل قفقاز:
نتیجه جنگ دوم قره‌باغ علاوه بر ایروان به منافع تهران آسیب زیادی وارد کرد/ ارمنستان قصد افتتاح کنسولگری در تبریز را دارد
یک تحلیلگر ارمنستانی مسائل قفقاز و کارشناس مسائل ایران و ترکیه گفت: علاوه بر ارمنستان، تنها کشوری که آشکارا با جاده موسوم به «کریدور زنگزور» مخالفت می کند، ایران است و این سیاست تهران پشتوانه کافی برای ارمنستان است. من فکر می کنم ایران و ارمنستان باید به طور دائم چنین سیاستی را ادامه دهند و تلاش‌های متقابل را برای حذف چشم انداز ایجاد یک کریدور آغاز کنند.
گئورکی میرزابکیان در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که در روزهای اخیر موضوع مسدود شدن گذرگاه لاچین و محاصره ساکنان آرتساخ ابعاد جدیدی پیدا کرده است. وزیر امور خارجه ایران در سفر به ترکیه گفت که با همتای خود درباره تحولات قفقاز جنوبی گفتوگو خواهد کرد. نقش ایران و ترکیه در بحران کنونی چیست، گفت: در جریان سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به ترکیه، در کنار موضوعات دیگر، دو کشور عمدتاً تحولات قفقاز جنوبی را مورد بررسی قرار دادند. همانطور که می‌دانیم تهران و آنکارا در مورد برخی مسائل مربوط به قفقاز جنوبی رویکردهای متفاوتی دارند. از سوی دیگر، از کنفرانس مطبوعاتی دو وزیر امور خارجه این گونه برداشت شد که آنها تلاش کردند در چند موضوع زمینه مشترکی پیدا کنند.
وی ادامه داد: با توجه به محاصره کریدور لاچین توسط آذربایجان، ایران قبلاً یک بار به طور رسمی به این موضوع پرداخته و از آذربایجان و ارمنستان خواسته تا توافق آتش‌بس نوامبر را پیگیری کنند. البته اگر ایران این بحران را در کانون توجه سیاست خارجی خود قرار دهد و در این زمینه به آذربایجان فشار بیاورد، برای ارمنستان یک امتیاز محسوب می‌شود، اما پوشیده نیست که روسیه تنها کشوری است که دارای اهرم‌های تاثیرگذار در مورد آذربایجان در مناقشه قره باغ کوهستانی است.
وی افزود: بیانیه ایران در این موضوع، جدا از آذربایجان، عمدتاً متوجه روسیه بود زیرا ایران در این بحران به تلاش‌ها و راه‌حل‌های کرملین نیاز دارد و شدیدا می‌خواهد کریدور لاچین را در وضعیت پیش از محاصره ببیند و با سایر خطراتی (مثلاً پاکسازی قومی مردم آرتساخ و غیره) که آذربایجان با مسدود نگه داشتن تنها مسیر ارتباطی ارمنستان به آرتساخ ایجاد می‌کند، اقدامات تحریک‌آمیز آذربایجان در کریدور لاچین منطقه را در آستانه انفجار قرار داده و بی‌ثبات‌تر می‌کند. در رابطه با نقش ترکیه در بحران کنونی، باید تاکید کرد که آنکارا همواره از سیاست خارجی آذربایجان حمایت می‌کند. آنها همیشه علنا اعلام می‌کنند که با هماهنگی عمل می‌کنند، بنابراین این مورد نیز از این قاعده مستثنی نیست.
این تحلیلگر ارمنستانی در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از نقش تهران در سال های اخیر به ویژه پس از جنگ دوم ارمنستان و آذربایجان چیست، گفت: قبل از هر چیز می‌خواهم یادآوری کنم که جنگ اخیر قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان نبود. آذربایجان جنگ را در سال ۲۰۲۰ علیه قره باغ کوهستانی آغاز کرد و تلاش کرد هرگونه امکان حق تعیین سرنوشت مردم قره باغ کوهستانی را از بین ببرد. در هر دو کشور ایران و ارمنستان دیدگاه مشترکی وجود دارد که نتیجه جنگ قره باغ نه تنها به مواضع ایروان بلکه به منافع تهران نیز آسیب زیادی وارد کرد و من هم با این نظر موافقم که در عوض مواضع آذربایجان و ترکیه تقویت شد.
وی ادامه داد: متأسفانه، در واقعیت پس از جنگ، ارمنستان و ایران در تهدیدها و چالش‌های جدیدی مشترک هستند. یکی از آنها البته به اصطلاح «کریدور زنگزور» است. آذربایجان با مطرح کردن «کریدور زنگزور» به دنبال جاده‌ای فراسرزمینی از طریق منطقه سیونیک است که بخش های اصلی آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل می کند. در کنار سایر مسائل، این جاده به طور کلی وجود مرز ارمنستان و ایران را به خطر می‌اندازد.
وی افزود: ایران چندین بار به ویژه برای جلوگیری از جاه‌طلبی‌های تهاجمی آذربایجان با حمایت ترکیه رزمایش‌های نظامی برگزار کرده و در نتیجه روابط آذربایجان و ایران تیره‌تر شده است. من فکر می‌کنم برای مقابله با چالش‌های جدید، ارمنستان و ایران باید هماهنگ‌تر عمل کنند و پیام‌های متقابلی را برای برخی بازیگران منطقه ارسال کنند و گام‌ها را با هم هماهنگ کنند. در این زمینه، من قدردانی می‌کنم که ایران یک سرکنسولگری در کاپان افتتاح کرده است و ارمنستان نیز قصد دارد همین کار را در تبریز انجام دهد.
میرزابکیان گفت: بدیهی است که علیرغم تضعیف مواضع ایران پس از جنگ قره باغ، ایران خواهان حضور کامل در تحولات قفقاز جنوبی یا کنترل آن به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است. آذربایجان با تلاش‌های ایران برای تبدیل شدن به یکی از میانجی‌های میان آذربایجان و ارمنستان مخالفت می‌کند و تمام مذاکرات ایروان و باکو توسط مسکو یا بروکسل انجام می شود. واضح است که ایران به این امر راضی نیست و به فرمت ۳+۳ و همکاری‌های منطقه‌ای توجه زیادی دارد، اما می‌بینیم که این فرمت کار نمی‌کند یا حداقل به درستی کار نمی‌کند و تمام صحبت‌ها در قالب اطلاعیه‌ها باقی می‌ماند. البته این بدان معنا نیست که قالب ۳+۳ پتانسیل کافی برای توسعه در آینده را ندارد.
وی ادامه داد: از طرفی با وجود برخی سختی‌ها و اختلافات با آذربایجان، ما شاهد دیپلماسی ایران در تلاش برای حفظ روابط خوب با باکو هستیم که این موضوع را به ویژه پس از نشست سه جانبه اخیر روسای مجالس ایران، ترکیه و آذربایجان در آنتالیا می‌توان نتیجه گرفت. همچنین در جریان سفر وزیر امور خارجه ایران به ترکیه، امیرعبداللهیان و چاووش اوغلو در مورد فرمت جدید سه جانبه باکو-تهران-آنکارا گفتوگو کردند. باید توجه داشت که ایران و آذربایجان دارای طیف وسیعی از منافع اقتصادی متقابل هستند، مانند کریدور شمال-جنوب که شامل پروژه راه آهن رشت-آستارا و غیره است. بنابراین ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، علیرغم چالش‌های جدید منطقه‌ای، «خط قرمز» خود را اعلام می‌کند و در عین حال تلاش می‌کند تا سیاستی متعادل در قبال کشورهای همسایه داشته باشد.
این ایران شناس ارمنستانی همچنین در پاسخ به این سوال که شما از اهمیت مرز ایران با ارمنستان برای ایرانیان آگاه هستید. در ایران این نگرانی وجود دارد که ارمنستان در نهایت با فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی ساخت گذرگاه زنگزور را بپذیرد. به نظر شما این نگرانی چقدر به واقعیت نزدیک است، گفت: ارمنستان نگرشی بسیار منفی نسبت به موضوع «کریدور زنگزور» دارد. ایروان رسما اعلام کرده است که چنین موضوعی برای ارمنستان کاملا غیرقابل قبول است. در نتیجه، ارمنستان تمام تلاش خود را می‌کند تا اجازه ایجاد کریدور از طریق سیونیک را ندهد.
وی ادامه داد: مایلم تاکید کنم که علاوه بر ارمنستان، تنها کشوری که آشکارا با جاده موسوم به «کریدور زنگزور» مخالفت می‌کند، ایران است و این سیاست تهران پشتوانه کافی برای ارمنستان است. من فکر می‌کنم ایران و ارمنستان باید به طور دائم چنین سیاستی را ادامه دهند و تلاش‌های متقابل را برای حذف چشم انداز ایجاد یک کریدور آغاز کنند، از این سو، سفر آقای حسین امیرعبداللهیان به آنکارا نقش تعیین کننده‌ای دارد. علیرغم اینکه جزئیاتی از گفت‌وگوی امیرعبداللهیان با همتای خود و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور در دست نیست، اما معتقدم وزیر امور خارجه ایران در جریان گفتوگو درباره تحولات قفقاز جنوبی، رویکرد اصولی ایران را در موضوع «کریدور زنگزور» نیز بیان کرده است.
وی افزود: البته این موضوع بسیار پیچیده است و به سختی می‌توان گفت که رویکرد ایران و ارمنستان تا چه حد می‌تواند اهداف آذربایجان و ترکیه را مهار کند، اما همانطور که اشاره کردم، هر دو طرف ارمنستان و ایران باید در این زمینه همکاری فعال داشته باشند.
