رابطه ایران با اروپا بهتر شود، ریاض هم به مذاکره با تهران سرعت می‌دهد/ اردن و مصر برای رابطه با ایران دستشان زیر ساطور سعودی‌ها است

عبدالرضا فرجی‌راد تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال، بعد از چند دور مذاکرات بین ایران و عربستان سعودی که چند وقتی بود مسکوت مانده بود بار دیگر برای از سرگیری مذاکرات پالس‌هایی رد و بدل شده است تحلیل شما درباره از سرگیری روابط چیست، گفت: عربستان رابطه و گفت‌وگوهای خود با ایران را براساس رابطه ایران با روابط جهان به ویژه اروپا و آمریکا تنظیم کرده است. یعنی هر وقت سعودی‌ها احساس کنند مثلا به توافق هسته‌ای نزدیک شدند یا روابط ایران با غرب و اروپا بهبود یافته، سعی می‌کنند به مذاکرات سرعت بدهند و نتیجه‌بخشی داشته باشند.

وی افزود: در مقابل هم عربستان هروقت احساس کند ایران روابطش با اروپا تیره شده و در انزوا قرار گرفته و فشار غرب روی ایران زیاد است و توافق هسته‌ای هم دور از دسترس است، بازی می‌کنند و آمادگی مذاکرات از خودشان نشان نمی‌دهند. امروز هم ما در چنین شرایطی هستیم. حالا طرف ایرانی تمایلات خودش را نشان می‌دهد. در سفری که آقای امیرعبداللهیان به اردن داشت و در اظهارات سخنگوی وزارت خارجه هم اظهار علاقه شد که هروقت سعودی‌ها آمادگی داشتند ما هم آمادگی داریم. اما من اعتقاد دارم تا مذاکرات هسته‌ای ایران دوباره تجدید نشود و احساس نکنند که می‌خواهد به نتیجه برسد، سعودی‌ها وارد مذاکره جدی با ایران نمی‌شوند.

وی افزود: ضمن اینکه امروز در ایران یکسری مشکلات اقتصادی و اعتراضی است و آنها می‌دانند که در این مذاکرات ایران از آن‌ها چه می‌خواهد. تبلیغات منفی را بعضی از رسانه‌ها که در اختیار آنهاست در رابطه با مسائل داخلی ایران راه انداختند، یکی از خواسته‌های ایران این است که دولت‌هایی که می‌خواهند با هم رابطه خوبی داشته باشند نباید علیه همدیگر تبلیغ کنند. متقابلا سعودی‌ها هم از ایران این درخواست را می‌خواهند. در این شرایط به نظر من طبیعتا سعودی‌ها آمادگی ندارند که مذاکره کنند. اگر برای گفت‌وگوهای هسته‌ای که دوباره لامپ آن روشن شده و به سمت جلو حرکت می‌کند، زمانی تعیین شود و احساس شود که این قرارداد می‌خواهد امضا شود، قطعا دور هفتم مذاکرات ایران و سعودی هم آغاز می‌شود. وگرنه در این شرایطی که امروز هستیم سعودی‌ها نمی‌گویند هفته دیگر بیایید در بغداد تا دور هفتم مذاکرات را شروع کنیم.

فرجی‌راد در پاسخ به این سوال که نقش عراق به عنوان میانجی میان مذاکرات ایران و عربستان را چطور تحلیل می‌کنید و پالس‌های رئیس جمهور عراق برای شکل گیری مذاکره کمکی به تسریع روند خواهد کرد، گفت: عراق و ایران روند ۶ دوره مذاکرات گذشته را ادامه می‌دهند. با ایران و سعودی‌ها هماهنگی لازم را انجام می‌دهند. در عراق دولت و وزارت‌خارجه دیپلماسی خود را دارند. وقتی می‌بینند طرف مقابل به ویژه سعودی‌ها تمایل به گفتگو دارند زمینه‌ آن را فراهم می‌کنند. اگر احساس کنند عربستان تمایلی ندارد و می‌خواهد آن را به ماه‌های بعد موکول کنند آنها هم نمی‌آیند التماس کنند.

وی افزود: عراق یک نقش واسطه را دارد و نقش یک واسطه بسیار قوی نیست که بخواهد چیزی را به یکی از دو طرف تحمیل کند. آنها می‌خواهند یک میزبانی داشته باشند و براساس این میزبانی می‌خواهند تشریفاتی را داشته باشند تا زمینه گفتگوها را فراهم کنند. در این یکی، دو ساله ایران و عربستان زحمت کشیدند ۶ دور مذاکره انجام دادند اما هنوز این ۶ دور مذاکره به پای مذاکرات دو وزیر خارجه نرسیده است. این نشان می‌دهد که تمایل به گفت‌وگو دارند اما زورشان خیلی نیست. بنابراین ما نباید انتظار زیادی از طرف عراقی  داشته باشیم که حتما به قید فوریت ملاقات‌های دو وزیر خارجه را در بغداد تنظیم کند.

فرجی‌راد تصریح کرد: بنابراین همه امور مربوط می‌شود به آن چیزی که عرض کردم، در واقع سعودی‌ها دماسنج‌ خود را به کار می‌اندازند تا ببینند شرایط منطقه‌ای و جهانی ایران چطور است و براساس آن شرایط جلو می‌روند. الان می‌بینند که نتانیاهو آمده و مذاکرات اسرائیل و عربستان هم با تماس تلفنی که بین دو طرف وجود داشته می‌خواهد آغاز شود. ‌براساس اخباری که رسیده، طبیعتا موضع اروپا هم نسبتا تند است، آمریکایی‌ها هم تمایلی به مذاکره در این موقعیت نشان نمی‌دهند، بنابراین تلاش هم نمی‌کنند که اوضاع را بحرانی‌تر کنند و بیشتر سیاست سکوت را پیشه کردند. اما بدشان هم نمی‌آید فشارها به ایران بیشتر شود و توافق هسته‌ای انجام نشود یا به هم بخورد و ایران وارد بحران شود.

وی افزود: بنابراین عربستان دوست ایران نیست، دشمن ایران است اما همسایه‌ است و برای قدرت منطقه‌ای تاثیرگذار باید تلاش کرد رابطه ایران و عربستان خوب شود. اما همه‌ این اتفاقات به شرایط منطقه‌ای و جهانی ایران بستگی دارد. اگر ایران بتواند ژئوپلیتیک خود را باز کند و براساس یک ژئوپلیتیک باز با دنیا تعامل داشته باشد، طبیعتا عربستان و امثال عربستان هم به ایران نزدیک می‌شوند، وگرنه ترجیح نمی‌دهند با ایران کار کنند.

فرجی‌راد در پاسخ به این سوال آقای امیر عبداللهیان در سفر خود به اردن با پادشاه این کشور هم دیدار داشتند. آیا سیگنالی از کاهش تنش روابط ایران و اردن دیده می‌شود، گفت: اردن و ایران هردو سعی می‌کنند تنش بالا نرود و چیز خاصی هم بین دو کشور آنقدر حاد نیست که بخواهند تنش را بالا ببرند. یعنی نه اردن می‌خواهد روابطش با ایران متشنج باشد نه ایران این موضوع را می‌خواهد.

وی افزود: این را بدانید یکسری از کشورها در منطقه مثل اردن، کویت، بحرین، حتی مصر و تونس، مراکش، موریتانی هستند که همه اختیار دست خودشان نیست که با ایران رابطه صمیمی برقرار کنند. این کشورها با عربستان رابطه نزدیک دارند و در حوزه خلیج‌فارس کارگر زیادی دارند و سالیانه میلیاردها دلار پول کارگرهایی که می‌گیرند به کشورشان می‌فرستند و بخشی از بودجه‌ آن‌ها به این شکل تنظیم می‌شود و بعضی‌ها مثل اردن کمک‌های سالیانه از عربستان دریافت می‌کنند. بنابراین هرچه رابطه‌ ایران و عربستان بهتر شود، این کشورها می‌توانند به ایران نزدیک شوند وگرنه خیلی اختیار ندارند که بیایند رابطه صمیمی با ایران برقرار کنند. این موضوع برای آن‌ها مشکل‌زا خواهد بود، ضررهای اقتصادی خواهد داشت و بعدها هم می‌تواند مسائل امنیتی برایشان ایجاد کند.

فرجی‌راد تصریح کرد: لذا شما دیدید قطر که با ایران نزدیک شد چه بلایی سرشان آوردند، در واقع قطر به سیاست‌های عربستان، شورای همکاری خلیج‌فارس، شورایی که جناح بحرین و عربستان و شاید هم کویت و امارات بود گوش نکرد و آن‌ها هم تحریم کردند و حتی می‌خواستند به قطر حمله کنند. اگر ایران و ترکیه به داد قطر نمی‌رسیدند، ترامپ هم در قدرت نبود و قطری‌ها خودشان را به ترامپ نزدیک نمی‌کردند و باج هم نمی‌دادند مشکلات جدی برایشان پیش می‌آمد. برای همین سیاست عربستان در قبال قطر شکست خورد. قطر یک کشور ثروتمند بود، به پول آنها نیاز نداشت و درآمد نفت و گاز آن با توجه به جمعیتی که دارد بالا است. بنابراین دیدید با قطری که فامیل و خانواده هستند چطور برخورد کردند. چه برسد به اردنی که اقتصاد متلاشی شده دارد و هر روز به خاطر مشکلات اقتصادی تظاهرات دارد.

وی افزود: بنابراین اینطور نیست که ما بگوییم ملاقاتی صورت گرفته، ایران خیلی رغبت دارد و از هر نظر اطمینان به آنها می‌دهد و اردنی‌ها می‌آیند رابطه بسیار صمیمی با ایران برقرار می‌کنند. شما فکر می‌کنید مصر دوست ندارد با ایران رابطه خوبی داشته باشد؟ من فکر می‌کنم که دارد. البته نگرانی‌های امنیتی هم داشته از نظر شیعه و مسلمانان و بالاخره دولت نظامی است. قبل از حسنی مبارک هم نگرانی داشت، اما مصر کمک می‌گیرد و یک‌میلیون کارگر در حوزه خلیج فارس دارد، چندین میلیارد دلار پول به مصر که کشور فقیری است برمی‌گردد. میلیون‌ها خانوار از پولی که مردهایشان در خلیج‌فارس کار می‌کنند زندگی‌شان را در مصر می‌چرخانند. بنابراین اردن هم در واقع مثل بقیه کشورها به این شکل است چون دست‌شان زیر ساطور سعودی‌ها و بعضی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس مثل امارات و حتی تاحدودی قطر است، مجبور هستند که همراهی داشته باشند.