تحلیلگر ارمنستانی مسائل قفقاز در گفت‌وگو با ایلنا:
آذربایجان ناقض فاحش توافق سه جانبه ۹ نوامبر است/ ترکیه از سیاست‌های تهاجمی آذربایجان علیه ارمنستان و ایران حمایت می‌کند
یک تحلیلگر ارمنستانی مسائل قفقاز گفت: ارمنستان همواره از مشارکت ایران در پروژه‌های منطقه‌ای حمایت کرده است و این آذربایجان و ترکیه هستند که در این موضوع با ایران مخالفت می‌کنند.
طارون هوانسیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در تحلیل حضور جمهوری آذربایجان در گذرگاه لاچین و مسدود کردن این گذرگاه و در پاسخ به این سوال که پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ، ابهامات موجود در موافقتنامه آتش‌بس موجب شد تا از همان ابتدا کارشناسان نسبت به عدم اتکای به این موافقتنامه تذکر بدهند، یکی از مهمترین چالش‌ها موضوع بند نهم این توافق مرتبط با کریدور لاچین بود که شاهدیم امروز موجب ماجراجویی جدید علی‌یف در منطقه شده، ارزیابی شما از این ابهام چیست، گفت: آذربایجان بلافاصله پس از امضای بیانیه سه جانبه در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۲۰ و زمان انتظار برای اجرای تعهدات از سوی ارمنستان یعنی بازگشت سه منطقه ذکر شده در بیانیه، شروع به نقض فاحش مقرراتی کرد که قبلاً مربوط به تعهدات این کشور بود. اولین نشانه آن اشغال مناطق ناحیه هادروت قره باغ کوهستانی بود که در زمان شوروی بخشی از منطقه خودمختار قره باغ کوهستانی بود و طبق این بیانیه امکان انتقال به آذربایجان وجود نداشت. آذربایجان نیز اسیران جدید جنگی گرفت و از بازگرداندن اسیران پیشین نیز خودداری کرد که بازگشت آنها نیز تعهد آذربایجان بود.
وی ادامه داد: در خصوص نکاتی که در مورد کریدور لاچین و گشایش ارتباطات وجود دارد؛ هیچ وجه اشتراکی با هم ندارند. تنها دالان بیانیه «دالان لاچین» است که آرتساخ را به ارمنستان متصل می‌کند که طبق بند چهارم باید تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه باشد. نکته نهم، تنها در مورد باز شدن ارتباطات ارمنستان و آذربایجان است اما با توجه به اینکه این بیانیه به جزئیات بیشتری نپرداخته است، آذربایجان سعی دارد برخی نکات را به نحوی که به نفع خود است، تفسیر کند. به عنوان مثال، طرف آذربایجانی ارمنستان را به واردات تسلیحات به آرتساخ متهم می‌کند و می گوید این برخلاف بیانیه است. اولا، آرتساخ ارتش دفاعی خود را دارد تا از حملات به شهروندان صلح‌جوی آرتساخ جلوگیری کند. در این بیانیه نکته‌ای در مورد اینکه ارتش دفاع باید لغو شود وجود ندارد. در مورد ششمین نکته در خصوص عملکرد کریدور لاچین، می‌گوید که این کریدور برای شهروندان و نه فقط برای غیرنظامیان کار خواهد کرد. این‌ها اصطلاحات متفاوتی هستند.
وی افزود: بر اساس این بیانیه، کریدور لاچین باید ۵ کیلومتر عرض داشته باشد، اما این در عمل جواب نمی‌دهد. در تقاطع شهر شوشا تحت اشغال آذربایجان و پایتخت آرتساخ، پست‌های آذربایجان در چند متری کریدور قرار دارند. آذربایجان با استفاده از این کار، برای دومین بار کریدور را می‌بندد و مردم آرام آرتساخ را در محاصره کامل قرار می‌دهد و با این عمل تمام هنجارهای بین المللی را آشکارا نقض می‌کند. در مورد گشایش ارتباطات، آذربایجان با اتکا به حمایت ترکیه، خواستار ایجاد دالان موسوم به «زنگزور» است که در ترکیه به آن «کریدور ترکی» نیز می‌گویند. این یک نوع پروژه پان‌ترکیستی است. آنها خواهان جاده‌ای از طریق خاک ارمنستان به موازات مرز ارمنستان و ایران هستند، اما نمی‌خواهند ارمنستان بر این جاده نظارت داشته باشد. همچنین هدف آنها قطع ارتباط بین ارمنستان و ایران است. واضح است که سازوکارهای موجود نمی‌تواند حقوق ارامنه ارمنستان و آرتساخ را به درستی تضمین کند. ما به سازوکارهای جدید و پویاتر با مشارکت سایر بازیگران جهانی و منطقه‌ای، واکنش‌های واضح‌تر از سوی جامعه بین‌المللی و گام‌های مشخص برای وادار کردن آذربایجان به اجرای تعهداتش نیاز داریم. از این منظر، حمایت ایران از ارمنستان نیز بسیار مورد تقدیر ایروان است.
این تحلیلگر مسائل قفقاز در پاسخ به این سوال که پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ، ابتکار ٣ به علاوه ٣ مطرح شد که ایران نیز در چهارچوب نقش همسایگان ارمنستان و آذربایجان در این روند ایجاد صلح در منطقه قره‌باغ نقش آفرینی داشته باشد، موانع تحقق نقش آفرینی ایران چیست، گفت: ارمنستان همواره از مشارکت ایران در پروژه‌های منطقه‌ای حمایت کرده است و این آذربایجان و ترکیه هستند که در این موضوع با ایران مخالفت می‌کنند. به عنوان مثال، پس از تشکیل یک کارگروه طرف ثالث برای رفع انسداد ارتباطات در ژانویه ۲۰۲۱، به ریاست معاونان نخست‌وزیر ارمنستان، آذربایجان و فدراسیون روسیه، ارمنستان پیشنهاد داد که ابتدا مسیرهایی را باز کنند، که باز کردن آنها باعث ایجاد مشکل نخواهد شد. مناسب‌ترین بخش این مسیر راه آهن یراسخ - نخجوان - جلفا است (از این طریق امکان اتصال به شبکه راه‌آهن ایران وجود دارد) اما آذربایجان نپذیرفت و فقط خواستار ایجاد دالان در جنوب ارمنستان شد. این نشان می‌دهد که برای آذربایجان گشایش ارتباطات یک پروژه اقتصادی یا منطقه‌ای نیست، بلکه یک پروژه کاملا سیاسی است.
هوانسیان در پاسخ به این سوال که نقش ترکیه را در ماجراجویی‌های باکو چگونه ارزیابی می‌کنید و در روزهای گذشته شاهد رزمایش مشترک «مشت برادری» میان دو کشور بودیم، نقش این ر‌زمایش‌ها در بحران قره‌باغ چگونه تفسیر می‌شود، گفت: ترکیه در همه سطوح چه سیاسی و چه نظامی به طور کامل به آذربایجان کمک می‌کند. رزمایش‌های اخیر نشان داده است که ترکیه از سیاست تهاجمی آذربایجان نه تنها علیه آرتساخ و ارمنستان، بلکه علیه ایران نیز حمایت می‌کند. تصادفی نیست که این رزمایش در سه منطقه هم مرز با ایران برگزار شده و اقداماتی برای غلبه بر موانع آبی انجام شده است.
وی ادامه داد: همچنین لازم به ذکر است که در واقع اخیراً رئیس نظامیان ترکیه در آذربایجان، ژنرال بختیار ارسای، به عنوان مشاور وزیر دفاع آذربایجان نیز منصوب شد. به یقین می‌توان گفت که بدون حمایت کامل ترکیه، آذربایجان این فرصت را نداشت که بدون در نظر گرفتن واکنش بین‌المللی، به این صراحت علیه ایران و همچنین علیه آرتساخ و ارمنستان رفتار کند.
