قیس قریشی در گفت‌وگو با ایلنا:
فضای عراق عامل اصلی تعلیق گفت‌وگوهای ایران و عربستان است/ بن‌سلمان در سریع‌ترین زمان برای اعزام سفیر به تهران، به امارات و کویت می‌پیوندد
یک کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: فضای عراق عامل اصلی تعلیق گفت‌وگوهای ایران و عربستان است چراکه دو کشور به تفاهمات اولیه در حوزه‌های مهم مانند یمن، سوریه و ملاحضات امنیتی دست یافته‌اند و فضا رو به گشایش حرکت کرده است.
قیس قریشی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که در حالی که با پایان دور پنجم گفت‌و‌گوها میان ایران و عربستان، هر دو کشور از روند پیشرفت آن ابراز رضایت کرده و عنوان شد که توافق شده تا این مذاکرات به سطح سیاسی و دیپلماتیک ارتقا پیدا کند اما باز هم گویی تعلیقی در این روند صورت گرفته است. العربی الجدید فضای داخلی عراق را علت این مساله دانسته و رئیس‌جمهور کشورمان هم از اجرای تعهدات ریاض سخن گفت است، تحلیل شما چیست، آیا در آینده نزدیک شاهد تعیین زمان برای دور ششم خواهیم بود، گفت: می‌دانیم که مذاکرات تا این مرحله خوب پیش رفته است و هم طرف ایرانی و هم طرف سعودی ملاحظات‌شان را بیان کرده‌اند که در ابتدا در حوزه امنیتی بود. در این حوزه بحث یمن برای سعودی‌ها خیلی مهم بود و حتی برای آمریکایی‌ها این مساله خیلی مهم بود و شاید این موضوع برای واشنگتن بیش از ریاض اهمیت داشت و آرامش بازار انرژی مخصوصا در ۷ ماه گذشته مدنظر آنها قرار داشت. ایرانی‌ها در این حوزه با کمک عمان نقش ایفا کردند و توانستند یک آرامش نسبی را مهیا کنند ولو اینکه این روند بسیار کند در حال پیشروی است.
ایران تلاش می‌کند که عراقی‌ها بتوانند خودشان مشکلات را حل کنند
وی ادامه داد: در خصوص حوزه سوریه به هر حال سعودی‌ها چشم‌اندازشان این است که به این کشور بازگردند و روابط‌شان را به حالت عادی بازگردانند کما اینکه بحرینی‌ها و کویتی‌ها به این کشور بازگشتند و حالا نیز می‌شنویم که ترک‌ها در حال بازگشت هستند. بخش قابل توجهی از علت وقفه در گفت‌وگوهای ایران و عربستان همین ناامنی‌ها در عراق به خصوص در این ۱۱ ماه گذشته است ضمن اینکه نظر سعودی‌ها این است که آقای کاظمی همچنان به عنوان نخست وزیر باقی بماند البته ایران واقعا مخالفتی با ابقای آقای کاظمی ندارد به این معنا که تهران سعی کرده به خصوص در این انتخابات دخالت نداشته باشد
وی افزود: ایران تلاش می‌کند که عراقی‌ها بتوانند خودشان مشکلات را حل کنند و نقش ایران کمتر باشد و شاید نگاه این است که ایران بسیار در عراق هزینه کرده و پاسخ مناسبی به این هزینه‌ها چه به لحاظ سیاسی و چه اجتماعی دریافت نکرده است، در نتیجه سعی می‌کند خودش را دور نگه دارد مگر اینکه عراقی‌ها خودشان درخواست مداخله داشته باشند.
این تحلیلگر مسائل عراق گفت: بنابراین جمهوری اسلامی ایران مشکلی با آقای کاظمی ندارد ولی این عطار تنسیقی و بیت شیعی است که آقای کاظمی را بخشی از مشکل می‌داند و معتقد است تا زمان حضور آقای کاظمی مشکل سیاسی در عراق حل نخواهد شد.
وی ادامه داد: این‌ها موجب شده تا مذاکرات میان تهران و ریاض با تعلیق مواجه شود که البته این موضوع چالشی در این روند نیست اما دو طرف منتظرند تا ببینند در عراق چه اتفاقی خواهد افتاد؛ آیا پارلمان تشکیل می‌شود؟ آیا رئیس‌جمهور و نخست وزیر انتخاب می‌شوند؟ یا این بحران ادامه‌دار خواهد بود. حداقل تا یک ماه آینده این رصد فضا ادامه خواهد یافت. بنابراین فضای عراق عامل اصلی تعلیق مذاکرات است؛ چراکه دو کشور به تفاهمات اولیه در حوزه‌های مهم مانند یمن، سوریه و ملاحضات امنیتی دست یافته‌اند و فضا رو به گشایش عمل کرده است.
اراده ریاض بر بازگشت به تهران و ازسرگیری روابط سیاسی است
این کارشناس مسائل جهان عرب در پاسخ به این سوال که بازگشت سفرای کویت و امارات پس از نزدیک به ۷ سال به ایران نشانه مثبتی از کاهش تنش میان تهران و شورای همکاری خلیج فارس تعبیر شده است، در ادامه سوال نخست آیا سفیر عربستان نیز در آینده نزدیک راهی ایران خواهد شد و روابط تهران با شورای همکاری خلیج فارس به چه شکل پیش خواهد رفت، گفت: امکان نداشت که اماراتی‌ها مخصوصا و در وهله دوم کویتی‌ها (هرچند تلاش می‌کنند علیرغم حفظ احترام سعودی استقلال سیاسی خود را حفظ کنند) سفرای خود را به ایران بازنگردانند. با این حال این بازگشت قطعا در هماهنگی با شورای هماهنگی خلیج فارس و عربستان است و قطعا اراده ریاض نیز بر بازگشت سفرا به تهران و ازسرگیری روابط سیاسی است.
وی ادامه داد: اهمیت این اتفاق اما این است که دکترین سیاست خارجی سعودی در قبال ایران طرفدار هر تنش است اما منتظر هستند تا ببینند تکلیف برجام چه خواهد شد؟ اگر آمریکا تصمیم به بازگشت به توافق هسته‌ای داشته باشد و طرفدار ثبات در منطقه باشد، سعودی‌ها را ترغیب می‌کند که هرچه سریع‌تر مقدمات بازگشت به ایران را فراهم کنند. اگر هم بنا باشد که آمریکا وارد برجام نشود و توافق هسته‌ای به هم بخورد، من نمی‌توانم با اطمینان بگویم که سعودی‌ها بازنمی‌گردند اما قطعا دیرتر و با محاسبات بیشتری بازخواهند گشت چرا که به هرحال ایران امروز وارد بازی شرق شده و تمام کارشناس‌ها از این صحبت می‌کنند که محور روسیه، چین و ایران به محور مهمی تبدیل خواهد شد.
محور روسیه، چین و ایران محور مهمی در آینده جهان خواهد بود
وی افزود: مناسبات سعودی با روسیه و با چین با توجه به اینکه بن سلمان در تلاش است تا یک استقلال نسبی از حرکات آمریکا داشته باشد، در نتیجه ارتباط با ایران برایش در اولویت قرار می‌گیرد؛ این در حالی است که اگر بازگشت آمریکا به برجام منتفی شود، بن‌سلمان باید محاسبات دیگری را هم برای از سرگیری روابط با ایران مدنظر قرار دهد و برای مثال باید مترصد باشد و ببیند آمریکا و اسرائیل تا چه میزان سطح تنش را با ایران بالا خواهند برد و خودش را با آن شرایط هماهنگ کند.
این کارشناس مسائل منطقه گفت: من فکر نمی‌کنم که با توجه به جنگ اوکراین و تنش در خلیج تایوان، آمریکایی‌ها کوچکترین علاقه‌ای داشته باشند که تنش در خاورمیانه بالا برود. بحرانی که در عراق پیش آمد با توجه به اینکه آمریکا و انگلیس آقای مقتدی صدر را متحد خود می‌دانند و این را بصورت غیررسمی اعلام کرده‌اند نشان داد اهمیت آرامش در خاورمیانه برای حفظ امنیت بازار انرژی تا چه اندازه از اهمیت برخوردار است. اگر این تحولات عراق پیش از جنگ اوکراین به وقوع می‌پیوست، آمریکا تمام تلاشش را می‌کرد تا آقای صدر و متحدانش در عراق سیطره مطلق پیدا کنند ولی به خاطر اینکه جنگ اوکراین، شرایط اقتصادی اروپا و آمریکا را زیر ضرب گرفته است، تنها باری که آقای صدر خواست شبه انقلابی را علیه دولت مرکزی ترتیب دهد، آمریکا، انگلیس، سازمان ملل و حتی متحدانش در مقابلش ایستادند.
وی افزود: لذا من فکر می‌کنم در نهایت در جریان سعودی هم آمریکا تمام تلاشش را برای اجتناب از تنش خواهد کرد. آقای بن سلمان هم با این فرمول جمع‌بندی خواهد کرد تا روابط دیپلماتیک با ایران را از سربگیرد چراکه محور روسیه، چین و ایران محور مهمی در آینده جهان خواهد بود. فکر می‌کنم آمریکا دنبال تنش نخواهد بود پس آقای بن‌سلمان در سریع‌ترین زمان به امارات و کویت برای بازگشت به ایران خواهد پیوست.
حضور ایران و آمریکا در صحنه عراق در کمترین میزان طی ۲۰ سال گذشته است
قریشی همچنین در پاسخ به این سوال که در خصوص تحولات عراق؛ نقش ایران در این تحولات را چگونه ارزیابی می‌کنید با توجه به اینکه آقای مقتدی صدر در توئیتی اعلام کردند که ایران نقشی در این تحولات نداشته اما برخی ویدئوها از طرفداران وی در روزهای گذشته حامل اتهاماتی علیه ایران بود و بیانیه روز چهارشنبه سخنگوی جریان صدر نیز با ادبیات خصمانه‌ای علیه ایران به پایان رسید، فضای روابط تهران و بغداد را با توجه به این تحولات چگونه پیش خواهد رفت، گفت: عراق در حال طی کردن یک دوران گذار است؛ در ۲۰ سال گذشته نقش مستقیم و غیرمستقیم آمریکا و ایران در آرامش، تشکیل حکومت‌ها و وضعیت امنیتی عراق بسزا بوده است. این اولین بار است که بدون هماهنگی، ایران و آمریکا تصمیم گرفتند کمترین نقش را داشته باشند.
وی ادامه داد: شاید برای ایران تغییر نگاه راهبردی به موضوع عراق باشد و شاید برای آمریکا دیگر عراق اولویت نباشد و این موضوع باعث ایجاد یک شوک در طبقه سیاسی عراق بود که طی ۲۰ سال گذشته عادت داشتند که هر اقدامی انجام می‌دهند یک برادر بزرگتر یا یک نیرویی بیاید وساطت کند یا گاهی در زمان ترامپ، فرستاده رئیس‌جمهور آمریکا نیروهای سیاسی عراقی را تهدید می‌کرد که اگر این کار را نکنید، اگر روبروی ایران نایستید و اگر دولت عراق علیه ایران اقدام نکند، ما این کشور را تنبیه می‌کنیم. بنابراین تکرار می‌کنم برای اولین بار واشنگتن تلاش دارد که حداقل میزان دخالت را در عراق داشته باشد.
در یک الی دو سال آینده صحنه داخلی عراق با آرامش سپری خواهد شد
قریشی افزود: ایران امروز مطرح می‌کند که عراقی‌ها باید یاد بگیرند که خودشان با یکدیگر به تفاهم برسند و اولویت و منفعت ملی را تشخیص دهند. در نتیجه بخش مهمی از ماجرای عراق همین مساله کم شدن نقش طرف‌های دیگر در این کشور است، البته که دخالت‌هایی از سوی ترکیه، قطر، امارات و سعودی به این علت که طیف وسیعی را در برنمی‌گیرد، توان تغییر معادلات را ندارد در صورتیکه برای ایران و آمریکا فضا متفاوت است و اکثریتی برای یارگیری وجود دارد. شاید مشکل اصلی بیت شیعه عراق هم امروز این باشد که یک میانجی مهم به نام جمهوری اسلامی ایران را از دست داده است. البته این به معنای خروج کامل تهران از این فضا نیست بلکه ایران تلاش دارد تا خود را وارد منازعات شیعی- شیعی نکند هرچند خط قرمز ایران جنگ داخلی و ناامنی در مناطق وسط و جنوب است. عراق قطعا به سمت آرامش کوتاه‌مدت حرکت خواهد کرد و این آرامش به نفع منافع ملی ایران است و آمریکا هم علاقه‌ای به افزایش تنش در این کشود ندارد و در نتیجه سیاسیون عراق هم به دنبال تنش نخواهند رفت و در یک الی دو سال آینده صحنه داخلی عراق آرامشی را سپری خواهد کرد.
ایران هرگز دخالت مستقیم در لبنان نداشته و تنها به حمایت لجستیک بسنده می‌کند
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که هرچند تشکیل کابینه در لبنان با توجه به اختلافات آقایان عون و میقاتی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، به مرور وارد فضای انتخاب رئیس‌جمهور در این کشور خواهیم شد، نقش ایران و حزب الله را در این روند چگونه پیش بینی می‌کنید و با توجه به بحران انرژی در اروپا آیا شاهد کاهش نقش آفرینی فرانسه در این صحنه خواهیم بود، گفت: نتایج انتخابات لبنان علیرغم همه تلاش‌هایی که سعودی‌ها، اماراتی‌ها و اسرائیلی‌ها صورت دادند و با توجه به اهدافی که برای آن برنامه‌ریزی کرده بودند به این معنا که می‌خواستند دوسوم پارلمان را برای تغییر قوانین در اختیار بگیرند و در نتیجه حذف حزب الله محقق نشد و حزب الله توانست با متحدانش اکثریت پارلمان را به عهده بگیرد و این باعث شده تا حزب الله و متحدانش، تیار الوطنی الحر، امل و المرده دست بالا را برای انتخاب رئیس‌جمهور داشته باشند.
وی ادامه داد: همچنین آغاز روند احیای نقش سوریه باعث می‌شود که حتی مخالفان حزب الله به جز کسانی که برای مخالفتشان اجر می‌گیرند و به طور مشخص شخص سمیر جعجع که اگر حزب الله طی ۲۴ ساعت کل لبنان را بسازد باز هم با این گروه دشمنی دارد، به خیمه گاه حزب الله بپیوندد. اما شخصی مانند ولید جنبلاط در انتخابات ریاست جمهوری و با توجه به شخصیتی که حزب الله پشت پرده معرفی می‌کند یعنی آقای سلیمان فرنجیه که به هر حال متحد اصلی سوریه است و بسیار شخصیت محبوبی در میان مارونی‌هاست و دروزی‌ها و حزب تقدمی اشتراکی در جبهه حزب‌الله باشند.
قریشی افزود: بنابراین من فکر می‌کنم آینده لبنان خیلی تفاوتی با گذشته نزدیکش نداشته باشد. هرچند با احتمال مصالحه بین ایران، سوریه و سعودی و با توجه به کاهش تنش میان ایران و آمریکا که نزدیک است وضعیت لبنان در این شرایط آرام خواهد بود. بعید می‌دانم حزب الله در سیاست لبنان تحت فشار باشد. ایران هرگز دخالت مستقیم در لبنان نداشته و تنها به حمایت لجستیک بسنده می‌کند. سیاست ایران در یمن، لبنان و حتی عراق به همین شکل است هرچند عراقی‌ها خودشان خواستار حضور بیشتر ایران هستند اما سیدحسن نصرالله نیز خواهان همین حمایت لجستیک است.
این کارشناس مسائل لبنان گفت: در این فضا مطرح شدن موضوع گاز از سوی سیدحسن نصرالله تعیین کننده است؛ دبیرکل حزب الله اسرائیل را تهدید کرده و موعد این تهدید هم هفته آینده است که اگر سهم لبنان از گاز مدیترانه مشخص نشود، این گروه به اسرائیل اجازه نخواهد داد تا گاز را استخراج کرده و به اروپا صادر کند و این تهدید بسیار هم جدی است و هیچ ربطی به برجام نخواهد داشت. اگر ایران و آمریکا هم به توافق رسیدند اما تکلیف مرزبندی لبنان و اسرائیل به نحوی که لبنانی‌ها می‌خواهند مشخص نشود، حزب الله قطعا سکوهای گازی اسرائیل را مورد هدف قرار خواهد داد و همچنین اگر ایران و آمریکا به توافق نرسیدند اما آمریکا از خواست لبنان در مرزبندی دریایی حمایت کند، فضا رو به آرامش خواهد رفت.
وی ادامه داد: ثروت گازی لبنان بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار تخمین زده شده که این برای همه لبنانی‌ها بارقه امیدی برای رهایی از مشکلات اقتصادی است و سیدحسن نصرالله با این موضع میان مخالفانش نیز محبوبیت پیدا کرده است و با این تهدید که من آن را کاملا جدی می‌دانم اگر ظرف یک الی دو هفته شاهد برآورده شدن خواست دولت لبنان نباشیم یک درگیری ولو کوچک رخ خواهد داد. من فکر می‌کنم حزب الله و متحدانش از لحاظ سیاسی جایگاه خوبی دارند و تفاهمات ایران و سعودی و سوریه و سعودی به این فضای سیاسی کمک خواهد کرد. بعید می‌دانم در این معادلات فرانسوی‌ها دست بالا را داشته باشند هرچند به طور سنتی نقش داشته باشند اما این نقش تعیین‌کننده نخواهد بود.
