اینکه بگوییم مردم باید به زندگی سخت عادت کنند یک تعریف انجمن حجتیه‌ای است/ قاعده «همه یا هیچ» با روح دیپلماسی همخوانی ندارد

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست داخلی در مجلس دهم در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که مذاکرات وین در چه مسیری پیش می‌رود و آیا قبل از سال جاری توافق به دست خواهد آمد، گفت: معتقدم زمینه برای توافق فراهم شده است. اخباری هم که اخیرا منتشر شده است در همین رابطه بود. البته من در ابتدای ورود دولت جدید به مذاکرات، طرحی تحت عنوان «آتش‌بس موقت» را مطرح کردم و گفتم ما به طور طبیعی به نوعی با چالش مواضع در دولت جدید ایران با دولت آمریکا مواجه خواهیم بود. به نظر می‌رسد باید نوعی آتش‌بس بین طرفین شکل بگیرد تا ایران بیش از این برنامه‌های خود را ارتقا ندهد و سامانه نظارتی را هم بپذیرد و طرف مقابل هم پول‌های مسدود شده ایران را آزاد و شرایط تحریم نفتی ایران به شکلی تعدیل شود. 

وی افزود: همان زمان بار دیگر قاعده «همه یا هیچ» مطرح شد که معتقد بودم این قاعده با روح دیپلماسی همخوانی ندارد. چون معنای آن تطویل مذاکرات است. وقتی مذاکرات طولانی می‌شود، طرفی که تحت تحریم است، بیشترین هزینه را می‌دهد. 

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در این باره تصریح کرد: امروز شرایطی شکل گرفته و خبرهای آن هم تا حدی منتشر شد این بود که کشورهای اروپایی معمولا از طریق برخی دستگاه‌های خبرپراکنی مانند رویترز اطلاعاتی را درز می‌دهند تا جایگاه اروپا را نشان دهند، یا مشابه کاری که اولیانوف در صفحه شخصی خود در توییتر انجام می‌دهد، این خبرها نشان می‌دهد که یک توافق موقت در راه است. یعنی توافقی که هر ۹۰ یا ۱۲۰ روز رئیس‌جمهور آمریکا باید گزارش پایبندی ایران را ارائه دهد و بر اساس همان، تعلیق تحریم‌ها اتفاق بیافتد تا نهایتا کار به جایی برسد که توافق نهایی شکل بگیرد.  

فلاحت‌پیشه تاکید کرد: چه توافق نهایی یا چه توافق موقت شکل بگیرد، کشته شدن زمان به ضرر دو طرف اصلی مذاکره یعنی ایران و آمریکا است. بقیه طرف‌های مذاکره را عملا ایران ساخته است. دلیل آن است که در مذاکره با آمریکا نوعی تابوسازی شده و طرف‌های دیگر مذاکره برای خودشان حوزه منافع برجامی تعریف کرده‌اند. 

رئیس کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم گفت: کشورهای اروپایی حوزه‌های منافع خاصی مطرح می‌کنند، مانند روسیه که در شرایط امروز غیر از اوکراین هیچ چیز دیگری را نمی‌بیند یا چین که بیشتر از همه از این شرایط سود می‌برد. آن‌ها روزانه یک میلیون بشکه نفت ایران را با تخفیف می‌خرند. آمریکا امروز یک قفل بزرگ در سیاست خارجی خود دارد که اگر بایدن این همه هزینه‌ای که برای برجام داده را به نتیجه نرساند، ممکن است با انتخابات میانه سال، دیگر دست برتر را نداشته و فقط بتواند کمتر از اختیارات ریاست‌جمهوری خود برای تامین نظر ایرانی‌ها استفاده کند. بنابراین به نظر می‌رسد که طرفین به توافق نسبی دست یافته‌اند.  

وی در ادامه تاکید کرد: یک مشکلی برای طرف ایرانی وجود دارد که همیشگی بوده، پل زنی بین نقد و اثبات است. طرف حاکم بر دولت امروز ایران بارها برجام را به عنوان یک خیانت یا حداقل یک اشتباه مطرح کرده است. اما امروز اتفاقی که می‌افتد این است که همان برجام با تغییرات جزئی در راه است. موضوعی که دولت سعی می‌کند آن را در داخل اثبات کند. در همین مجلس امروز، تقریبا قاطبه نمایندگان در سخنرانی‌های خود برجام را خیانت خواندند و امروز دغدغه دارند تا حساب خود را از دولت جدا کنند. خواسته‌هایی از دولت دارند که حداقل در عالم سیاست عملی نیست. یعنی دولت فعلی آمریکا تضمین بدهد که دولت‌های آینده از برجام خارج نشود و کنگره هم آن را بپذیرد اگر باشد خیلی خوب است اما این به معنای تطویل مذاکرات است. 

وی افزود: تنها راه ثبات توافق، احیای برجام و انعقاد هرچه زودتر آن است. هرچه زودتر برجام به امضا برسد، مبادلات اقتصادی از سایه سنگین سیاست خارج شود و حتی ایران بتواند با شرکت‌های آمریکایی توافق تازه‌ای داشته باشد، آن زمان است که برجام ریشه خواهد زد و در دنیای متلاطم امروز، ایران و موضوع هسته‌ای آن در دستور کار اول نخواهد بود که آمریکایی‌ها حاضر باشند برای آن هزینه بدهند. امروز دستور کار دنیا جنگ اوکراین است. تا زمانی که اوکراین به سرانجام اقتدارطلبانه و دیپلماتیک خود نرسیده بهتر است که برجام احیا شود. 

فلاحت‌پیشه درباره اختلاف مورد نظر در مذاکرات و اینکه راهکار برداشتن این اختلافات چیست، گفت: بارها این اختلافات گفته شده است. یک، ایران به دنبال تضمین در توافق است، دو، ایران به دنبال لغو تحریم‌های ثانویه یعنی تحریم‌های غیرهسته‌ای است. هرچند این تحریم‌ها غیرهسته‌ای هستند اما اگر تحریم‌های هسته‌ای به حالت تعلق دربیاید، این تحریم‌های ثانویه که عمدتا مالی و بانکی هستند، مانع استفاده ایران از تعلیق تحریم‌هایی می‌شوند که روی کاغذ برداشته شده‌اند. 

وی افزود: ایران هزینه زیادی برای پیشبرد برنامه‌های خود داده است. از کف برجام تا سقف امروز مثل تولید سوخت ۶۰ درصد، نصب تاسیسات روز، پیشرفت برنامه هسته‌ای از جمله هزینه‌هایی است که به هم ربط دارند. اگر توافق پایدار نباشد و مثل گذشته این سوخت و آن تاسیسات از دسترس خارج شوند، آن وقت ایران بخش عمده توان چانه‌زنی خود را از دست می‌دهد. بنابراین اگر در مواردی مثل سوخت توافق موقت انجام می‌شد و در یک مقطع زمانی سوخت به کشورهای دیگر انتقال داده نمی‌شد یا قابل انتقال به ایران باشد، آن زمان می‌شود گفت به مروز زمان بخشی از این خواسته‌ها عملیاتی می‌شود. طرف مقابل خواسته‌هایی هم دارد که من معتقدم بیش از آنکه آن خواسته‌ها از جانب آمریکا باشد از طرف دیگران به ویژه کشورهای اروپایی است. مثل گنجاندن موارد جدید و بازگذاشتن پرونده برجام که ایران زیر بار آن نرفته و باعث به وجود آمدن اختلافات شده است. 

فلاحت‌پیشه درباره اینکه چقدر ضرورت دارد انتظار مردم و افکار عمومی درباره برجام را بالا نبریم، گفت: معتقدم تا زمانی که توسعه در دستور کار اول مسئولان قرار نگیرد، حتی اگر برجام هم امضا شود، ملت از منافع رفع تحریم‌ها عایدی زیادی نخواهد داشت. 

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه تاکید کرد: اگر کشور ساز و کار توسعه را ترتیب دهد، بلافاصله بعد از برجام برنامه اقتصادی شکل خواهد گرفت. در آن برنامه اقتصادی، باید از زیر سایه سیاست خارج شد، با کشورهای مختلف دنیا از جمله شرکت‌های آمریکایی مناسبات اقتصادی برقرار کرد که این موضوع به برجام قوام بخشیده و هم انتظار مردم برای دیپلماسی که به سود خودشان است را شکل می‌دهد. امروز زمزمه‌هایی از دولت گذشته و چه دولت جدید می‌شنویم مبنی بر اینکه دولت به ازای پول‌های مسدود شده ریال چاپ کرده است. یعنی به مردم خبر می‌دهند که منتظر تغییر نباشند. اگر برنامه توسعه‌محور با تنش‌زدایی در خارج از کشور وجود داشته باشد آن زمان ایران می‌تواند بخشی از عقب‌ماندگی را جبران کند. وگرنه چه با برجام و چه بی آن، مردم بهره کمی از سیاست خارجی کشور خواهند برد. 

فلاحت‌پیشه گفت: یک واقعیتی وجود دارد که برخی از مسئولان کشور از پیشرفت و خوشبختی حداقل دو تعریف متضاد در عمل ارائه داده‌اند. یک تعریف خوشبختی برای خود، خانواده و اطرافیانشان که در قالب این تعریف همیشه روز به روز رشد ثروت خانوادگی، اعوان و انصار آن‌ها دیده شده و مناصب سیاسی و شأن اقتصادی آن‌ها حفظ می‌شود. یک تعریف دیگر از خوشبختی دارند که برای مردم ایران بوده و آن را زیاد می‌شنویم و آن این است که مردم باید به زندگی سخت عادت کنند که یک تعریف انجمن حجتیه‌ای است. به نظرم این تعریف به هیچ وجه آینده مردم ایران را تعریف نمی‌کند. ایران کشوری است که چهارمین منابع ثروت در دنیا را دارد یعنی با مدیریت متوسط ایرانی‌ها هم باید از نظر شاخص‌های توسعه در دنیای امروز خوشبخت باشند. 

وی تاکید کرد: در چنین شرایطی که مردم ایران باید به زندگی دشوار عادت کنند یک نگاه انجمن حجتیه‌ای در میان برخی افراد حاکم است که در شأن و حق ملت ایران نیست و باید آن نگاه عوض شود. برخی از مسئولان به همراه خانواده‌هایشان از لحاظ اقتصادی، فرصت‌ها و رانت‌ها روز به روز پیشرفت می‌کنند اما توجیه دیگری برای ملت دارند و این موضوع باعث شده است که روز به روز فضای فکری مردم با فضای فکری برخی مسئولان و شعار انقلاب همخوانی نداشته باشد. این موضوع باید حل شود و بعد از آن زندگی ایرانی‌ها چه با برجام و چه بدون آن پیشرفته و بهتر خواهد بود.