بیانیه مشترکی که مشترک نبود!

به گزارش ایلنا، روز چهارشنبه بیستم اکتبر، نشست روند مسکو برای افغانستان در پایتخت روسیه و با حضور کشور میزبان، چین، پاکستان، هند، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، یک هیئت عالی‌رتبه از طالبان و هیاتی از ایران به سرپرستی حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه دولت در امور افغانستان برگزار شد. 

در پایان این نشست اما در حالی که توئیت سیدرسول موسوی، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل آسیای غربی این وزارت‌خانه، از عدم موفقیت اعضای حاضر در نشست برای توافق بر سر بیانیه‌ای مشترک حکایت داشت، دقایقی بعد متنی با عنوان «بیانیه مشترک شرکت‌کنندگان در روند مسکو درباره افغانستان، مسکو، ۲۰ اکتبر ۲۰۲۱» در پورتال وزارت امور خارجه روسیه منتشر شد. 

بیانیه منتشر شده در سایت دستگاه دیپلماسی روسیه، برخی رسانه‌های داخلی را نیز به اشتباه انداخت و موجب شد ترجمه آن، با عنوان «بیانیه مشترک» بر روی خروجی این رسانه‌ها نیز قرار بگیرد و این در حالی است که شنیده‌های ایلنا، از عدم رضایت و حتی اطلاع ایران برای صدور بیانیه خبر می‌دهد. 

البته تامل در متن آنچه بیانیه مشترک خوانده شده نیز برای کسانی که مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال مسائل افغانستان را دنبال می‌کنند، سوال‌های فراوانی ایجاد کرده است.

برای مثال، جمهوری اسلامی ایران همواره بر تشکیل دولتی فراگیر با حضور همه بازیگران حاضر در صحنه داخلی افغانستان تاکید کرده است و هیچ‌گاه عبارت «دولت موقت» را در قبال آنچه طالبان در افغانستان شکل داده‌اند، استفاده نکرده است. در حالی که در ابتدا و نخستین بند بیانیه منتشر شده از سوی روسیه، همین عبارت در معرفی هیات طالبان مطرح شده و آمده است:‌ «در روز ۲۰ اکتبر ۲۰۲۱، سومین نشست رایزنی‌های روند مسکو در خصوص افغانستان با مشارکت نمایندگان ویژه یا مقام‌های ارشد کشورهای روسیه، چین، ایران، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان و همچنین هیئتی بلندپایه از دولت موقت افغانستان برگزار شد.» 

همچنین، عدم حضور هیاتی از سوی دولت ساقط شده افغانستان و مخالفین حاکمیت طالبان در این نشست نیز بیش از پیش اصل بنیادین تهران که آینده افغانستان باید با حضور همه احزاب، گروه‌ها و اقوام شکل بگیرد را زیر سوال برد. این اصل نیز در حالی از سوی روسیه به عنوان کشوری که مرز مشترکی با افغانستان ندارد، در مقابل کشوری با نزدیک به ۸۱۵ کیلومتر مرز مشترک نادیده گرفته شد که تحلیل کارشناسان و تاریخ، گواه از این دارد که تهران بازیگری است که به طور مستقیم از تحولات داخلی همسایه شرقی خود تاثیر می‌پذیرد.

«توافق دوحه» میان ایالات متحده و طالبان از آن جهت انتقاد همسایگان افغانستان و جامعه جهانی را در پی داشت که سیاست واشنگتن در این روند به گونه‌ای پیاده شد که در نهایت منجر به حذف همه طرف‌های داخلی در افغانستان شده و طالبان را به مسند امور رساند. حال این‌گونه به نظر می‌رسد که روسیه نیز با اقدام برای حذف دیگر بازیگران منطقه، در تلاش است تا بار دیگر یگانه بازیگر موثر در صحنه افغانستان شود. این رویکرد روسیه نه‌تنها مخالفت ایران را درپی داشت، بلکه قطعا نارضایتی سیاستمداران افغانستان و احتمالا برخی دیگر از شرکت کنندگان در نشست را نیز به‌دنبال خواهد داشت. 

نکته قابل توجه در این مساله اما توئیت صریح دستیار وزیر امور خارجه ایران است که ضمن علنی کردن مخالفت ایران با صدور بیانیه مشترک، آشکار می‌کند که این مخالفت توسط روسیه نادیده گرفته شده است. رخدادی مهم که با گذشت دو روز از پایان نشست مسکو، تاکنون از سوی حسن کاظمی قمی به عنوان رییس هیات ایرانی هیچ واکنش و اظهارنظری در پی نداشته است.

عدم موضع‌گیری نماینده ایران در نشست مسکو این نگرانی را به وجود می‌آورد که این بی‌احترامی و اقدام خارج از عرف مسکو در قبال کشورمان، بی‌پاسخ مانده و در نهایت به نادیده گرفته اصول و منافع ایران در افغانستان بینجامد.