دیاکو حسینی در گفت‌وگو با ایلنا:
ایران و آذربایجان خواستار بالا بردن سطح تنش نیستند/ تلاش تل‌آویو برای جنگ‌افروزی در منطقه/ ضرورت حفظ توازن قدرت در منطقه قفقاز
پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک خاورمیانه گفت: اگر ترکیه و آذربایجان بخواهند ایران را از ترتیبات امنیتی قفقاز حذف کرده و منافع حیاتی تهران را نادیده بگیرند، در این صورت باید منتظر پیامدهای آن باشند که ابعاد مختلفی مانند بالا بردن آمادگی رزمی ایران در مرزها و تقویت روابط نظامی ایران و ارمنستان از جمله آنهاست.
دیاکو حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در خصوص تحولات اخیر در روابط تهران و باکو و در پاسخ به این سوال که اساسا تا چه میزان شکل‌گیری تنش در روابط دو کشور از اراده آنکارا و جنگ‌افروزی تل‌آویو نشات می‌گیرد، گفت: موضوع مجادلاتی که در قفقاز میان آذربایجان و ارمنستان حول قره‌باغ وجود دارد از ابتدای فروپاشی شوروی برای ایران اهمیت داشت و به دلیل روابط عمیق و تاریخی میان ایران و ارمنستان و همچنین به دلیل پیچیدگی‌هایی که در روابط ایران و جمهوری آذربایجان وجود داشته علاوه بر حساسیت‌هایی که به طور طبیعی تهران در روابط خارجی خود در این حوزه دارد، این موضوع به امنیت داخلی ایران هم مرتبط است.
وی ادامه داد: در جنگ اخیر قره‌باغ که در شهریورماه سال گذشته اتفاق افتاد، به رغم اختلاف نظرهایی که در ایران به نحوه مدیریت این بحران وجود داشت، در نهایت نظام تصمیم گرفت که در این رابطه براساس حقوق بین‌الملل و تفسیری از آن که تماما به نفع جمهوری آذربایجان هست، موضع بگیریم. با این حال به جای آنکه باکو حسن نیت خود را در برابر ایران و این اقدام نشان دهد، عملا رفتارهایی را دنبال کرد که به سوءظن طرف ایرانی اضافه شد که از جمله این اقدامات می‌توان به مانور سه‌جانبه آذربایجان، ترکیه و پاکستان و همچنین تعمیق مشکوک روابط با اسرائیل اشاره کرد.
وی گفت: به رغم اینکه آقای الهام علی‌اف اعلام کرد که مساله استفاده از جاده ایران به سمت قره‌باغ را با سفارت ایران در باکو هماهنگ کرده و پیش از این نیز به ایران اطلاع داده، پیگیری کرده و به نتیجه نرسیده اما باز هم راه‌های بهتری برای بیان آن وجود داشت و می‌توانست با حسن نیست به این مساله نگاه کند اما به جای این کار آن چه ما دیدیم این بود که روش برخورد با ایرانیان را به شکلی کاملا متفاوت دنبال کرد که به بازداشت دو ایرانی منجر شد که این مساله سوءظن در تهران را هم بیشتر کرد.
وی افزود: من فکر می‌کنم دولت آذربایجان در یک بازی استراتژیکی قرار گرفته که ممکن است برای او سوءتفاهم‌هایی را ایجاد کرده باشد؛ این واقعیت را هم نمی‌توان نادیده گرفت که ترکیه به عنوان حامی اصلی جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ و پیش از آن به دنبال این جاه‌طلبی ژئوپلیتیکی است تا نقش آنکارا را در کریدور غرب به شرق، دسترسی به دریای خزر و خطوط مواصلاتی انرژی برجسته کند. همین‌طور جمهوری آذربایجان از نگاه ترکیه دروازه‌ای برای نقش آفرینی بزرگ‌تر ترکیه در آنچه آن‌ها «جهان ترکی» می‌نامند، است که تا آسیای مرکزی و تا سین کیانگ گسترده شده. معتقدم این بلندپروازی ترکیه یکی از مشکلاتی است که ما با جمهوری آذربایجان داریم چرا که طبیعتا پیامدهایی از این نوع نگاه آنکارا متوجه ایران خواهد بود.
پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک خاورمیانه گفت: تلاش قدیمی برخی همسایگان در تقویت پان‌ترکیسم و تبلیغ این موضوع در مجاورت و درون مرزهای ایران یک مساله امنیتی و غیر قابل تحمل برای ایران است. البته ایران به طور بلندمدت و جدی نگران تاثیرگذاری این اقدامات در بخش آذری‌نشین کشور نیست ولی این مساله نمی‌تواند به این معنا باشد که ما باید از چنین مساله‌ای چشم‌پوشی کنیم.
وی ادامه داد: همزمان با این موضوع و در اهداف جداگانه‌ای می‌دانیم اسرائیل هم نیاتی مبنی بر استفاده از جمهوری آذربایجان برای فشار بر ایران به ویژه در ناحیه مسائل قومی دارد و همچنین استقرار تجهیزات نظامی و جاسوسی این رژیم در منطقه مرزهای شمال غرب کشور علاوه بر آنچه پیش از این گفتیم موضوعی امنیتی برای ایران است.
وی تاکید کرد: به دلیل میزان خصومتی که میان ایران و اسرائیل وجود دارد، موضوع همکاری عمیق اطلاعاتی و سیاسی باکو و تل‌آویو اولویت اول در مهار تهدید از نگاه ایران است ولی در کنار این موضوع نحوه همکاری‌های جمهوری آذربایجان و ترکیه و همکاری‌های مشکوکی که به نظر می‌رسد هدف از آن‌ها کنار گذاشتن ایران از ترتیبات مختلف امنیتی و اقتصادی است هم در میان مدت موجب نگرانی است و من فکر می‌کنم مجموعه این عوامل باعث شده که روابط ایران و جمهوری آذربایجان در این مقطع به سمت تنش حرکت کند.
وی یادآر شد: به نظر من، نه ایران و نه آذربایجان خواستار بالا بردن سطح تنش نیستند؛ با این حال ضروری است که راهی پیدا کنیم تا به این نگرانی‌ها رسیدگی شود. باید انتظار داشت که در آینده نزدیک این نگرانی‌ها در اشکال و صورت‌های دیگری در آینده نزدیک ممکن است خودش را نشان دهد که می تواند باز هم منجر به بالا رفتن تنش‌ها شود.
منافع ملی ایران ایجاب می‌کند که توازن قدرت در منطقه قفقاز حفظ شود
حسینی همچنین در پاسخ به این سوال که تا چه میزان ضرورت دارد تهران و ایروان نیز در جهت حفظ موازنه قوا همکاری امنیتی خود را تقویت کنند، گفت: سیاست سنتی جمهوری اسلامی ایران پس از فروپاشی شوروی در رابطه با بحران قره‌باغ و منازعات ارمنستان و جمهوری آذربایجان این بوده که در یک بی‌طرفی تلاش کند نقش میانجی‌گرایانه خودش را در صورت امکان برای حل و فصل اختلافات دنبال کند.
وی تصریح کرد: این سیاست همواره از طرف ایران نشان دهنده حسن نیت و بی‌طرفی تهران بوده ولی در سال‌های اخیر به واسطه تغییری که در موازنه قدرت از جمله نزدیکی روابط اسرائیل و جمهوری آذربایجان و همچنین پیوستن آذربایجان به پروژه‌های بلندپروازانه ترکیه شکل گرفته طبیعتا در حال افزایش سطح نگرانی است از این جهت نظر شخصی من این است که منافع ملی ایران ایجاب می‌کند که توازن قدرت در منطقه قفقاز حفظ شود و برای این کار البته با در نظر گرفتن اینکه ما روابط عمیقی با ارمنستان داریم این موضوع اهمیت پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: اگر روابط آذربایجان با اسرائیل و حضور این کشور در پروژه‌های جاه‌طلبانه ترکیه ادامه پیدا کند، در آن صورت ضرورت دارد که ما به شیوه‌ای کاملا منطقی به دنبال روش‌های بازدارنده باشیم و یکی از این روش‌های بازدارنده، تعمیق روابط ایران با ارمنستان است.
وی ادامه داد: بنابراین من فکر می‌کنم اگر ترکیه، اسرائیل و جمهوری آذربایجان مصمم هستند که ایران را از ترتیبات امنیتی قفقاز حذف کرده و منافع حیاتی تهران را نادیده بگیرند، در این صورت باید منتظر پیامدهای آن و پاسخ جمهوری اسلامی ایران باشند که ابعاد مختلفی از جمله بالا بردن توان آمادگی رزمی ایران در مرزها تا تقویت روابط نظامی ایران و ارمنستان می‌تواند داشته باشد.
