دور بعدی مذاکرات احتمالا در شهریور ماه برگزار شود/ حل و فصل پیچیدگی برجام به توان مضاعفی در دولت سیزدهم نیاز دارد

رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که دور ششم مذاکرات برای احیای برجام در وین در حالی به پایان رسید که از همان ابتدا زمانی برای پیگیری آن در دور هفتم در نظر گرفته نشده بود و حال نیز معاون وزیر امور خارجه در توئیتی اعلام کرده که ادامه مذاکرات به پس از استقرار دولت سیزدهم موکول شده است،‌ عدم حصول نتیجه در دولت فعلی ناشی از اراده کدامیک از طرفین مذاکره بوده، گفت: خبر اینکه مذاکرات متوقف شده شده و به دولت آینده ایران محول خواهد شد را یک هفته قبل بلومبرگ منتشر کرد و هنوز ما از جزئیات اینکه چه اتفاقی افتاد که چنین تصمیمی اتخاذ شد، اطلاع نداریم. در این یک هفته اعلام شد که دولت آقای روحانی مذاکره نخواهد کرد، ضمن اینکه هنوز هم زمان آغاز دور هفتم مذاکرات تعیین نشده است. به هر صورت از چهاردهم مردادماه که مراسم تحلیف برگزار شود تا زمانی که وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی در جایگاه خود مستقر شوند و معلوم شود وظیفه ادامه مذاکرات بر عهده کدام نهاد خواهد بود، مذاکرات وین عملا در حالت تعلیق خواهد بود و بنابراین احتمال می‍‌‌‌دهیم دور بعدی مذاکرات در صورت تداوم در شهریور ماه برگزار شود. 

وی ادامه داد: شخص خود من فکر می‌کنم که شاید دولت سیزدهم تمایلی به ادامه مذاکرات نداشته باشد و واقعیت هم این است که پرونده هسته‌ای با این پیچیدگی‌هایی که پیدا کرده، برای حل و فصل به یک توان مضاعف مذاکراتی احتیاج دارد و دولتی مانند دولت آقای رئیسی که می‌خواهد کار را آغاز کند و در ابتدا با چنین پرونده بزرگ و پیچیده‌ای مواجه شود قاعدتا بخش بزرگی از توان خود را باید در این حوزه خرج کند و و شاید پاسخی در خور دریافت نکند. بنابراین من فکر می‌کردم توافق در همین دولت حاصل شود که به دولت بعد سپرده شده است و این مساله عدم قطعیت را بیشتر می‌کند، چراکه نمی‌دانیم چه تفکری سکان تیم مذاکره‌ را به عهده خواهد گرفت.   

این تحلیلگر سیاست خارجی در ارزیابی گزارش سه ماهه پایانی وزارت امور خارجه در خصوص برجام گفت: گزارش مواردی را ذکر کرده که طبیعتا حق دولت است که از عملکرد خود دفاع کند ولی واقعیت این است که برخی مسائل مطرح شده محل بحث و مناقشه است؛ برای مثال اینکه گفته شده ایران از فصل هفتم منشور خارج شده درست نیست و تنها اجرای فصل هفت متوقف شده و در صورتی که ایران برجام را اجرا نکند، مجددا موضوع حضور ما ذیل فصل مطرح می‌شود. قطعنامه ۲۲۳۱ در واقع برجام را تائید کرده است، یعنی در اصل دقیق‌تر آنچه در گزارش وزارت امور خارجه مطرح شده این است که مواردی که در خصوص کشورهایی که ذیل فصل هفتم اجرا می‌شود، در مورد ایران اجرا نشد. 

قهرمان‌پور افزود: در مورد دیگری نیز در گزارش وزارت خارجه آمده که چیزی با عنوان «مکانیسم ماشه» در برجام وجود ندارد و من از ذکر این مساله در گزارش تعجب کردم چرا که در ماده ۳۶ برجام چنین مکانیسمی وجود دارد و تنها به این علت که آمریکا نتوانست در دوران ترامپ از آن استفاده کند که این کشور از برجام خارج شده بود و حقوق بین‌الملل در این مورد صراحت دارد که کشوری که از توافقی خارج شده نمی‌تواند از مزایای آن پیمان استفاده کند، این مکانیزم تواناجرایی شدن نداشت. همچنین در این گزارش آمده که مساله PMD میان تهران و آژانس حل شده و این در حالی است که ما همچنان در خصوص چهار سایت با آژانس اختلاف نظر داریم و این‌ها ادامه بحث PMD است و این اعتراض ایران را در پی داشته است. 

وی ادامه داد: از این موارد اختلافی بگذریم؛ گزارش وزارت امور خارجه چند مساله را برجسته کرده است که جای تامل دارد. برای مثال اینکه گفته شده آمریکا بیش از این امتیاز نخواهد داد نکته مهمی است و اگر برداشت مذاکره‌کنندگان این باشد که آمریکا بیش از این امتیاز نخواهد داد به این معنا است که ادامه مذاکرات هم نمی‌تواند آمریکا را مجاب کند تا امتیاز بیشتری بدهد. همچنین در گزارش وزارت امور خارجه آمده که اگر ما می‌خواهیم امتیاز بیشتری بگیریم، مذاکرات فرسایشی خواهد شد که البته باید بررسی کنیم چرا وضعیت برجام به اینجا رسیده است. 

قهرمان‌پور گفت: در خصوص موانع احیای برجام، یکی از مواردی که در گزارش وزارت امور خارجه هم به آن اشاره شده مساله بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن است که تیم مذاکره‌کننده جدید نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد و قاعدتا در چنین شرایطی انتظار نداریم که برجام چه در گذشته و چه در آینده کامل و دقیق اجرا شود. نکته‌ای که در گزارش وزارت امور خارجه هم به آن اشاره شده این است که اگر ما می‌خواهیم همه تحریم‌ها برداشته شود، پیش نیاز و مقدمه آن این است که در خصوص همه موارد اختلافی با آمریکا وارد مذاکره شویم که تا امروز تیم مذاکره کننده تنها مجوز مذاکره در خصوص مسئله هسته‌ای را در اختیار داشت و این یکی از گره‌هایی است که همین الان هم با آن درگیر هستیم. 

وی افزود: آقای بایدن برای اینکه بتواند از احیای برجام در فضای داخلی آمریکا دفاع کند باید نشان دهد که این توافق، مقدمه توافق بزرگ‌تر و جامع‌تر با ایران خواهد بود. در نقطه مقابل نیز جمهوری اسلامی ایران تلاش دارد در داخل نشان دهد که مذاکره با آمریکا تنها در خصوص برجام و احیای برجام است و بنابراین تهران تحت فشار حاضر به تن دادن به مذاکره در خصوص مسائل منطقه‌ای نیست. همین فضای بی اعتمادی امروز منجر به شکل‌گیری بن‌بست در مذاکرات شده است و هنوز نمی دانیم که کشورها چطور از این بن‌بست خارج خواهند شد.