بن بستی در روند دیپلماتیک مذاکرات ایجاد شده است/ باید در وین، فضای حسن نیت و اعتماد شکل بگیرد/ دولت جدید ایران وضعیت بهتری برای توافق با غرب دارد/ سیاست داخلی ایران پیش‌بینی آینده را دشوار می‌کند

«ریچارد فالک»، استاد حقوق بین‌الملل «دانشگاه پرینستون» آمریکاست که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، گزارشگر شورای حقوق بشر سازمان ملل بوده است. وی در گفت‌و‌گو با ایلنا به بیان نظرات خود در مورد تنش‌ها و نشست وین پرداخت:

به نظر می‌رسد در روند دیپلماتیک وین بن‌بستی وجود دارد

ریچارد فالک در ابتدا در مورد مذاکرات وین گفت: به نظر می‌رسد در روند دیپلماتیک وین بن‌بست وجود دارد.  به نظر می‌رسد طرف ایران اطمینان رسمی از دولت ایالات متحده می‌خواهد که در آینده بار دیگر از توافق خارج نشود. واشنگتن بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های اسرائیل تمایلی به احیای برجام ندارد و همچنین خواهان اعمال سختگیری‌ها و نظارت‌های آژانس است، هم چنین از طرفی آمریکا خواهان تعهد ایران برای عدم حضور در نزاع‌های سیاسی سراسر خاورمیانه در ازای رفع تحریم‌هاست.

واشنگتن از جانب اسرائیل تحت فشار است 

این مقام سابق سازمان ملل در ادامه خاطرنشان کرد:  نتیجه نشست وین به این بستگی دارد که آیا دو طرف می‌توانند در مورد شرایط متمایز خود برای احیای انطباق با برجام یا توافق‌نامه هسته‌ای بین‌المللی توافق کنند؟ این تا حدی یک فرایند چانه‌زنی است. از طرفی واشنگتن از جانب اسرائیل تحت فشار است ولی ممکن است گاهی این فشار نادیده گرفته‌ شود. 

برای احیای توافق باید تحریم‌ها به طور کلی برداشته شود

باید در وین، فضای حسن نیت و اعتماد شکل بگیرد

وی در ادامه اضافه کرد: اگر قرار است توافق هسته‌ای احیا شود، باید شامل روندی باشد که در آن تحریم‌ها به طور کلی برداشته شود. نمی‌توان انتظار داشت ایران در چارچوب پیمان مشارکت داشته باشد که گزینه‌های امنیتی آن را محدود کند و همزمان «مورد تحریم» ایالات متحده قرار گیرد. در همان زمان ایالات متحده تحت فشار خواهد بود تا اطمینان یابد ایران از توافقنامه پیروی می‌کند و به طور مخفیانه برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تلاش نمی‌کند. اگر فضای حسن نیت و اعتماد منطقی از دیپلماسی وین پدیدار شود، من معتقدم می‌توان با فرمولی برای رفع تحریم‌ها توافق کرد.

وی اضافه کرد: فکر می‌کنم محتمل‌ترین نتیجه مثبت تجدید انطباق توسط ایالات متحده و ایران، توافق موقت برای تمدید تاریخ انقضا به مدت ده سال و حذف واقعی تحریم‌ها باشد. از طرفی ایران تقاضای تجدیدنظر در توافق را نخواهد پذیرفت، در حالیکه ایالات متحده از ترس ایجاد تنش با اسرائیل، هیچ اصلاحیه پیشنهادی ایران را نمی‌پذیرد.

سیاست داخلی ایران پیش‌بینی آینده را دشوار می‌کند

این استاد دانشگاه اضافه کرد: هر دو طرف در مورد زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای تا حدودی دوگانگی دارند. ایالات متحده با توجه به تعهد انتخاباتی بایدن و سایر طرف‌های این قرارداد از جمله آلمان، فرانسه و انگلیس تحت فشار قرار دارد. در عین حال، در صورت باقی ماندن تحریم‌ها ممکن است تنش‌ها بالا بماند و توافق برای همیشه از بین برود. ایران به همین ترتیب تحت فشار قرار دارد اما پس از تحمل تحریم‌های ایالات متحده و خرابکاری‌های اسرائیل می‌تواند واکنش نشان دهد خصوصاً اگر بتواند از طریق روابط فزاینده با چین به تسکین اقتصادی قابل اعتمادی دست یابد. همچنین سیاست داخلی در ایران عاملی است که پیچیدگی را اضافه و پیش‌بینی آینده را دشوار می‌کند.

پیش‌بینی زمان دستیابی به توافق غیرممکن است

ریچارد فالک همچنین افزود: بهترین چیزی که ایران می‌تواند به آن امیدوار باشد این است که ایالات متحده مشارکت کند و با روند حذف تحریم‌ها موافقت کند. به نظر من همه این‌ها به این بستگی دارد که آیا هر دو طرف اصرار به بازنگری اساسی در متن توافق دارند که مشکلات سیاسی را برای طرف مقابل ایجاد می‌کند. اگر این کار را انجام دهند، احتمال توافق  است. برای ایران سوال اصلی این است که آیا ارزش دارد که آزادی عمل خود را برای رهایی از تحریم‌ها محدود کند؟ برای ایالات متحده این سوال وجود دارد که آیا توافق با ایران ارزش چالش با اسرائیل را دارد یا خیر؟ پیش‌بینی زمان احتمالی برای دستیابی به توافق غیرممکن است و بستگی به این دارد که چگونه بازیگران مختلف تعادل بین هزینه‌ها و منافع را اندازه می‌گیرند و بخصوص چگونه رهبران دو کشور گزینه‌های دستیابی به توافق و عدم توافق را متصور می‌شوند.

دولت جدید ایران وضعیت بهتری برای توافق با غرب خواهد داشت

وی در مورد تاثیر احتمالی تغییر دولت در ایران بر مذاکرات وین افزود: این اتفاق می‌تواند اثراتی داشته باشد که پیش‌بینی شده است و برخی دیگر هم پیش‌بینی نشده است. لازم به یادآوری است که به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور ایالات متحده و سران ایران توافق هسته‌ای را تأیید می‌کنند، این احتمال وجود دارد که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید ایران، در صورت رضایت از توافقاتی که در وین ایجاد شده است، وضعیت بهتری نسبت به رئیس‌جمهور سابق روحانی داشته باشد، چون حمایت جناحی که در دوره‌ای مخالف برجام بودند را دارد، این مساله درصورتی که رهبر ایران نیز مذاکرات را تایید کند محتمل‌تر خواهد شد.