روی کار آمدن رئیسی موضع تهران را در مذاکرات تغییر نمی‌دهد/ عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان غیرمسئولانه بود/ ممکن است کابل در عرض‌۶ تا ۱۲ ماه سقوط کند

ارحامه صدیقه، پژوهشگر انستیتوی مطالعات راهبردی اسلام آباد است. وی در گفت‌وگو با ایلنا به بیان نظرات خود در مورد احیای برجام و تحولات اخیر منطقه پرداخت : 

روی کار آمدن رئیسی موضع مذاکره‌ای تهران را تغییر نخواهد داد

ارحامه صدیقه در ابتدا با اشاره به مذاکرات وین و تاثیر انتخابات ایران بر آن گفت: روی کار آمدن رئیسی احتمالاً موضع مذاکره‌ای تهران را تغییر نخواهد داد؛ زیرا صرف‌نظر از اینکه چه کسی رئیس‌جمهور است، هر توافقی باید از طریق رهبری ایران در شورای عالی امنیت ملی تصویب شود. علاوه بر این، رئیسی اولین رئیس‌جمهور ایران است که توسط ایالات متحده تحریم شده است. دولت حتی قبل از آغاز تحریم شده‌است، بنابراین جالب خواهد بود که ببینیم این وضعیت چگونه انجام می‌شود. ابراهیم رئیسی در اولین کنفرانس خبری خود از زمان پیروزی خود قول داد که اجازه نخواهد داد مذاکرات در وین طولانی شود. وی گفته است که رویکرد وی در سیاست خارجی به برجام محدود نخواهد شد، وی همچنین اصرار داشت که برنامه موشک‌های بالستیک ایران "قابل بحث و گفت‌وگو نیست".

لغو تحریم‌های نفتی و بانکی ایران باید در اولویت باشد

وی در ادامه افزود: با این حال، نباید فراموش کرد که تأثیر تحریم‌ها که با شیوع ویروس کرونا افزایش یافته است، یکی از بدترین بحران‌های اقتصادی تاریخ ایران را به وجود آورده است، با رسیدن نرخ تورم به ۵۰ درصد، رشد اقتصاد ایران سال گذشته نزدیک به ۵ درصد کاهش یافته و از سال ۲۰۱۷ رشد نکرده است. علاوه بر این، کرونا هنوز هم یک مشکل جدی برای ایران است - که بالاترین میزان مرگ و میر را در خاورمیانه دارد - و محدودیت‌های مربوط به همه‌گیری باعث افزایش مشکلات ایران شده است. با توجه به این مشکلات اقتصادی، لغو تحریم‌ها، به ویژه در بخش‌های نفتی و بانکی، در حال حاضر برای ایران در اولویت خواهد بود.

مباحث منطقه‌ای آمریکا و ایران با مذاکرات وین نادیده گرفته نمی‌شود

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: مسئله این است که هر دو طرف به همین راحتی کنار نخواهند آمد. ما پس از مذاکرات وین، ایالات متحده را دیدیم که حملات هوایی را به مناطقی از عراق و سوریه انجام داد که به خودی خود این پیام را به ایران می‌دهد که مباحث منطقه‌ای با ایران با مذاکرات وین نادیده گرفته نمی‌شود.

این پژوهشگر برجسته افزود: بدون شک هر دو طرف برای زنده نگه داشتن برجام مصمم هستند. این واقعیت که از زمان آغاز دوره ترامپ هنوز گفت‌وگوهایی برای احیا توافق وجود دارد، نشان می‌دهد که برجام توافق ضعیفی نیست، ایجاد رقابت هسته‌ای و وخیم‌تر شدن مشکلات اقتصادی ایران می‌تواند انگیزه‌ای برای شکستن بن بست فعلی باشد.

مذاکرات وین در کوتاه مدت به احیای برجام منجر نمی‌شود

وی در ادامه گفت: در حالیکه بدون شک مذاکرات وین ایجاد  امیدواری کرده است اما آیا منجر به احیای فوری خواهد شد؟ در کوتاه مدت نه. موانع زیادی برای احیای توافق هسته‌ای ایران وجود دارد که کاملاً در جای خود باقی است و نباید فراموش کرد که حتی پس از ورود مجدد به برجام، ایالات متحده برخی از تحریم‌ها را حفظ می‌کند احتمالاً واشنگتن می‌تواند پیشنهاد کند که در ازای دریافت امتیازات ایران، این محدودیت‌ها را کاهش دهد. بنابراین، به احتمال زیاد در میان‌مدت و بلندمدت توافق هسته‌ای احیا خواهد شد، البته پس از مصالحه از هر دو طرف.

اسرائیل قطعا مانعی برای احیای برجام است

اسرائیل همچنان به جنگ سایه با ایران ادامه خواهد داد​

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: در مورد اسرائیل، اسرائیل  قطعاً یک مانع است. علاوه بر این، رئیس جمهور آمریکا در ملاقات اخیر با رئیس رژیم صهیونیستی، رووین ریولین اظهار داشته که ایران "هرگز به سلاح هسته‌ای در دوران من دست پیدا نخواهد کرد." وزیر خارجه جدید اسرائیل قبلاً گفته که همه تلاش خود را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام خواهد داد. اسرائیل تنها طرف خاورمیانه با سلاح‌های اتمی است. اسرائیل مدت‌هاست که در تلاش است تا احیای توافق هسته‌ای را به خطر بیندازد، زیرا می‌بیند که امنیت آن توسط یک ایران بالقوه هسته‌ای به خطر می‌افتد. اسرائیل همچنان به جنگ سایه با ایران ادامه خواهد داد و می‌داند که توافق هسته‌ای در هفته‌های آینده با وجود تلاش اسرائیل برای کارشکنی در این روند احیا می‌شود‌

ایالات متحده مجبور است نهادهای خاص ایران را از لیست تحریم‌ها حذف کند

وی اضافه کرد: همچنین نکته مهمی که نباید به آن بی‌توجه بود، اکتبر ۲۰۲۳ است. در این روز، سازمان ملل باید محدودیت‌های موشکی را لغو کند، ایران باید به دنبال تصویب پروتکل الحاقی خود باشد، اتحادیه اروپا باید کلیه تحریم‌های هسته‌ای باقی مانده را لغو کند، ایالات متحده مجبور است نهادهای خاصی را از لیست تحریم شده حذف کند و ایالات متحده همچنین باید به دنبال لغو قانونی برخی از تحریم‌ها باشد.

آمریکا می‌داند که ایران کشوری منزوی نیست

این استاد دانشگاه گفت: از طرفی توافق چین و ایران مهم است؛ چرا که ایالات متحده می‌داند ایران منزوی نیست.

عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان تصمیمی غیرمسئولانه است

ممکن است کابل در عرض شش تا دوازده ماه سقوط کند

وی همچنین در ادامه با اشاره به تحولات افغانستان اضافه کرد: می‌توانم بگویم تنش‌ها در افغانستان به سرعت در حال افزایش است. وقتی رئیس‌جمهور بایدن اعلام کرد که آمریکا کاهش  حضور نیروهای خود در افغانستان را به تدریج آغاز خواهد کرد برخلاف برآوردهای خوش‌بینانه قبلی، اکنون با توجه به  خشونت‌های اخیر در شمال افغانستان، این تصمیم را می‌توان به عنوان یک عقب نشینی کاملا غیر مسئولانه از سوی دولت ایالات متحده توصیف کرد، این ترس وجود دارد که کابل طی شش تا دوازده ماه سقوط کند. نگرانی عمده دیگر این است که فضاهای غیردولتی باقی‌مانده توسط سربازان آمریکایی توسط شبه نظامیانی مانند القاعده و داعش پر شود.

جنگ داخلی افغانستان تأثیرات دومینویی بر کل منطقه و پیامدهای تدریجی جهانی خواهد داشت

وی افزود: به طور خلاصه، عدم حضور آمریکا در خاورمیانه دو جنبه دارد. اولین مورد این است که طولانی شدن حضور آمریکا در افغانستان به طالبان برای ادامه جنگ مشروعیت می‌بخشد و به وضعیت موجود ادامه می‌دهد. ثانیاً، اگر عقب‌نشینی غیرمسئولانه نیروهای نظامی مانند آنچه در حال حاضر صورت می‌گیرد، رخ دهد ، بدون شک جنگ داخلی روی خواهد داد که تأثیرات دومینویی بر کل منطقه و پیامدهای تدریجی جهانی نیز خواهد داشت.

ایران و پاکستان می‌توانند نقش مهمی در صلح افغانستان داشته‌ باشند

این استاد دانشگاه در مورد نقش ایران در روند صلح در منطقه گفت: ایران می‌تواند نقش بسیار مهمی در صلح در افغانستان  داشته باشد. ایران و پاکستان نه تنها با افغانستان مرز مشترک دارند بلکه دارای یک ارتباط فرهنگی بی نظیر هستند و از این پس در روند صلح افغانستان سهم مستقیم دارند. تهران و اسلام آباد نیز نفوذ خاص خود را بر جناح‌های مختلف افغانستان حفظ می‌کنند.

هرگونه بی‌ثباتی در افغانستان بر اجرای توافق ایران و چین تأثیر منفی خواهد گذاشت

ارحامه صدیقه اضافه کرد: به عنوان مثال، ایران اکنون با طالبان نیز ارتباط دارد. هر دو کشور همچنین می‌توانند در مقابله با تهدیداتی مانند القاعده و داعش همکاری کنند. علاوه بر این، به منظور توسعه منافع اقتصادی و استراتژیک آنها، یک افغانستان با ثبات برای هر دو طرف به یک  اندازه مهم است. همچنین نباید فراموش کرد که ایران اکنون به طور رسمی بخشی از ابتکار عمل کمربند جاده ابریشم  است و هرگونه بی‌ثباتی در افغانستان بر اجرای توافق تأثیر منفی خواهد گذاشت. در اینجا باید ذکر کنم که معامله چین و ایران دارای مزایای بسیار زیادی برای پاکستان است، توافق چین و ایران انگیزه بیشتری برای گسترش راهروی اقتصادی چین و پاکستان(CPEC) به افغانستان نیز می‌دهد. از این رو، ایران و پاکستان می‌توانند از طریق اقدامات مقابله با تروریسم، حفظ مسیر توسعه خود و ادامه تسهیل روند صلح افغانستان با آوردن همه طرف‌ها در  مذاکره، به همکاری برای صلح در افغانستان کمک کنند.