دور ششم مذاکرات، می‌تواند دور پایانی باشد/ بخش عمده‌ای از مشکلات کنونی کشور به تحریم‌ها و کرونا در دو سال آخر برمی‌گردد/ می‌خواهند در مناظرات همه چیز را گردن دولت بیندازند

حسن بهشتی‌پور در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به آغاز ششمین دور نشست کمیسیون مشترک برجام در روز جاری، در پاسخ به این سوال که تا چه میزان این احتمال وجود دارد که این دور، دور پایانی مذاکرات باشد و اینکه علت تفاوت ارزیابی نماینده روسیه از مذاکرات با تیم‌های اروپایی چیست، گفت: این که نماینده روسیه مذاکرات را مثبت ارزیابی می‌کند، تحت تاثیر دو عامل است؛ نخست به دلیل این‌که طرف ایرانی و آمریکایی در موضوعات کلی به توافق رسیده‌اند یک پیشرفت خیلی خوب است ولی معمولا مشکلات بر سر جزئیات است و اولیانوف با اتکا بر این کلیت است که می‌گوید روند مذاکرات مثبت بوده و دلیل دیگر این است که روسیه در ایران به عنوان یک عامل بر هم زننده در برجام مطرح شد و فشار افکار عمومی باعث می‌شود تا نماینده روسیه دائما از روند مثبت مذاکرات سخن بگوید تا نشان دهد مسکو مخالفتی با برجام نداشته و مخل مذاکرات نیست.

وی ادامه داد: البته روند مذاکرات نیز از مثبت بودن آن حکایت دارد؛ چراکه حداقل در دور چهارم ثابت شده بود که طرفین در کلیات به توافق رسیده‌اند ولی در جزئیاتش مشکل وجود دارد. با این حال ما نمی‌دانیم کلیات چیست اما می‌توانیم حدس بزنیم آمریکا پذیرفته که تحریم‌‌های اصلی علیه ایران را لغو کند؛ البته حدود ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ تحریم وجود دارد و هیچکس نمی‌تواند بگوید همه تحریم‌ها لغو شود و اینکه کدام یک از تحریم‌ها لغو شود و چطور لغو شود، جزئیات است و یکی از مسائل جزئی همین چطور لغو شدن است.

وی افزود: برای مثال آیا تحریم‌های بانک مرکزی کلا لغو می‌شود و اگر لغو می‌شود، بانک مرکزی مبادلات دلاری را می‌تواند به راحتی انجام دهد که این سوال خیلی مهمی است و از سوی دیگر طرف ایرانی تعهداتش را چطور برگرداند. ایران الآن پنجاه کیلو اورانیوم ۲۰ درصد غنی کرده؛ آیا می‌خواهد این را به وضعیت قبل از اردیبهشت ۱۳۹۸ برگرداند یا بیش از سه هزار کیلو اورانیوم ۵ درصد غنی کرده که طبق برجام باید سیصد کیلو شود و آیا مابه تفاوتش مثل قبل به روسیه فرستاده می‌شود یا به ازایش کیک زرد تحویل می‌شود و چه اقداماتی انجام می‌گیرد؟ اینها موضوعاتی است که خیلی جزئیات دارد و دو طرف تلاش می‌کنند، به نتیجه برسند.

این تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی گفت: یکی مشکلات این است که مذاکرات غیرمستقیم است؛ یعنی ایران با چهار به علاوه یک مذاکره می‌کند و آنها هم با آمریکا مذاکره می‌کنند و این رفت و آمد، روند کل قضیه را طولانی کرده و اگر مذاکرات مستقیم بود، شاید بهتر نتیجه می‌گرفتند.

وی ادامه داد: برای تحلیل باید منتظر بمانیم تا دور ششم برگزار شود و از اخبار و موضع‌گیری‌ها می‌شود حدس زد این دور، دور آخر است یا نه و هنوز که شروع نشده نمی‌توانیم حدس بزنیم آیا دور آخر است؛ ولی این که گفتند می‌تواند دور آخر باشد بله و در عالم ممکنات است و محال نیست اما این که چند درصد شانس این است که به نتیجه برسند، سوالاتی است که باید منتظر باشیم که شروع شود و موضع گیری‌ها را بشنویم و متناسب با آن حدس تحلیلی بزنیم که روند به کدام سمت می‌رود. 

بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که بعد از ورود به جزئیات مذاکرات دو نگاه وجود دارد؛ یکی این‌که احتمال این است که طرف غربی یا آمریکا بخواهند منتظر بمانند تا زمانی که بحث انتخابات در ایران تعیین تکلیف شود و دومین نگاه این است که به دلیل اینکه روند چند ماهه طول می‌کشد تا مشخص شود تیم مذاکره‌کننده ایران در دولت بعدی چه کسانی خواهند بود و وزارت امور خارجه یا شورای امنیت ملی است می‌خواهند زودتر این روند به نتیجه برسد. شما کدام یک را به واقعیت نزدیک‌تر می‌دانید، گفت:‌ عرصه مذاکره عرصه چانه‌زنی است تا طرف مقابل را مجاب کنید که امتیازاتی که مدنظر شماست را بدهد و معمولا دو طرف تلاش می‌کنند بیشترین امتیاز را بگیرند ولی به سمت هم حرکت می‌کنند تا به یک نقطه تعادل و توافق برسند. این که فکر کنیم آنها معطل رئیس‌جمهور آینده ایرانند خیلی بعید است، برای این که آنها می‌دانند تصمیم‌گیرنده در این زمینه مقام معظم رهبری و شورای عالی امنیت ملی است و دولت هر کسی باشد، فرقی نمی‌کند و وزیر امور خارجه آمریکا هم یک بار رسما اعلام کرد و به نظر من این مانع نیست بلکه بحث چانه‌زنی و گرفتن امتیاز بیشتر است و دو طرف به سمت همدیگر حرکت می‌کنند تا به یک نقطه تعادل برسند و هنوز به این نقطه تعادل نرسیدند. 

این کارشناس ارشد سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که در مورد مناظرات انتخاباتی انتقادی که مطرح بوده این است که از بحث تحریم، FATF و موانعی که همیشه در راه سیاست خارجی ایران بوده یاد نشده یا پرسشی مطرح نشده و رئیس‌جمهور هم روز چهارشنبه و در جلسه هیات دولت خیلی تند به این مساله واکنش نشان داد؛ تحلیل شما چیست و تا چه میزان این صحبت را به حقیقت نزدیک می‌دانید که بخش قابل توجهی از مشکلات کشور ناشی از موانع فشار حداکثری و تحریم است و تا چه میزان باید به سخن منتقدان که ما ضعف مدیریتی داریم توجه کنیم، گفت: اگر بخواهیم واقع‌بینانه قضاوت کنیم، در سیاست خارجی همه ما مسئولیم، یعنی از سطح تا ذیل و فقط دولت نیست و مجموعه ارگان‌ها و نهادهای تصمیم‌گیرنده و عمل‌کننده هستند و همه با هم مسئولند و اگر خوب است، برای همه خوب است و اگر بد است، برای همه بد است.

وی ادامه دارد: شرط انصاف این است که هم جنبه‌های مثبت و هم جنبه‌های منفی را ببینیم. بخش عمده‌ای از مشکلات کنونی کشور به تحریم‌ها و کرونا در دو سال آخر برمی‌گردد و نباید مساله کرونا و تحریم‌ها را نادیده بگیریم، ولی بی انصافی است اگر بخواهیم همه مشکلات را ناشی از کرونا و تحریم ببینیم. باید یک بار برای همیشه بدون گروه‌گرایی و جناح بازی، واقع‌بینانه ببینیم دولت کجاها می‌توانسته کاری انجام دهد و نداده یا چه برنامه‌ای ریخته و به نتیجه نرسیده و چرا نرسیده و ببینیم تحریم چقدر در اقتصاد داخلی ایران تاثیرگذار بوده و آیا دولت می‌توانسته جلوی این تاثیرگذاری را بگیرد.

وی افزود: برخی از افراد شرکت‌کننده در مناظرات می‌گویند ما باید همسایه‌ها را در اولویت قرار دهیم. ما به همسایه‌ای مثل عراق برق صادر کردیم و پول صادرات برق را به ما نمی‌دهد و می‌گوید باید آمریکا موافقت کند. این همه بر گسترش روابط با همسایه‌ها تاکید می‌شود خیلی خوب است و دولت هم تلاش کرده با همسایه‌ها ارتباط برقرار کند چه ترکیه، چه عراق، چه افغانستان، چه پاکستان و حتی ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان؛ اما این طور نیست که اگر مشکل FATF را برطرف نکنیم، بتوانیم به راحتی با ترکیه، عراق و غیره مبادلات داشته باشیم؛ مگر چقدر از مبادلات را می‌توان تهاتری انجام داد و در مبادلات گسترده نمی‌شود تهاتر کرد و کالا داد و کالا گرفت و باید بتوانیم با ارز مبادله کنیم و اگر با ارز مبادله کنیم باید کار بانکی انجام دهیم و وقتی می‌خواهیم کار بانکی انجام دهیم، باید مقررات FATF را امضا کرده باشیم و همه اینها با هم مربوط است؛ ولی اگر کل مشکلات کنونی را هم به گردن FATF و تحریم‌های آمریکا بیاندازیم، اغراق است و واقعیت‌ها را نمی‌بینیم و در جاهایی می‌توانستیم اصلاحاتی در نظام بانک داری، نظام مالیاتی و نظام تولید در کشور انجام دهیم؛ نمی‌گویم معجزه می‌کرد ولی باید همه را با هم ببینیم؛ اگر می‌خواهیم منصفانه  تحلیل کنیم، تحلیل منصفانه این است که نقش هر نهاد اعم از دولتی، خصولتی، خصوصی و یا نهادهایی مثل بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی و غیره را با هم ببینیم نه این که فقط به دولت بگوییم.

بهشتی‌پور گفت: در مناظرات می‌خواهند همه چیز را گردن دولت بیاندازند در حالی که واقعا این نیست. از طرف دیگر تفریطش این است که بگوییم دولت هیچ نقشی ندارد و همه مشکلات به خاطر تحریم و کرونا بوده که این هم نبوده و اگر بخواهیم منصف باشیم، باید هر کدام را به اندازه خودش تحلیل کنیم.