بایدن باید شرکای خود را به سمت پذیرش مذاکرات برای توافق با تهران سوق دهد/ کشورهای عضو برجام می‌توانند تلاش آمریکا برای مذاکره مجدد در مورد توافق را محدود کنند/ لغو تحریم‌های ایران کار آسانی نیست

«گونی ییلدیز» استاد روابط بین‌الملل و علوم سیاسی در دانشگاه کمبریج است. وی سال‌ها به صورت تخصصی در حوره مسائل مربوط به خاورمیانه و سوریه تحقیق و بررسی و تدریس کرده و عضو موسسه امور بین الملل و امنیت آلمان است.

دولت بایدن رویکرد سازنده تری به توافق در مورد مسائل هسته ای ایران دارد

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی در خصوص سیاست خارجی دولت جدید ایالات متحده گفت: با دولت بایدن، تغییرات قابل توجهی در رویکرد ایالات متحده به توافق نامه‌ها و نهادهای بین المللی مانند توافق نامه پاریس و سازمان بهداشت جهانی (WHO) ایجاد خواهد شد. روابط ماورالنهری و توافقات چندجانبه نیز بهبود خواهد یافت. سیاست ایالات متحده در مورد روسیه به اندازه دولت ترامپ تحمل نخواهد داشت و انتظار می رود دولت بایدن رویکرد سازنده‌تری به توافق هسته‌ای ایران داشته باشد.

وی ادامه داد: بنابراین تغییرات قابل توجهی در این مناطق نسبت به دوران ترامپ ایجاد خواهد شد. با این وجود، تداوم تنش قابل توجهی بین دولت ترامپ و بایدن در پرونده‌های سیاست خارجی مانند چین وجود خواهد داشت. جدایی ایالات متحده از خاورمیانه یا غرب آسیا که تحت دولت بوش و اوباما آغاز شد نیز ادامه خواهد داشت. انتظار می رود ایالات متحده در آینده نزدیک و میان مدت، کمتر به خاورمیانه و بیشتر به جنوب شرقی آسیا توجه کند.

وی در ادامه اضافه کرد: رهبران کشورهای اروپایی و ایالات متحده می‌گویند که بازگشت به روابط قبل از ترامپ سخت خواهدبود. رئیس جمهور بایدن گام‌های سریع برای افزایش اعتماد به ایالات متحده و سازمان های بین المللی خواهد برداشت اما از آنجا که جهان و به ویژه متحدان ایالات متحده برای حل بسیاری از مشکلات ژئوپلیتیک به رهبری ایالات متحده نیاز دارند، تکرار مجدد رهبری ایالات متحده برای بایدن کار دشواری نخواهد بود

ییلدیز گفت: بایدن به صراحت گفت که می‌خواهد به توافقنامه برجام با ایران برگردد. قبل از این کار، او باید با متحدان ایالات متحده در اروپا و خاورمیانه مذاکره کند. در پایان اما این دولت ایالات متحده است که باید بتواند سیاست‌های شرکای خود در منطقه را به سمت پذیرش مذاکرات برای توافق با ایران سوق دهد. کشورهایی که در وهله اول قرارداد برجام  را امضا کردند می‌توانند تلاش آمریکا برای مذاکره مجدد در مورد توافق را محدود کنند. با این حال، متحدان ایالات متحده احتمالاً سعی می‌کنند از فرصت استفاده کرده و به جای پذیرش توافق قبلی، برای توافق جدید مذاکره کنند. ممکن است اختلافاتی بین کشورهایی که مایل هستند توافق را طبق قرارداد اصلی انجام دهند و کسانی که مایلند با گسترش دامنه آن دوباره مذاکره کنند وجود داشته باشد.

لغو تحریم‌ها آسان نخواهد بود

وی در مورد لغو تحریم‌ها علیه ایران نیز گفت: کار آسانی نیست؛ دولت بایدن قبل از لغو تحریم‌های علیه ایران سعی خواهد کرد دوباره درباره توافق هسته‌ای مذاکره کند. با این کار ایالات متحده می خواهد دامنه توافقنامه را فراتر از برنامه هسته‌ای ایران گسترش دهد. بنابراین نمی توان انتظار داشت که بایدن به این زودی تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند. با این حال، تغییر دولت در ایالات متحده احتمال تشدید تنش بین ایران و ایالات متحده را کاهش می‌دهد و این می‌تواند خبر خوبی برای اقتصاد ایران باشد زیرا باعث ثبات چشم اندازهای سیاسی کشور خواهد شد.

وی افزود: دو مجموعه رویداد جداگانه اما بسیار مرتبط با یکدیگر از مهمترین تحولات سال گذشته در خاورمیانه و جهان بودند. مجموعه اول ترورهای قاسم سلیمانی فرمانده سپاه و محسن فخری‌زاده مسئول برنامه هسته‌ای بود. مجموعه دوم رویدادها نیز معاملات و عادی‌سازی بین اسرائیل و کشورهای عربی از جمله امارات، بحرین، سودان و مراکش بود که دولت اسرائیل در موقعیت بهتری قرار خواهد گرفت تا ایران را به چالش بکشد و دولت ایالات متحده را به رویکرد سختگیرانه تری علیه تهران سوق دهد.

وی همچنین در مورد موضع اروپا در مورد برجام گفت: کشورهای اروپایی در مورد تمایل خود برای زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای حتی پس از خروج آمریکا از توافق نیز مصمم  بوده‌اند؛ با این حال، در این بازی اروپا نمی‌تواند روند وقایع را با وجود موضع ایالات متحده تعیین کند. اکنون، با ابراز تمایل از طرف دولت بایدن برای بازگشت به میز مذاکره با ایران، من انتظار دارم که اروپا نیز از این تلاش ها حمایت کند؛ با این وجود بعید است که کشورهای غربی بدون مذاکره درباره سیاست‌های منطقه‌ای ایران و برنامه هسته‌ای به همان توافق برگردند. بعید است آمریکا و متحدانش بخواهند به همان توافق  برگردند؛ اگرچه دولت جدید ایالات متحده و قدرت‌های اروپایی مخالف خروج رئیس جمهور پیشین ترامپ از توافق برجام بودند اما اکنون انتقادات بیشتری نسبت به توافق اولیه دارند. اعتراض اصلی غربی‌ها به توافق اصلی این بود که این توافق‌نامه فقط به برنامه هسته‌ای ایران مربوط می‌شود و تمرکز آن بر تنظیم فعالیت‌های نظامی و سیاسی ایران در سراسر خاورمیانه نیست.

بایدن با چالش زیادی از جانب روسیه و چین مواجه است

این استاد دانشگاه در مورد سیاست حارجی آمریکا در دوران بایدن گفت: ایالات متحده دوباره پا به عرصه جهانی می‌گذارد و نقش رهبری را برعهده می‌گیرد اما این بار چالش‌های بیشتری برای سلطه ایالات متحده از طرف چین و روسیه وجود دارد. با این حال، تغییر نگرش در واشنگتن دی سی با روی کار آمدن دولت بایدن تأثیر قابل توجهی خواهد داشت. در غیاب دخالت ایالات متحده در مناطق مختلف، بسیاری از بازیگران داخلی و خارجی سعی در پر کردن خلا سیاسی ناشی از  انزوای آمریکا داشتند. در خاورمیانه، روسیه، ترکیه، ایران و عربستان سعودی به دلیل از هم گسیختگی آمریکا فعال‌تر و تأثیرگذارتر شدند. بعید است که این بازیگران صحنه را به راحتی به نوعی از رهبری ایالات متحده واگذار کنند. ایالات متحده همچنین می‌تواند از طریق متحدان خود در خاورمیانه رهبری و منطقه را قابل پیش بینی کند. با این حال، به طور گسترده انتظار می‌رود که ایالات متحده بیشتر به آسیای جنوب شرقی تمرکز کند زیرا تمرکز اصلی سیاست خارجی ایالات متحده درگیری با چین است.