مسیر بازگشت آمریکا به برجام چندان هموار نیست/ حضور زیردریایی اسرائیل در خلیج فارس برای تحریک ایران است

کوروش احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که  برخی از مقامات کشورهای عضو برجام امکان بازگشت به برجام ۲۰۱۵ را غیر ممکن می‌دانند، آیا برجام از دست رفته است؟، اظهار داشت: موافق نیستم که برجام را از دست رفته فرض کنیم. قطعا چنین نیست و امیدوارم چنین نباشد. اما اینکه ممکن است راه بازگشت آمریکا به برجام چندان هموار نباشد، تردیدی نیست. شرایط امروز با شرایط ۵ سال پیش تفاوت کرده است و طرف‌های برجام تجاربی در مورد برجام و اجرای آن و مسائل حاشیه ای مرتبط با آن پیدا کرده‌اند.

وی افزود: آن موقع توافق شد که برجام به عنوان یک توافق تک موضوعی مورد مذاکره قرار گیرد اما اکنون برخی در اروپا و آمریکا تک موضوعی بودن برجام را یک نقطه ضعف بزرگ بشمار می‌آوردند. علاوه بر این موضوع دیگری که مطرح است، منقضی شدن تاریخ محدودیت‌های موشکی و هسته‌ای ظرف چند سال آینده است. 

این کارشناس مسائل بین المللی با بیان اینکه خوشبختانه تاکنون تیم بایدن به‌رغم توجه دادن به این دو موضوع، همچنان از آمادگی برای اینکه نخست به برجام بازگردد و سپس به موضوعات دیگر بپردازد، سخن گفته است، ادامه داد: در نشست هفته گذشته کمیسیون مشترک در سطح وزرا نیز به نظر رسید که اروپایی‌ها تاحدی مواضع قبلی خود را تعدیل کرده و به مواضع تیم بایدن نزدیک شده‌اند اما باید در عمل دید که آیا مخالفان برجام مثل برخی کشورهای منطقه و تندروها در آمریکا می‌توانند تاثیری منفی بر روند پیش‌رو داشته باشند یا خیر؟ علاوه بر موانع سیاسی، برخی مشکلات تکنیکی نیز ممکن است موجب کندی روند شود؛ مشکلاتی مانند اینکه بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات خود ذیل برجام چگونه و با چه سرعتی انجام شود و کدام طرف گام اول را بردارد.

وی خاطرنشان کرد: این مشکلات از نوعی است که اگر اراده سیاسی در طرفین وجود داشته باشد،  می‌توان برای آنها راه حل یافت. مشکل این است که سابقه تدوین و اجرای برجام و نیز سابقه خروج دولت ترامپ از برجام و دیگر موضوعات، موجب بی اعتمادی شدیدی در طرفین نسبت به هم شده و به‌علاوه اینکه سیاست داخلی در دو کشور نیز می‌تواند موجب تشدید این گونه مشکلات تکنیکی شود. 

احمدی درباره متفاوت نبودن رویکرد تیم بایدن با ترامپ و چالش‌هایی که بر سر راه مذاکره وجود دارد، تاکید کرد: تیم سیاست خارجی بایدن تا حدودی از خود بایدن تندروتر است و تاکیدات و لحن آنها اندکی متفاوت به نظر می‌رسد؛ مثلا "تونی بلینک"، کاندیدای تصدی وزارت خارجه، با تاکید بیشتری از «قوی‌تر کردن و طولانی‌تر کردن برجام» سخن گفته و تاکید و تمرکز کمتری بر بازگشت بدون پیش شرط به برجام داشته است. یا "جیک سولیوان"، کاندیدای تصدی سمت مشاور امنیت ملی، توئیت تندی در رابطه با اعدام «روح الله زم» منتشر کرد و آنچه «نقض حقوق بشر در ایران» خواند را در دستور کار دولت بایدن دانست. ضمن اینکه موافقم که بلینکن تفاوت‌هایی نیز با جان کری دارد، اما با اینکه شرایط ایران در دوره بایدن متفاوت نخواهد بود، خیلی موافق نیستم بلکه ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد.

وی درباره حرکت زیر دریایی رژیم صهیونیستی با گذر از کانال سوئز در خلیج فارس و همچنین حضور هواپیماها و ناوهای آمریکایی در منطقه و اتفاقات آتی در منطقه، گفت: یک احتمال این است که این نمایش از جانب آمریکا و اسرائیل با این پیش فرض در حال انجام باشد که گویا ایران قصد انتقام در مورد ترور «شهید سلیمانی» و «شهید فخری‌زاده» را دارد. آنها می‌خواهند ایران را از دست زدن به اقدامی علیه منافع آمریکا و اسرائیل باز بدارند.

این تحلیل‌گر مسائل آمریکا اظهار داشت: فرض دیگر این است که ترامپ تلخ‌کام است از نتیجه نگرفتن از سیاست فشار حداکثری‌اش علیه ایران و نگران از اینکه او به عنوان مقصر در عقیم ماندن برجام و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای ایران شناخته شود. ممکن است در فرصت تقریبا ۲۰ روز باقی مانده، در فکر اقدامی نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران باشد. همچنین بزودی سالگرد تصویب قطعنامه‌ای در مجلس عراق را نیز در پیش داریم که با توجه به تاکید برخی مقامات سیاسی و نظامی ایران مبنی بر قصد اخراج آمریکا از منطقه، این نیز می‌تواند مناسبت مهمی باشد.

وی با بیان اینکه حمله مشکوکی که هفته گذشته به سمت سفارت آمریکا در بغداد شد، بیش از بیش بر تنش افزوده است، یادآور شد: در چنین شرایطی، ورود احتمالی یک زیردریایی اسرائیلی به خلیج فارس تحول بسیار مهم و بی سابقه‌ای خواهد بود که ممکن است وجه تحریک آمیز بودن آن بر وجوه دیگر آن بچربد. ممکن است رژیم اسرائیل خواسته باشد از این طریق ایران را تحریک به دست زدن به اقدامی کند چرا که تصور می‌کند حضور یک زیردریایی اسرائیلی در جوار سواحل ایران ممکن است برای مقامات ایرانی غیرقابل تحمل باشد. خاصه آنکه چه زیردریایی رژیم صهیونیستی و چه زیردریایی آمریکایی که هفته گذشته وارد خلیج فارس شد، می توانند با توجه به اینکه برد موشک هایشان بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر است، در دریای عرب هم مستقر شوند و کارکرد مشابهی داشته باشند. 

این کارشناس مسائل بین‌المللی با اشاره به رد و تمنای برجام توسط اروپایی‌ها و فشارهای مختلف آنها علیه ایران، گفت: واقعیت این است که روابط سیاسی بین ایران و اروپا ظرف هفته‌های اخیر سیری منفی داشته است. اظهارات مقامات آلمانی و فرانسوی در مورد «تقویت برجام» و پرداختن به برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران، برای مقامات ما غیر قابل قبول بوده است. 

وی اضافه کرد: برخی ترورها و اقدام برای ترور که بدون دلیل به ایران نسبت داده شده و بازداشت یک دیپلمات ایرانی در بلژیک و یک مقام قضایی ایران در سوئد از یک طرف و محکومیت برخی اتباع دو تابعیتی در ایران و طرح احتمال اعدام یکی از آنها از سوی دیگر موجب تنش کم سابقه‌ای در روابط ایران و اروپا شده است. طبعا در آستانه روی کار آمدن بایدن که بر ائتلاف سازی و کار با متحدان تاکید دارد، اینها تحولات مضری هستند. اگر اولویتی برای بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم ها قائل باشیم، ضروری است در حد سهم خود در جهت بهبود رابطه با اروپا حرکت کنیم. 

این کارشناس سیاست خارجه درباره سخنان اخیر گروسی تاکید کرد: مصاحبه گروسی که به آن اشاره می‌کنید بیش از هر چیز گویا رابطه نه چندان خوب ایران با آژانس است. برداشت من از این مصاحبه این بود که او قصد اعمال فشار بر ایران را دارد؛ چه اینکه مداخله در این امور خارج از شرح وظایف آژانس و مدیر آن است. 

وی افزود: به آژانس ربطی ندارد که آیا برای بازگشت آمریکا به برجام ضروری است که توافق جدیدی بین ایران و ۱+۵ منعقد شود یا خیر. طرح چنین موضوعی از سوی گروسی واقعا عجیب بود و واکنش ایران به این سخنان به جا بود. یکی از کارهایی که مقامات ایرانی برای بازگشت به خانه اول و احیای برجام باید انجام دهند، این است که در جهت بهبود رابطه کاری با آژانس اقدام کنند.