گزارشی از سیاست خارجه ایران در هفته‌ای که گذشت
سیاست خارجی ایران هفته خود را با شعرخوانی اردوغان و واکنش‌ها به آن آغاز کرد، با چالش‌های همیشگی پیرامون برجام ادامه داد و با تعمیق روابط با کشورهای روسیه، سوریه و افغانستان حال و هوای اقتصادی به آن بخشید اما با لغو نشست اقتصادی اروپا_ ایران به دلیل اعدام مدیر کانال تلگرامی آمد نیوز و واکنش کشورهای عربی به برجام با نگرانی همراه شد.
به گزارش ایلنا، سیاست خارجی ایران به واسطه شرایط ژئوپلتیک و جغرافیایی از دیر باز مهم، چالش برانگیز و با فراز و نشیب‌‌های زیادی همراه بوده است. در هفته‌ای که گذشت، رییس و معاونین دستگاه دیپلماسی کشور در دو بعد منطقه ای و بین المللی به شدت فعال بودند.
اردوغان در تمنای نوستالژی عثمانی‌گری
هنوز هفته شروع نشده بود که رجز خوانی شاعرانه "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه که بعدتر همگان آن را توهمات ناشی از پاشا بودن و آرزوی نیل به عثمانی‌گری شدن دوباره ترکیه دانستند، فضای رسانه‌ای و شبکه‌های مجازی دو کشور ترکیه_ایران و حتی جمهوری آذربایجان را پر تلاطم کرد.
تنها چند ساعت پس از سخنان رئیس دولت ترکیه که شعر سروده شده توسط یک شاعر آذری را در هنگام بازدید رسمی از باکو در ۱۰ دسامبر برای جشن پیروزی آذربایجان بر ارمنستان در قره‌باغ خواند، تنشها میان تهران و آنکارا کلید خورد.
مضمون شعر اینگونه بود: «آنها رود ارس را جدا کردند و آن را با شن پر کردند. من از تو جدا نخواهم شد آنها ما را به زور از هم جدا کرده‌اند.»
رودخانه ارس که از ترکیه سرچشمه می‌گیرد به عنوان یک مرز طبیعی بین آذربایجان و منطقه آذربایجان ایران عمل می‌کند.
احضار سفیر ترکیه برای ارائه توضیح درباره شعرخوانی اردوغان
وزارت خارجه ایران در پی این اقدام، سفیر آنکارا در تهران را فرا خواند و مراتب اعتراض خود را به آنچه تحریک قومیتی و تجزیه طلبی اردوغان خوانده شد اعلام و تاکید کرد سخنان اردوغان غیر قابل قبول و مبهم است و خواستار توضیح در مورد آن شد. از آن سو البته ترکیه در اقدامی متقابل سفیر ایران را احضار کرد!
ظریف وزیر خارجه ایران نیز در واکنش به سخنان اردوغان با تاکید بر اینکه هیچکس نمی‌تواند به آذربایجان چشم بد داشته باشد، در توئیتی نوشت: «این شعر به جدا کردن اجباری مناطق شمال ارس از سرزمین مادری‌شان ایران اشاره دارد. آیا اردوغان متوجه نشده بود که حق حاکمیت جمهوری آذربایجان را تضعیف می‌کند؟».
خطیب زاده سخنگوی ورازت خارجه نیز در توئیتی نوشت: «به سفیر ترکیه گفته شد بنا کردن سیاست خارجی بر خیالات، خردمندانه نیست. بسیارند در ترکیه که تاریخ را نیک می‌دانند. لازم است پیش از خوانش شعرها، ریشه اصلی سرایش آن را به دولتمردان خود یادآوری کنند.آذربایجان غیور، پاره تن ایران عزیز، همواره دژ مستحکم وطن بوده»
ترکیه:۱۱ نفر مرتبط با کارتل مواد مخدر ایرانی را دستگیر کردیم/ آنها در آدم ربایی چعلب دست داشته‌اند
اما تنشها به همین‌جا محدود نماند، "عمر چلیک"، سخنگوی ارشد حزب حاکم عدالت و توسعه اردوغان، در ۱۲ دسامبر با حمله به مقامات ایرانی گفت: «ما زبان زشتی را که برخی از سیاستمداران ایرانی علیه رئیس جمهورمان به کار برده‌اند، محکوم می‌کنیم. آنها راه خود را گم کرده‌اند چرا که رئیس جمهور ما همیشه ایران را به عنوان یک همسایه، دوست و برادر نامیده است.»
در ادامه چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در تماس تلفنی با محمدجواد ظریف اطمینان داد که رئیس جمهور ترکیه به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و سرزمینی ایران احترام کامل گذاشته و نسبت به حساسیت‌های پیرامون شعر قرائت‌شده نیز مطلع نبوده و آن را صرفا در ارتباط لاچین و قره‌باغ می‌دانسته و به همین دلیل آن را در مراسم باکو خوانده است.
همچنین حسن روحانی رئیس جمهور روز دوشنبه در نشست خبری خود با اصحاب رسانه اعلام کرد، «براساس تجربه شخصی من و شناختم از آقای اردوغان، غیرممکن است که ترکیه تمامیت ارضی ما را هدف قرار دهد. به نظر من، به دنبال گفتگو و اظهارات بین وزرای خارجه دو کشور، می‌توانیم موضوع را مختومه بدانیم.»
ترکیه:۱۱ نفر مرتبط با کارتل مواد مخدر ایرانی را دستگیر کردیم/ آنها در آدم ربایی چعلب دست داشته‌اند
اما گویا موضوع فقط برای ایران مختومه شده بود، چرا که دو روز بعد شبکه خبری دولتی ترکیه در خبری اعلام کرد که سازمان اطلاعات ملی ترکیه ، ۱۱ نفر را که با یک کارتل مواد مخدر ایرانی مرتبط بوده‌اند را دستگیر کرده است. دستگیرشدگان به آدم ربایی یک ایرانی به اسم "فرج‌الله چعلب" رئیس گروهک حرکه النضال، متهم شدند.
ادعای دخالت جویانه همسایگان ایران درباره برجام
اما از سال ۲۰۱۵ یک پای ثابت خبرهای هفتگی ایران مباحث مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است؛ پس از آنکه جو بایدن از مشکل بودن بازگشت به توافنامه برجام خبر داد و هایکو ماس وزیر خارجه آلمان تاکید بر ایجاد توافقنامه‌ای که برنامه موشکی و قدرت منطقه‌ای ایران را در بر بکیرد، سخن به میان آورد، «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجی امارات که از برخی گزارش‌ها درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام به نگران است، اظهار داشت که دولت آینده واشنگتن باید به دنبال دستیابی به «برجام پلاس پلاس» باشد.
وی با اشاره به توافقنامه مد نظرش افزود: «به شدت قدرتمندتر و سخت‌گیرانه‌تر است و مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و حمایت از تروریسم، تلاش تهران برای براندازی دولت‌‌ها و جوامع عرب و توسعه فعالیت‌های مخرب موشکی و هسته‌ای آن می‌شود.»
این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده درباره برجام، دوباره مذاکره نمی‌کند و همه طرفین باید به برجام بازگردد و تعهداتشان را اجرایی کنند تا بعدتر ایران بتواند راجع به سایر مسائل گفت‌وگو کند.
از سویی همزمان با اعلام خبر پرواز دو فروند بمب‌افکن دورپرواز ب-۵۲ بر فراز خلیج‌فارس از سوی خبرگزاری فرانسه، فرمانده نیروهای ستنتکام گفت ایران قصد دارد نیروهای آمریکایی را از منطقه بیرون کند.
تعمیق روابط بین ایران و افغانستان/ نزدیک شدن به سند راهبردی تهران کابل
افغانستان در همسایگی شرق ایران بیش از گذشته در حال پیوند زدن و تعمیق روابط خود با ایران است. دو کشور که در زمینه‌‌های فرهنگی، اجتماعی و زبانی ریشه یکسانی دارند، پس از افتتاح راه‌آهن هرات_خواف به ادامه تلاش‌ها برای ایجاد یک توافقنامه راهبردی جامع در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تجاری میان دو کشور تاکید کردند.
در همین راستا "عباس عراقچی" معاون سیاسی وزارت کشور در سفری که به کابل داشت با "عبدالله عبدالله" رئیس شورای عالی مصالحه ملی، "محمد حنیف اتمر" وزیر خارجه، "میرویس ناب" معاون وزیر امور خارجه و "حمدالله محب" مشاور امنیت ملی افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد.
عراقچی در بازگشت به تهران درباره پیشرفت سند راهبردی میان تهران_کابل گفت که در همه ابعاد پنچ‌گانه این سند به جز بخش امنیتی آن به توافق رسیده‌ایم و تلاش‌ها برای رسیدن به اشتراک در بخش امنیتی نیز ادامه دارد و بزودی نهایی می‌شود.
روابط تجارت آزاد ایران و روسیه / ایجاد منطقه آزاد میان ایران و سازمان تجرات اوراسیا
اما همسایه شمالی و متحد این روزهای ایران، ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از تجارت سازمان تجارت آزاد اوراسیا با ایران خبر داد و گفت که تصمیم گرفته شده که یک منطقه آزاد تجاری میان این سازمان و ایران شکل گیرد. علاوه بر آن از آغاز اولین مرحله از گفت‌وگوها درباره توافقنامه تجارت آزاد با ایران خبر داد.
همچنین "فیصل المقداد"وزیر خارجه سوریه که در دو هفته گذشته اولین سفر خود را به تهران انجام داده بود، گفت: «فرصت‌های موجود برای فعالان اقتصادی ایران در سوریه نامحدود و بسیار گسترده است. آمریکا فکر می‌کند می‌تواند مانع ایفای نقش محور مقاومت با استفاده از فشارها و مشکلات اقتصادی شود، اما ما با قدرت به مسیر خود ادامه خواهیم داد.»
اعدام "زم" و چالش‌های سیاست خارجه ایران
خبر دیگری در این هفته فضای رسانه‌ای کشور را دچار شوک کرد و آن اعدام ناگهانی "روح‌الله زم" مدیر کانال تلگرامی "آمد نیوز" بود؛ این خبر تا پیش از اینکه نشست آنلاین شورای روابط اقتصادی اروپا-ایران به بهانه اعدام او لغو و سپس به تعویق افتد، همانطور که بعدتر مقامات ایرانی مطرح کردند، موضوعی داخلی محسوب می‌شد اما مسئولان تعدادی از کشورهای اروپایی شورای روابط اقتصادی اروپا-ایران در بیانیه‌‌‌های جداگانه‌ای به اعدام زم اعتراض کردند.
اما خبر مهم پایانی هفته برگزاری مجازی نشست کمیسیون مشترک برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با حضور و ریاست هلگا ماریا اشمید، دبیرکل سرویس اقدام خارجی؛ جوزف بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا و با حضور نمایندگان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و ایران در سطح معاونین/مدیران سیاسی وزرای امور خارجه بود تا هوای آخر هفته ایران را همچنان برجامی نگه دارد.
