بازگشت آمریکا به قطعنامه ۲۲۳۱ می‌تواند پشتوانه حقوقی برجام شود/ اصولگرایان به دنبال پیش‌شرط گذاشتن برای بازگشت آمریکا به برجام هستند

پس از تصویب مصوبه مجلس مبنی بر اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و همچنین تایید این مصوبه توسط دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی کشور، و پس از آن کنش تند ظریف به اجرایی نشدن تعهدات اروپایی‌ها در برجام و تهدید به اجرای مصوبه مجلس، نوید فضای سیاست ورزی جدیدی را می‌دهد. اینها در حالی مطرح‌ می‌شود که بایدن در مصاحبه با شبکه تلوزیونی سی‌ان‌ان از قصد بازگشت خود به برجام گفت، اما آنرا سخت دانست. 

رحمان قهرمان‌پور، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره اینکه آیا با تغییر موضع ایران در قبال مسائل سیاست خارجی روبرو هستیم، اظهار داشت: آنچه که آقای بایدن در طول مبارزات انتخاباتی خود گفت با توجه به شرایط انتخابات بود و طبیعتا وقتی که هیجان کمپین‌های انتخاباتی کمتر می‌شود، فضا رو به عادی‌تر شدن پیش می‌رود و نوع برخورد با موضوعات نیز عوض می‌شود. به تعبیر رایج همیشه کمپین کردن در انتخابات متفاوت از قواعد حکمرانی و سیاست ورزی است. 

وی با بیان اینکه بایدن در زمان رقابت با ترامپ وعده‌هایی داده که متناسب با شرایط انتخابات بوده و اکنون باید دید در وضعیت جدید چه معنایی پیدا می‌کند، افزود: باید توجه کنیم که این مسئله به معنای دروغ گفتن کسی نیست، بلکه عالم سیاست است. جهان مملو از کنشگران و کنش‌ها است و زمانی که آقای بایدن این سخن را مطرح می‌کرد کسی فکر نمی‌کرد که او برنده انتخابات باشد. بنابراین با پایان انتخابات و پیروزی بایدن، رفتار سایر بازیگران متفاوت شد.

این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی گفت: در مورد برجام نیز همین‌گونه است؛ زمانی که آقای بایدن حرف از بازگشت به برجام می‌زد شاید در ایران، عربستان، امارات و حتی اسرائیل خیلی‌ها فکر می‌کردند که این سخنان صرفاً وعده انتخاباتی است، بنابراین خیلی مخالفتی و موضعی نسبت به آن نداشتند. اما زمانی که پیروزی او قطعی شد رفتار بازیگران نیز متفاوت شد. نظراتی هم که درون تیم خود بایدن وجود داشت کمی تغییر کرد به طوریکه خانم وندی شرمن در مصاحبه‌ای گفت ما باید به نوعی هزینه‌هایی که ترامپ انجام داده است را استفاده کنیم.

وی با قابل پیش‌بینی دانستن این تغییر رویکرد،‌ خاطرنشان کرد: طبیعتاً هر دولتی در آمریکا سر کار بیاید از هزینه‌ای که آمریکا داده، استفاده می‌کند لذا الزامات سیاست‌ها تغییر پیدا نکرده است بلکه ما وارد فضای جدیدی شده‌ایم. انتخاب آقای بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا قطعی شده و به تناسب آن رفتار سایر بازیگران تغییر کرده است. نوع رویکرد بایدن نیز تا حدی تغییر کرده بنابراین شاهد این هستیم که موضوع آن اندازه که در زمان انتخابات ساده و آسان به نظر می‌رسید ساده و آسان نباشد و رفته رفته دشواری‌های خودش را نشان می‌دهد.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره واکنش تند ظریف و تهدید اروپا توسط اوتصریح کرد: این سخن را آقای ظریف خطاب به خارجی ها مطرح کرد و از لحاظ دیپلماتیک نیز رویه رایج همین است. به هر حال درست است که در رقابت‌های داخلی به مصوبه مجلس حمله می‌شود اما در مواجهه با خارجی‌ها یک برگ برنده است و این بر کسی پوشیده نیست. آقای ظریف نیز به خوبی بر این امر واقف است و سعی می‌کند که در مذاکرات احتمالی یا هر نوع چانه زنی از آن استفاده کند؛ البته قاعده رایج هم همین است و در عالم سیاست از هر ابزار و امکانی که در اختیار است باید استفاده کرد.

وی درباره اینکه آیا سیاست ایران در قبال برجام تغییر پیدا کرده است، با بیان اینکه در حال حاضر در داخل کشور سه رویکرد نسبت به برجام وجود دارد، افزود: آقای روحانی به عنوان کسی که میراث اصلی دولت او برجام بوده است طبیعتاً نسبت به برجام یک نگاه هویتی دارد و دغدغه اصلی او این است که ریاست جمهوری را زمانی ترک کند که این میراث احیا شده است تا بتواند به آن تکیه کند. شاید مسائل بعد از آن خیلی برای آقای روحانی موضوعیت نداشته باشد، مثلاً مسائل موشکی قاعدتاً به دولت بعد موکول می‌شود. بنابراین اولویت اصلی دولت آقای روحانی این است که در مدت باقیمانده برجام احیا شود.

به گفته قهرمانپور دیدگاه دیگری که خود ظریف در مصاحبه با روزنامه ایران مطرح می‌کند، دیدگاه ساختار بوروکراتیک یا دیدگاه وزارت خارجه است. نقدهایی که نسبت به استحکام حقوقی برجام مطرح می‌شد در بازگشت آمریکا به برجام رفع شود. همچنین حرف ظریف مبنی بر اینکه «بازگشت آمریکا به برجام ‌می‌بایست در شورای امنیت باشد» نشان دهنده این تحلیل است. ظاهراً برداشت تیم حقوقی وزارت امور خارجه این است که جایگاه برجام زمانی تقویت می شود که آمریکا به عنوان عضو شورای امنیت به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ بازگردد و البته آقای ظریف در آنجا استدلال‌های دیگر را نیز مطرح کرده و می‌گوید که «آسانترین راه همین است». 

وی ادامه داد: اما به هر حال یکی از اهداف مهم این است که وقتی آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ را می‌پذیرد به پشتوانه حقوقی برجام تبدیل می‌شود و ضعف‌هایی که در برجام وجود دارد از جمله در مورد فقدان ماده خروج به نوعی رفع می‌شود.

این تحلیلگر مسائل بین الملل ابراز داشت: دیدگاه دیگر مربوط به اصولگرایان است. آنها معتقدند که آمریکا نباید بدون پیش شرط به برجام باز گردد. در حالی که در دیدگاه آقای روحانی و وزارت خارجه تاکید می‌شود که بازگشت آمریکا به برجام آسانتر باشد و ایران نباید خیلی سخت گیری کند، اما اصولگرایان به دنبال این هستند که بازگشت آمریکا به برجام همراه با پیش شرط‌هایی باشد که بتوانند امتیازاتی بگیرند. 

وی درپایان اضافه کرد: این سه دیدگاه اکنون در کشور مطرح است اما باید دید در کش و قوس‌های سیاسی داخلی و خارجی در نهایت مسیر به چه سمتی خواهد رفت.