مکتب امیرکبیر اعتدالی و فراگیر بود

به گزارش خبرنگار ایلنا، داریوش رحمانیان در ابتدای این نشست، در خصوص امیرکبیر و تجدد گفت: ناظم الاسلام کرمانی وقتی می‌خواهد کتابش را آغاز کند می‌گوید می‌خواهم تاریخ را با امیرکبیر شروع کنم چرا که وی سرآغاز بیداری ایرانیان بود.
استاد تاریخ دانشگاه تهران با بیان اینکه برخی این نقد را به امیرکبیر وارد می‌کنند که وی آغازگر تجدد نبوده است و قصدش ابقای قاجاریه و نه خدمت به ایران بوده است، اظهار داشت: ممکن است که امیرکبیر به همه الزامات مدرنیته و مبانی فکری و فلسفی تجدد آگاهی نداشته است، اما اقدامات وی سرآغاز تجددی از نوع ایرانی و بیداری ایرانیان بوده است.
وی امیرکبیر را در راستای جریانات اصلاحات ایرانی که ۲۰۰ سال است در ایران ریشه دارد، دانست و تاکید کرد: امیرکبیر یک فرد عملگرا و دولتمرد بود که برای انجام کار‌هایش برنامه داشت و شرایط جدید غرب را به حد و توان خود درک کرده بود و مکتبش آنچنان اعتدالی و فراگیر بود که از دانشگاه تا آبله کوبی را فرا می‌گرفت.
رحمانیان در ادامه افزود: اگر موج جریان تجدد‌خواهی در ایران را در ادوار مختلف مشاهده کنیم می‌بینیم که این امواج براساس اصلاحات امیرکبیر صورت گرفته است و آن‌ها به نوعی ادامه دهنده راه وی بوده‌اند.
این استاد تاریخ دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه امیرکبیر سعی می‌کرد تا ناصرالدین شاه را تکیه‌گاه اصلاحاتش کند خاطرنشان کرد: امیرکبیر می‌خواست ناصرالدین شاه را به یک پادشاه متجدد و مصلح تبدیل کند و پس از مرگ وی ناصرالدین شاه بار‌ها در حسرتش را از در دست دادن وی ابراز داشت.
رحمانیان با بیان اینکه آنچه که متجددان ایرانی از مدرنیته درک نکرده بودند، درک انقلاب فلسفی و علمی غرب بود، تاکید کرد: متجددان ما در آغاز فقط پوسته تجدد را دیده‌اند و انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب صنعتی اروپا را شناختند، اما متوجه نشده‌اند که این انقلاب‌ها بر اساس انقلاب‌های معرفتی، فکری و فلسفی شکل گرفته است و اگر این انقلاب‌ها نبود انقلاب‌های سیاسی اروپا نیز شکل نمی‌گرفت.
وی با بیان اینکه اگر اصلاحاتی که امیرکبیر شروع کرده بود ادامه می‌یافت شاهد گسست معرفتی در میان متجددان ایرانی نبودیم، تصریح کرد: همانطور که گفتم امیرکبیر تا حد توان خویش، از انقلاب معرفتی اروپا آگاه بود و برای همین می‌بینیم که وی به دنبال تاسیس دانشگاه و روزنامه رفت و اگر روند امیرکبیر ادامه می‌یافت می‌دیدیم که ایران می‌توانست به لایه‌های ژرف مدرنیته نیز دست یابد.
استاد تاریخ دانشگاه تهران شهادت امیرکبیر را سقراط‌گونه توصیف کرد و افزود: شهادت امیرکبیر وجدان تاریخی ایرانیان را چنان بیدار کرد که هرچه دولت استبدادی قاجار تلاش کرد نتوانست جلوی خشم ایرانیان را بگیرد و در ‌‌نهایت این مسئله منجر به انقلاب مشروطه شد.

در ادامه، این برنامه صادق زیباکلام دیگر سخنران این نشست با اشاره به جنگ‌های ایران و روسیه در زمان فتحعلی شاه، گفت: در آن موقع عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه با مسیو ژوبر رئیس هیئت سیاسی فرانسه دیداری داشت، اما از وی درخواست کمک نظامی نکرد و از وی پرسید که چرا ما در جهل فرو رفته‌ایم و شما پیشرفته شدید و من چگونه می‌توانم ملتم را بیدار کنم.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه پس از عباس میرزا شاهد ظهور دو جریان بوده‌ایم، خاطرنشان کرد: جریان اول نظریه‌پردازان و منورالفکرانی بودند که سعی کردند به سوال عباس میرزا پاسخ دهند که اوجش رادر عصر مشروطه شاهد بودیم و جریان دوم افرادی بودند که به دنبال مباحثنظری نرفته و به دنبال چه باید کرد بودند و امیرکبیر جزو جریان دوم است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه آغاز تجدد ایران و ژاپن از یک دوره آغاز می‌شود گفت: ژاپن پیشرفته امروزی محصول دوران میجی است که این دوران هم‌عصر دوره امیرکبیر است و برنامه‌هایشان نیز یکسان بوده است، اما آنچه که موجب شد ژاپن پیشرفت کند ادامه روند آن دوران است ولی اصلاحات امیر کبیر پس از وی ادامه نیافت.

در انتهای این مراسم محسن صفایی فراهانی نیز با دعوت زیباکلام و تشویق حضار سخنرانی کوتاهی ایراد کرد و گفت: آنچه که موجب موفقیت و پیشرفت ژاپن شد این است که آن‌ها خود را نسبت به مردم و خانه‌هایشان مسئول می‌دانند، اما ما ایرانی‌ها حتی نسبت به خودمان مسئول نیستیم.
نماینده مردم تهران در مجلس ششم ادامه داد: ملتی می‌تواند موفق باشد که بتواند داناییش را به توانایی منجر کند و این توانایی نیز همراه با مسئولیت‌پذیری باشد. متاسفانه ما مسئولیت‌پذیر نیستیم و مادامی که این مسئولیت را نپذیریم چه در انقلاب مشروطه و چه در ملی شدن صنعت نفت و چه در دوران اصلاحات و چه در آینده موفق نخواهیم شد.
صفایی فراهانی با بیان اینکه اگر باور داشته باشیم که توانا هستیم دیگر اتفاقاتی مثل ماجرای امیرکبیر رخ نخواهد داد، تاکید کرد: متاسفانه جامعه ایران منتظر ظهور امیرکبیرهاست و قهرمان‌پروری را در سرلوحه کاری خویش قرار داده است و تا زمانی که این دیدگاه وجود داشته باشد ما نمی‌توانیم به موفقیت دست پیدا کنیم.