موفقیت ماندلا دست‌یابی به ترکیبی بهینه از «اخلاق» و «سیاست» بود

محمدرضا عارف رئیس بنیاد امید ایرانیان در پیامی با عنوان " ماندلا ترکیب سیاست و اخلاق " بزرگترین موفقیت ماندلا را دست یابی به ترکیبی بهینه از «اخلاق» و «سیاست» دانست و تاکید کرد: دست یابی به چنین ترکیبی از اخلاق و سیاست کیمیایی است که هر جامعه‌ای را به سوی بهروزی و آزادی رهنمون می شود.

به گزارش ایلنا، متن این پیام به شرح زیر است:

نام «نلسون ماندلا» نامی آشنا و بلند آوازه است. بارها شنیده وگفته شده که «ماندلا» یک نماد است. اما نماد چه؟ چه چیزی در اندیشه و عمل ماندلا وجود دارد که او را به یک نماد جهانی تبدیل کرد؟ شاید بتوان پاسخ این سئوال را در رابطه ظریف و پیچیده سیاست و اخلاق جستجو کرد، دهه ها به عنوان سیاستمدار در بالاترین سطح سیاست فعال بودن و حتی به رأس هرم قدرت صعود کردن و همچنان محبوب و مقبول ماندن - هم در کشور خود و هم در جهان - مسئله ساده‌ای نیست. مردی که از پس سالها مبارزه و مقاومت به تمامی اهداف سیاسی خود رسید، رییس جمهور شد و بعد در اوج محبوبیت از قدرت دولتی کناره گرفت و به مثابه چهره‌ای ملی و بین المللی جامعه ی مدنی آفریقای جنوبی و قاره آفریقا را گرما بخشید. چه چیزی ماندلا را «ماندلا» کرد؟

به نظر می رسد بزرگترین موفقیت ماندلا دست یابی به ترکیبی بهینه از «اخلاق» و «سیاست» است، به این معنا که او نه آنچنان زهد اخلاقی پیشه کرد که از فرط تنزه طلبی سیاست را نحس بپندارد و نه آنقدر در بازی سیاست غرق شد که به چیزی جز قدرت نیاندیشد و در قدرت ماندن را به هر وسیله ای توجیه و تضمین کند. بدون شک دست یابی به چنین ترکیبی از اخلاق و سیاست کیمیایی است که هر جامعه ای را به سوی بهروزی و آزادی رهنمون می شود. شاید بتوان ویژگیهای زیر در شخصیت ماندلا را مهمترین عناصر این ترکیب دانست:

۱ - پرهیز از خشونت و نگاه حذفی - ماندلا در کنار گاندی از سرآمدان پیگیری مبارزات مسالمت آمیز و بدون خشونت در قرن بیستم بود ادامه منطقی مشی خشونت پرهیزی او، در سریر قدرت تبدیل به پرهیز از انتقام، پرهیز از حذف رقیبان و احترام به حقوق اقلیت شد. هر جامعه درگیر تغییر و تحول و اصلاح با مسئله «عدالت برای قربانیان ظلم و خشونت» مواجه می‌شود اما در شرایط غلیان احساسات که جوامع دستخوش هیجانات شدید و عواطف تند و تیز هستند تمیز دادن بین «عدالت» و «انتقام» کار ساده ای نیست و شاید مهمترین تفاوت این دو مقوله این باشد که عدالت آبی است بر آتش خصومت و خشونت، و انتقام سوخت تنور دشمن کامی، بی‌ثباتی و خشونت ورزی است. اگر جامعه آفریقای جنوبی توانست از پس تحولات مهم دهه ی ۹۰ میلادی در حین حرکت به سوی آزادی و رفع تبعیض از افتادن در مسیر انتقامگیری و حذف بپرهیزد باید یکی از دلایل عمده این اتفاق را در عملکرد مناسب، شجاعت اخلاقی و بصیرت سیاسی شخص نلسون ماندلا و یاران نزدیکش باید جستجو کرد.

۲ - نگاه به قدرت به عنوان وسیله - برای سیاستمدار اصلاح طلب و آزادیخواه «قدرت» تنها می تواند وسیله‌ای برای انجام تغییرات مردمسالارانه و اصلاح در وضعیت اقتصادی و فرهنگی کشور باشد. نگاه ماندلا به قدرت دقیقا در همین مقوله می‌گنجید. برای او قدرت سیاسی وسیله‌ای بود جهت رها کردن جامعه از زخم زشت و دردناک تبعیض نژادی. سیاستمدار انسانگرا و میهن دوست برای قدرت نمی جنگد او هر جا که هست برای اصلاح وضع جامعه و رهایی آن از فقر و فساد و تبعیض می کوشد. چنانکه ماندلا چنین کرد و بعد از پایان دوره مسئولیتش اتفاقا برای کمک به گردش دموکراتیک نخبگان حضور و فعالیت در جامعه مدنی را به ریاست جمهوری ترجیح داد.

۳ - اولویت دادن منافع ملی به منافع شخصی و گروهی - این یکی دیگر از مهمترین ویژگیهای نوع سیاست ورزی نلسون ماندلا بود. افق دید او محدود و محصور به منافع حزبی یا انگیزه‌های حقیر شخصی نبود. او ورای همه این منافع و انگیزه‌ها، منافع ملی را مدنظرداشت و هم در عرصه داخلی و هم در عرصه بین‌المللی برای بیشینه کردن منافع ملی کشورش می‌کوشید، چه آنگاه که به عنوان رییس جمهور در مجامع بین المللی شرکت می کرد و چه آنگاه که به عنوان یک شخصیت مدنی و بین المللی محبوب، تمام نفوذ معنوی‌اش را جهت دریافت میزبانی جام جهانی فوتبال برای آفریقای جنوبی به کار بست. کم هستند سیاستمدرانی که بتوانند از حصار تنگ منافع شخصی و باندی عبور کنند و خردمندانه گام در راه فراخ منافع ملی نهند. ماندلا یکی از این نوادر و از این جهت یک الگو بود.

به این لیست البته موارد متعددی می توان افزود، اما از اطاله کلام می پرهیزم تا این چند جمله بهانه ای باشد برای ادای احترام به یکی ازبزرگترین سیاستمدران تاریخ که به حق می توان او را از مواریثمعنوی بشر معاصر محسوب کرد. تامل در حال و کار امثال ماندلا مسلما به کار ما خواهد آمد. روحش شاد.