آب مروارید؛ علل، علائم و درمان

به گزارش ایلنا، آب مروارید، ناحیه‌ای متراکم و کدر است که در عدسی چشم روی می‌دهد. آب مروارید زمانی شروع می‌شود که پروتئین‌های چشم، توده‌هایی تشکیل می‌دهند که باعث می‌شود عدسی نتواند تصاویر واضحی به شبکیه ارسال کند. شبکیه نوری را که از طریق عدسی دریافت کرده به سیگنال‌ها تبدیل می‌کند. سیگنال‌ها به عصب بینایی فرستاده می‌شوند که آن‌ها را به مغز می‌رسانند.

آب مروارید به آرامی شکل می‌گیرد و در نهایت به جایی می‌رسد که در بینایی اختلال ایجاد می‌کند. احتمالا هر دو چشم شما دچار آب مروارید خواهد شد، اما معمولا این اتفاق برای هر دو چشم به طور همزمان رخ نمی‌دهد. آب مروارید در افراد سالمند شایع است.

علائم آب مروارید چیست؟

علائم معمول آب مروارید شامل موارد زیر می‌شود:

• تاری دید
• مشکل دید در شب
• رنگ پریده دیدن رنگ‌ها
• افزایش حساسیت نسبت به خیره شدن
• دیدن هاله‌هایی در اطراف نور‌ها
• دو بینی در چشم مورد نظر
• نیاز به تغییر مداوم شماره عینک یا لنز

چه عواملی سبب آب مروارید می‌شوند؟

آب مروارید چند علت می‌تواند داشته باشد:

• تولید زیاد اکسیدانت‌ها که مولکول‌های اکسیژنی هستند که به دلیل زندگی عادی روزمره از نظر شیمیایی تغییر یافته‌اند.
• سیگار کشیدن
• پرتو فرابنفش خورشید
• استفاده‌ی طولانی مدت از استروئید‌ها و سایر دارو‌ها
• برخی از بیماری‌ها مانند دیابت
• تروما
• رادیوتراپی

انواع آب مروارید

آب مروارید هسته‌ای: یکی از شایع‌ترین انواع آب مروارید است و معمولا اکثر افراد در سنین بالا به این نوع آب مروارید مبتلا می‌شوند. در واقع در این نوع از آب مروارید، قسمت مرکزی عدسی که به عنوان هسته شناخته می‌شود کدر شده و باعث تار شدن دید می‌شود. به مرور زمان عدسی چشم به رنگ زرد یا قهوه‌ای در می‌آید، در نتیجه فرد به سختی می‌تواند جزئیات اشیا را ببیند و همچنین اطراف اجسام درخشان هاله‌ای از نور خواهد دید.

آب مروارید کورتکس: در این حالت، شکل لبه‌های خارجی عدسی چشم که کورتکس نام دارد، تغییر شکل داده و لکه‌های سفیدی بر روی چشم ظاهر می‌شود. مشخصه اصلی این نوع، تابش خیره کننده است به طوری که دید در هنگام شب برای فرد بسیار دشوار می‌شود.

آب مروارید مادرزادی: ممکن است فرد به علت ژنتیکی یا بر اثر ابتلای مادر به بیماری خاصی مانند سرخچه در دوران بارداری، در حین تولد آب مروارید داشته باشد. اگر آب مروارید بر مرکز عدسی تاثیر نگذاشته باشد ممکن است نیازی به درمان نباشد. اما در صورتی که بینایی نوزاد را مختل کرده باشد ضرورری است که توسط پزشک متخصص چشم درمان شود.

آب مروارید زیر کپسول خلفی: این نوع آب مروارید با سرعت بیشتری پیشرفت می‌کند و علائم آن طی چند ماه آشکار می‌شود. در اثر آن، دید نزدیک فرد تحت تاثیر قرار گرفته و دیدن اجسام روشن نیز سخت می‌شود.

آب مروارید زیر کپسول قدامی: هر گونه آسیب یا تورم در چشم منجر به این نوع آب مروارید خواهد شد. به طور مثال اگزما یا همان درماتیت آتوپیک می‌تواند یکی از علل بروز این نوع آب مروارید باشد.

آب مروارید تروماتیک: بسیاری از انواع صدمات ممکن است منجر به ابتلای فرد به آب مروارید شوند؛ صدماتی همچون ضربات محکم به چشم، سوختگی با انواع مواد شیمیایی یا ورود اجسام خارجی بسیار کوچک. آب مروارید می‌تواند بلافاصله پس از این صدمات یا پس از گذشت سال‌ها رخ دهد.

آب مروارید ثانویه: زمانی که فرد پس از انجام عمل جراحی یا به علت بیماری خاصی همچون دیابت به آب مروارید مبتلا می‌شود، پزشکان به آن آب مروارید ثانویه می‌گویند.

آب مروارید ناشی از پرتو: اشعه ماوراء بنفش خورشید می‌تواند به چشمان شما آسیب بزند و باعث ابتلا به آب مروارید شود. افرادی که به مدت طولانی در معرض نور آفتاب قرار دارند بایستی از عینک آفتابی مناسب استفاده نمایند. همچنین تحقیقات نشان داده است که آب مروارید می‌تواند یکی از عوارض جانبی پرتودرمانی جهت درمان سرطان باشد.

آب مروارید زونولار: این نوع آب مروارید که به صورت وراثتی منتقل می‌شود، معمولا در کودکان مشاهده شده و اصولا هر دو چشم را درگیر می‌کند. در این نوع آب مروارید، ابتدا نقطه‌های سفید بر روی عدسی چشم ظاهر شده و با گذشت زمان، قسمت مرکزی عدسی به طور کامل سفید می‌شود.

ریسک فاکتور‌های آب مروارید چیست؟

ریسک فاکتور‌های مربوط به آب مروارید شامل موارد زیر می‌شود:

• سن بالا
• مصرف زیاد الکل
• سیگار کشیدن
• چاقی
• فشار خون بالا
• سابقه‌ی آسیب به چشم
• سابقه‌ی خانوادگی آب مروارید
• زیاد در معرض نور خورشید قرار گرفتن
• دیابت
• در معرض تابش پرتو‌های X قرار گرفتن و درمان سرطان

تشخیص آب مروارید

پزشک شما یک معاینه‌ی کامل و دقیق از جهت آب مروارید از چشم‌های‌تان به عمل می‌آورد تا وضعیت بینایی‌تان را ارزیابی کند. این ارزیابی شامل تست بینایی با چارت در فاصله‌های مختلف و تونومتری (اندازه گیری فشار چشم) می‌شود. از رایج‌ترین وسایل تونومتری، تونومتر شیوتز (وسیله‌اى دستى که با مکانیسم ایجاد فرورفتگى در قرنیه، فشار داخل چشم را نشان مى‌دهد) و تونومتر اپلانیشن گولدمن (به‌وسیله‌ی مسطح سازى قرنیه، فشار داخل چشم را اندازه گیرى مى‌کند) مى‌باشد. هرچه فشار داخل چشم بیشتر باشد، ایجاد فرورفتگى در قرنیه یا مسطح سازى آن مشکل‌تر است و بر این اساس دستگاه، فشار داخل چشم را نشان مى‌دهد.

ضمنا پزشک برای معاینه‌ی دقیق‌تر از جهت آب مروارید، قطره‌ای داخل چشم‌های‌تان می‌ریزد تا مردمک‌های‌تان بزرگ‌تر شوند. این کار باعث می‌شود عصب‌های بینایی و شبکیه که در پشت چشم‌های‌تان است، از جهت هر گونه آسیب، راحت‌تر معاینه و بررسی شود.

تست‌های دیگری که ممکن است پزشک‌تان از جهت آب مروارید انجام بدهد شامل چک کردن میزان حساسیت شما در خیره شدن و دریافت بصری‌تان از رنگ‌ها می‌شود.

درمان آب مروارید

اگر علاقه‌ای به عمل جراحی نداشته باشید یا واجد شرایط عمل نباشید، ممکن است پزشک‌تان بتواند در کنترل علائم کمک‌تان بکند. این کمک می‌تواند شامل تجویز عینک قوی‌تر، لنز‌های درشت نما، یا عینکی با پوشش ضد تابش خیره کننده شود.

درمان آب مروارید با عمل جراحی

عمل جراحی زمانی توصیه می‌شود که آب مروارید، مانع فعالیت‌های روزمره‌تان شده است مثلا نمی‌توانید به راحتی مطالعه یا رانندگی کنید. همچنین زمانی که آب مروارید اختلالی در درمان سایر مشکلات چشمی ایجاد کند، پزشک توصیه به عمل جراحی جهت درمان آب مروارید خواهد کرد.

یکی از شیوه‌های جراحی که فیکوامولسیفیکیشن نام دارد شامل استفاده از امواج اولتراسوند برای باز کردن عدسی و برداشتن تکه‌های آب مروارید می‌شود.

عمل جراحی اکستراکپسولار نیز شامل برداشتن بخش کدر عدسی به وسیله‌ی ایجاد برشی بلند در شبکیه می‌شود. بعد از این نوع عمل آب مروارید، یک لنز مصنوعی داخل چشمی در جایی که عدسی طبیعی بوده قرار داده می‌شود.

عمل جراحی برای برداشتن آب مروارید به طور کلی بسیار بی‌خطر بوده و درصد موفقیت بسیار بالایی دارد. بیشتر افراد بعد از عمل می‌توانند به خانه برگردند.

نکته‌ای درباره آب مروارید

آب مروارید می‌تواند در زندگی روزمره اختلال ایجاد کرده و درصورت عدم درمان منجر به نابینایی شود. هر چند بعضی از آب مروارید‌ها ممکن است رشدشان متوقف شود، اما خود به خود کوچک‌تر نخواهند شد. عمل جراحی برای برداشتن آب مروارید، عملی بسیار متداول بوده و در ۹۰ درصد موارد بسیار موثر است.

چگونه از تشکیل آب مروارید پیشگیری کنیم؟

برای کاهش احتمال ایجاد آب مروارید نکات زیر را رعایت کنید:

• با استفاده از عینک آفتابی از چشم‌های‌تان در برابر پرتو‌های مضر خورشید محافظت کنید.
• به طور مرتب معاینه‌ی چشم را انجام دهید.
• سیگار را ترک کنید.
• میوه‌ها و سبزی‌هایی بخورید که حاوی آنتی اکسیدان هستند.
• وزن سالمی داشته باشید.
• دیابت و دیگر بیماری‌های‌تان را کنترل و درمان کنید.

پاسخ به سوالات متداول در مورد آب مروارید

آب مروارید، نوعی بیماری پیش رونده و بدون درد در عدسی چشم است. آب مروارید، عبور نور را کم می‌کند و به همین خاطر شما قادر به دیدن واضح تصاویر نیستید. اگر این عارضه‌ی چشمی درمان نشود، می‌تواند منجر به نابینایی گردد. عارضه آب مروارید اغلب در بزرگسالان رخ می‌دهد، اما می‌تواند در افراد جوان نیز اتفاق بیفتد. درواقع آب مروارید یا کاتاراکت نوعی بیماری چشمی با دلایل گوناگون است که با تارشدن عدسی چشم آغاز می‌شود و با افزایش تیرگی و کدرشدن عدسی و درنهایت مختل شدن بینایی چشم خاتمه می‌یابد.

معمولا عمل جراحی تنها راه درمان آب مروارید است. جراحی آب مروارید شامل برداشتن عدسی کدر چشم و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی شفاف است. عدسی مصنوعی چشم، عدسی داخل چشمی نامیده می‌شود که درست در جای عدسی طبیعی قرار می‌گیرد و به عنوان بخشی دائمی در چشم باقی می‌ماند.

آیا درمانی طبیعی برای آب مروارید وجود دارد؟

هیچ درمان طبیعی برای آب مروارید وجود ندارد. هیچ مطالعه‌ای ثابت نکرده که چگونه می‌توان جلوی پیشرفت آب مروارید را گرفت، اما نتایج حاکی از آن هستند که بعضی از عادات سالم سبک زندگی می‌توانند در پیشگیری از ایجاد آب مروارید مفید باشند مانند ترک سیگار، معاینه‌ی منظم چشمها، و استفاده از عینک آفتابی.

آیا می‌توان آب مروارید را با قطره‌های چشمی درمان کرد؟

همانطور که گفتیم تاکنون قطره‌ای برای درمان آب مروارید ساخته نشده است. موسسه ملی سلامت تاکید می‌کند که تنها راه موجود برای درمان آب مروارید، عمل جراحی است.

آیا می‌توان جلوی پیشرفت آب مروارید را گرفت؟

مطالعه‌ای تاکنون ثابت نکرده که می‌توان جلوی پیشرفت آب مروارید را گرفت. علاوه بر انتخاب‌های سالم سبک زندگی که گفته شد، پزشکان توصیه می‌کنند از مصرف قطره‌های استروئیدی اجتناب کنید.

اگر آب مروارید درمان نشود چه عواقبی خواهد داشت؟

عمل جراحی همیشه هم اولین انتخاب در زمان ایجاد آب مروارید نیست. آب مروارید شایع است و معمولا تا مرحله‌ای شدید نمی‌شود که بر کیفیت زندگی چندان تاثیری بگذارد. اما در خیلی از موارد، بدتر شده و می‌تواند توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند.

در برخی موارد وقتی آب مروارید درمان نشده باقی می‌ماند، کاهش بینایی به مرور زمان افزایش می‌یابد؛ و این می‌تواند منجر به نابینایی کامل شود.

آب مروارید درمان نشده می‌تواند تبدیل به عارضه‌ای شود که در آن آب مروارید بسیار رسیده است. این شرایط، برداشتن آب مروارید را سخت‌تر کرده و می‌تواند سبب پیچیدگی در عمل آب مروارید شود. افرادی که دچار آب مروارید می‌شوند ممکن است به همین دلیل، در همان مراحل ابتدایی، تصمیم به عمل جراحی بگیرند.

مشکلاتی اینچنینی، اهمیت معاینه‌ی منظم چشم را توجیه می‌کنند. اگر هنوز موعد مراجعه به چشم پزشک و چکاپ‌تان نرسیده، اما مشکل در بینایی خود دارید، این مراجعه را جلو بیندازید تا بتوانید هر چه زودتر با پزشک‌تان مشورت کنید.

آیا نابینایی ناشی از آب مروارید برگشت پذیر است؟

بله. نابینایی ناشی از آب مروارید، با عمل جراحی آب مروارید و جایگذاری لنز مصنوعی برگشت پذیر است. اما برداشتن آب مرواریدی که باعث نابینایی شده، سخت‌تر بوده و این عمل پیچیدگی‌های بیشتری خواهد داشت. بهترین نتیجه از عمل آب مروارید زمانی گرفته می‌شود که قبل از نابینایی صورت بگیرد.

از کجا باید بدانید که به عمل آب مروارید نیاز دارید؟

در مورد بهترین انتخاب درمانی برای آب مرواریدتان باید با پزشک متخصص مشورت کنید. همانطور که گفتیم عمل آب مروارید، در مراحل اولیه، بیشترین تاثیر را دارد. تصمیم به عمل آب مروارید چیزی نیست که شما به تنهایی بتوانید به آن برسید و به نظر متخصص نیاز دارید.

پزشکم گفته آب مروارید دارم، اما گفته باید مدتی صبر کرده و بعد عمل کنم، چرا؟

آب مروارید خفیف معمولا مشکلی در بینایی ایجاد نمی‌کند. پزشک‌تان وضعیت آب مرواریدتان را قبل از عمل بررسی می‌کند تا ببیند آیا در حال بدتر شدن است و به میزان چشمگیری بر بینایی یا کیفیت زندگی‌تان اثر می‌گذارد یا نه.

بعضی از آب مروارید‌ها هرگز به مرحله‌ای نمی‌رسند که نیاز به برداشتن ایجاد شود. اما اگر آب مرواریدتان بدتر شد و شروع به ایجاد دردسر کرد (مثلا حین رانندگی)، احتمالا وقت عمل جراحی آب مرواریدتان رسیده است.

عوارض جانبی احتمالی عمل آب مروارید چیست؟

عمل آب مروارید نیز مانند هر عمل جراحی دیگری، احتمال درد و عفونت و تورم و خونریزی دارد. اما افراد بسیار کمی به این عوارض دچار می‌شوند. در بیشتر موارد، عوارض جانبی ناشی از عمل آب مروارید، با دارو یا مراقبت‌های بعد از عمل به خوبی قابل کنترل است. برای کاهش ریسک عوارض بعد از عمل آب مروارید، حتما طبق دستورالعمل‌های پزشک جراح‌تان عمل کرده و هر گونه علامت غیرمعمول را فورا به او اطلاع دهید.

آیا می‌توان عمل آب مروارید را همزمان برای هر دو چشم انجام داد؟

اگر هر دو چشم دچار آب مروارید باشد، پزشک معمولا اول عمل را روی یک چشم انجام داده و چند روز بعد، روی چشم دیگر عمل آب مروارید را انجام می‌دهد. این رویکرد باعث می‌شود چشم ِ اول ریکاوری شده و پیش از اینکه عمل روی چشم بعدی صورت بگیرد، دید چشم اول‌تان تثبیت شود. البته این روز‌ها با توجه به مدرن شدن روش‌ها و تجهیزات پزشکی، بعضی از جراح‌ها عمل همزمان دو آب مروارید را پیشنهاد می‌کنند. یعنی عمل آب مروارید هر دو چشم، در یک روز انجام می‌شود.

جراحانی که به عمل آب مروارید دو چشم به طور همزمان عقیده دارند به این نکته اشاره می‌کنند که این رویکرد مزایایی دارد از جمله مراجعه کمتر به کلینیک چشم پزشکی، ریکاوری سریع‌تر دید دو چشمی برای رانندگی و سایر کار‌های مهم، و زودتر برگشتن به زندگی عادی روزمره.

عمل آب مروارید هر دو چشم به طور همزمان خصوصا برای افرادی که بسیار نزدیک بین یا بسیار دوربین هستند خیلی مفید است. این افراد وقتی عمل آب مروارید دو چشم‌شان در روز‌ها مجزا روی می‌دهد، معمولا احساس ناراحتی می‌کنند، زیرا احساس می‌کنند بعد از عمل اول، تعادل بینایی ندارند. وقتی خطای ریفراکتیو در یکی از چشم‌های این افراد با لنز داخلی برطرف می‌شود، آن‌ها دیگر نمی‌توانند از عینک قبلی خود استفاده کنند؛ و اگر عدسی مورد نظر از عینک‌شان برداشته شود نیز آن‌ها احساس سرگیجه خواهند کرد و ممکن است در دریافت بصری خود به اشتباه بیفتند یا حتی دچار دو بینی شوند.

علی رغم این مزایا، خیلی از جراحان تمایلی به انجام عمل آب مروارید هر دو چشم به صورت همزمان ندارند. ریسک عفونت چشم و سایر عوارض جدی عمل آب مروارید بسیار کم است، اما اگر هر دو چشم دچار عفونت یا عوارض دیگری شوند، عواقب آن برای مدتی سخت خواهد بود و حتی ممکن است همیشگی شود.

آیا عمل آب مروارید می‌تواند تنبلی چشم را درمان کند؟

تنبلی چشم که به آن امبلوپیا نیز می‌گویند، یک اختلال بینایی است که در آن، یکی از چشم‌ها نمی‌تواند دقت و تیزبینی عادی خود را حفظ کند، حتی با وجود عینک یا لنز‌های تماسی و عدم وجود بیماری یا آسیب چشمی. تنبلی چشم معمولا از دوران کودکی شروع می‌شود و عموما در یکی از چشم‌ها رخ می‌دهد، اما در برخی موارد، هر دو چشم ممکن است دچار این عارضه شوند.

آب مروارید مادرزادی می‌تواند یکی از علت‌های تنبلی چشم باشد. انجام عمل آب مروارید روی کودکی که به آب مروارید مادرزادی دچار است اغلب تنبلی چشم را به طور کامل برطرف می‌کند یا دست کم تا حدود زیادی بینایی چشم مورد نظر را بهبود می‌دهد.

اما با بالا رفتن سن فردی که تنبلی چشم دارد، احتمال اینکه عمل آب مروارید، بینایی را در چشم تنبل بازیابی کند کم و کمتر می‌شود. اما این احتمال وجود دارد که بعد از عمل آب مروارید، چشمی که دچار تنبلی است، بهبود‌های قابل توجهی در بینایی پیدا کند.

آیا کسی که عمل لازیک کرده می‌تواند عمل آب مروارید هم انجام بدهد؟

بله، عمل آب مروارید می‌تواند بعد از عمل لازیک انجام شود. در واقع عمل آب مروارید بعد از هر گونه عمل اصلاح دیدی قابل انجام است، از جمله لازیک، PRK و لیزیک.

آیا عمل آب مروارید می‌تواند آستیگماتیسم را اصلاح کند؟

عمل جراحی مدرن آب مروارید از چند طریق می‌تواند آستیگماتیسم را برطرف کند. یکی از راه‌ها این است که عدسی کدر و طبیعی چشم با نوع بخصوصی لنز داخلی به نام لنز توریک جایگزین شود.

استفاده از لنز توریک برای اصلاح آستیگماتیسم در زمان برداشتن آب مروارید یک امتیاز دارد:، زیرا لنز توریک، داخل چشم قرار می‌گیرد و می‌تواند اصلاح تثبیت شده‌تری روی آستیگماتیسم انجام بدهد. اما لنز‌های تماسی توریک ممکن است با هر پلک زدن، روی سطح چشم حرکت کنند.

آیا عمل آب مروارید سبب خشکی چشم می‌شود؟

حین عمل آب مروارید، تنها دو برش بسیار کوچک در شبکیه ایجاد می‌شود. این برش‌ها بدون نیاز به بخیه فورا بعد از عمل ترمیم شده و پارگی یا اثری به جا نمی‌گذارند. هر چند عمل آب مروارید سبب خشکی چشم‌ها نمی‌شود، اما گاهی عارضه‌ی خشکی چشم که از قبل وجود داشته ممکن است بر کیفیت نتیجه‌ای که از عمل آب مروارید گرفته می‌شود اثر بگذارد.

چه زمانی و در چه شرایطی عمل آب مروارید نباید انجام شود؟

در موارد بسیار کمی توصیه می‌شود که از عمل آب مروارید خودداری شود. اولین مسئله‌ای که باید در مورد زمان عمل آب مروارید بررسی شود این است که آیا این عمل، بهبود قابل توجهی در بینایی فرد ایجاد می‌کند و آیا بدون عارضه‌ای قابل انجام است؟ در مواردی که آب مروارید در مراحل اولیه خود است، اغلب کیفیت بینایی با تغییراتی در عینک تجویزی قابل افزایش است. اما در سایر موارد، حتی آب مروارید خفیف نیز می‌تواند مشکلاتی برای بینایی ایجاد کند که تغییر عینک یا لنز کمکی نخواهد کرد.

پزشک شما می‌تواند کمک‌تان کند تصمیم بگیرید زمان مناسب برای عمل آب مرواریدتان چه وقت است. عمل آب مروارید بسیار ساده است، اما به هر حال جوانب مثبت و منفی آن باید به دقت بررسی شود. در برخی موارد ممکن است همزمان با آب مروارید، مشکلات چشمی جدی دیگری نیز وجود داشته باشد و این مسائل ممکن است نتیجه‌ی عمل آب مروارید را محدود نماید.

مثلا اگر شما دچار پارگی شبکیه یا تباهی لکه زرد در سطح پیشرفته باشید و دچار آب مروارید هم بشوید، این احتمال وجود دارد که با برداشتن آب مروارید و جایگزین کردن آن با یک لنز داخلی، بینایی‌تان بهتر نشود. در چنین مواردی، عمل آب مروارید ممکن است توصیه نشود.

آیا بعد از عمل آب مروارید به عینک نیاز خواهم داشت؟

بستگی دارد. اگر عمل آب مروارید استاندارد با جایگذاری لنز‌های داخل چشمی را انتخاب کنید این احتمال وجود دارد که برای مطالعه و احتمالا کار با کامپیوتر یا ... به عینک نیاز داشته باشید که بستگی به نیاز‌های دید شما دارد. اما آپشن‌های دیگر هم برای عمل آب مروارید وجود دارد که می‌توانند نیاز به عینک را کاهش داده یا حتی کلا رفع کنند.